Хфх лек Хосилбеков

13.3. Barqarorlikni oshirishning usul va vositalari. 
Tinchlik davrida qishloq xo’jaligida yalpi mahsulot etishtirishni keskin ko’paytirish, 
moddiy-texnika ta’minoti, suv ta’minoti, avtonom energiya tizimlari, ishlab chiqarishni 
xo’jaliklararo aloqasining barqarorligini ta’minlaydigan tadbirlarni tayyorlash kerak. Qishloq 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

xo’jaligi  ishlab  chiqarishini  favqulodda  vaziyat  holatda  barqarorligini  boshqarish  tadbirlari 
maxsus 
tavsiyanomada bayon etilgan. 
Dehqonchilik va chorvachilikning barqarorligini ta’minlash maqsadida quyidagi tadbirlarni 
amalga oshirish kerak. 
Chorva mollarini himoya qilish uchun fuqaro muhofazasining tashkiliy, injener-texnik va 
zooveterenariya  tadbirlar  kompleksi  hayvonlarda  yalpi  qirg’in  qurolining  ta’sirini  kamaytiradi 
yoki 
butunlay yo’qotadi. 
Molxonalarning eshik va derazalari orasiga rezina qistirmalar qo’yish, ship, devorlardagi 
barcha  teshik-tirqishlarni  puxta  berkitish,  birinchi  galdagi  vazifadir.  Ba’zi  bir  hollarda 
derazalarning 
bir  qismini  g’isht  bilan  berkitib,  suvab  tashlash  yoki  plyonkalar  bilan  yopish  mumkin.  Bu 
molxona 
ichkarisiga radioaktiv, bakteriologik changlarni va zaharli moddalarni erkin holatda kirishiga 
to’sqinlik  qiladi.  Hayvonlarni  radioaktiv  va  bakteriologik  changlardan  hamda  zaharli 
moddalardan 
himoya qilishning eng yaxshi usuli molxona derazalarini sintetik plyonkalar bilan berkitib 
tashlashdir.  Agar  chorvachilik  fermalari  xaddan  tashqari  xavfli  va  juda  katta  zararlanish 
hududlarida 
176 
qolsa, u holda hayvonlarni gamma-nurlaridan himoya qilish maqsadida molxonalarning (asosan 
yog’och  imoratlar)  devorlari  tashqarisidan  to  derazalarigacha  70-100  sm  balandlikda  tuproq 
bilan 
ko’miladi. Ba’zan devordan 60-70 sm masofada 140-150 sm balandlikda qo’shimcha taxta devor 
uriladi,  o’rtadagi  bo’shliq  esa  tuproq  bilan  to’ldiriladi.  Molxonalarda  5-7  kunga  etarli  yem-
xashak, 
suv  g’amlanadi.  Ferma  hududdan  biroz  uzoqroq  binolarda  7-10  kunga  etadigan  qo’shimcha 
yemxashak 
g’amlanadi va ularning usti qalin materiallar bilan bekitiladi. Yem-xashak va suvning bir 
kunlik  me’yorsi:  qoramollar  uchun  5-6  kg  pichan,  20-30  l  suv;  buzoqlar,  qo’ylar  va  echkilar 
uchun 
0,5-1 kg pichan, 1-2 l suv; cho’chqalarga 2-3 kg konsentratlar va 6-8 l suv. Ratsion tarkibidan 
tuz 
chiqarib tashlanadi. 
Yaxshi hozirlik ko’rilgan chorvachilik inshootlari quyidagi himoya qilish xususiyatiga ega: 
filtrlash koeffitsiyenti inshootning turiga qarab radioaktiv moddalar uchun o’zgarib turadi, 130 
dan 
300 gacha, gaz holatidagi zaharli moddalarni esa 40 dan 60% gacha kamaytiradi. G’ishtdan 
qurilgan chorvachilik inshootlari radiatsiyani 10-15 martaga yog’och inshootlar esa 3-5 marta 
kamaytiradi.  Radioaktivchang  yerga  tushishi  bilanoq  va  radioaktivbulut  chorvachilik 
fermalaridan 
uzoqlashgandan so’ng, yana 1-8 soatdan keyin chorvachilik inshootlarida shamollatish trubalari 
va 
shamol esib turgan tarafdagi derazalari ochiladi. 
Yoz kunlari zaharli moddalar bilan zaharlangan fermalarda hayvonlarning talafotga uchrash 
xavfi tashqi xavodagi ma’lum haroratda zaharning barqarorligiga uzviy bog’liq bo’ladi. Shuni 
nazarda tutish kerakki, hayvonlar zich berkitilgan binolarda saqlab turilganda bino ichkarisida