15-modda. Xodimlarni baxtsiz hodisalar va kasb kasalliklaridan ijtimoiy sug’urta qilish.
Korxonalarning xodimlari O’zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan tartibda va shartlar bilan baxtsiz hodisalar va kasb kasalliklaridan majburiy sug’urta qilinishlari shart. (Ozbekiston respublikasi MMQQ). Ish bilan ta’minlovchi jabrlanuvchiga yoki uning manfaatlarini himoya qiluvchi shaxsga davlat tilida yoki boshqa maqbul tilda rasmiylashtirilgan baxtsiz hodisa to’g’risidagi H-1 shakldagi
dalolatnomani berish tartibi mehnat kodeksining 222-moddasida quyidagicha o’z aksini topgan:
222-modda. Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni hisobga olib borish va tekshirish
Ish beruvchi ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni o’z vaqtida tekshirishi va hisobga olib borishi shart.
Jabrlanuvchining talabiga binoan tekshiruv tugagan kundan e’tiboran uzog’i bilan uch kun ichida ish beruvchi shu baxtsiz hodisa to’g’risida dalolatnoma berishi shart. (Ozbekiston respublikasi MK). Kasaba uyushmasi qo’mitasi yoki korxona xodimlarining boshqa vakillik organi 10 kun ichida baxtsiz hodisaning kelib chiqish sabablarini o’rganib chiqadi, mehnatni muhofaza qilish qoidalari va me’yorlari, mehnat xavfsizligi andozalari buzilishini aniqlaydi.
Ishlab chiqarish jarayonida sodir bo’lgan quyidagi baxtsiz hodisalar maxsus tekshirish asosida olib boriladi:
• bir vaqtning o’zida ikki va undan ziyod xodimlar bilan yuz bergan guro’hiy baxtsiz hodisalar;
• o’lim bilan tugagan baxtsiz hodisalar; • oqibati og’ir baxtsiz hodisalar. Guro’hiy o’lim bilan tugagan yoki og’ir baxtsiz hodisa to’g’risida ish bilan ta’minlovchi darhol keltirilgan sxemaga binoan quyidagilarga:
• Davlat mehnat texnika nazoratchisiga; • muttasaddi xo’jalik organiga; • Qoraqalpog’iston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligiga;
• viloyat va shahar Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish boshqarmasiga;
• baxtsiz hodisa yuz bergan joydagi prokuraturaga; • baxtsiz hodisaga uchragan xodimni yuborgan tashkilotga; • O’zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligiga;
35 • «O’zsanoatkontexnazorat» Davlat qo’mitasining mahalliy organiga va agar baxtsiz hodisa nazorat ostidagi korxonada yuz bergan bo’lsa, viloyat kasaba uyushmalari kengashiga xabar berishi kerak.
Jarohatlanganlarga korxona tomonidan to’lanadigan pulning miqdori jabrlangan odamning o’rtacha oylik ish haqiga bog’liq, uni kasbiy qobiliyatini yo’qotganlik darajasi tibbiy-mehnat ekspert komissiyasi(TMEK) va kasaba uyushmasi qoshidagi mehnatni muhofaza qilish komissiyasi xulosasini hisobga olgan holda ma’muriyat tomonidan belgilanadi. Mehnat mayibligi
tufayli belgilangan nogironlik nafaqasining miqdori mehnatni muhofaza qilish to’g’risidagi qonunning 28-moddasi talablari asosida amalga oshiriladi: