Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
Hamdamov I. va boshqalar. ―Ekologiya‖. o‗quv qo‗llanma. Toshkent 2009 
2.
O`zbekiston respublikasi Qizil kitobi: 2010 yil 
 
RESPUBLIKAMIZDA TARQALGAN LOLA TURLARI VA ULARNI
HOZIRGI KUNDAGI HOLATI 
Ataqulova M.N., Yo`ldasheva M.B. 
Navoiy davlat pedagogika instituti
Insonning tabiat ustidan hukmronligi, uning qonuniyatlariga itoatqilmaslik, tabiiy muvozanatning 
buzilishini, tabiatdan oqilona foydalanmaslik kabi sabablar og‗ir, tiklab bo‗lmaydigan oqibatlarga olib 
kelmoqda. Hozirgi kunda tabiiy mahsulotlarga bo‗lgan talabning tobora ortib borayotganligi, yangi 
yerlarning uzluksiz o‗zlashtirilishi, turli hajmdagi suv omborlarining barpo etilishi, sanoat, 
qishloqxo‗jaligi va texnikaning jadal sur‘atlar bilan taraqqiy etishi, aholi sonining tobora ortib 
borayotganligi o‗simliklar dunyosig asalbiy ta‘sir ko‗rsatmoqda.
Keyingi 50 yil ichida O‗zbekistonda tabiatning achinarli ahvoli, undagi haddan tashqari og‗ir va 
murakkab ekologik muammolar vujudga kelgan. Zavod va fabrikalardan haddan tashqari ko‗p 
chiqayotgan gazlar va boshqa chiqindilar atrof-muhitni nihoyatda ifloslantirib yubormoqda. 
Karbonatangidrid gazining ko‗payib ketishi natijasida, yer sharida harorat tobora ortib bormoqda.

---

48 
O‗zbekiston hududining ko‗pchilik qismidagi tabiiy sharoitning o‗simliklar o‗sishi uchun 
noqulay bo‗lishiga qaramay (yozi issiq, quruq, seroftob, qishi nisbatan sovuq) o‗simliklarning 120 
oilaga mansub bo‗lgan 3700 turi mavjud.
O‗zbekistonda kishilarga estetik zavq berib, hordiq chiqaradigan chiroyli gulli o‗simliklar lolalar 
(qizil, sariq, oq), chuchmomalar, eremurus, boyg‗alcha, lolaqizg‗aldoq, boychechaklarning turli xillari 
mavjud.
Jumhuriyatimizda ayrim shaxslar (brakonerlar) o‗simliklarni, ayniqsa dorivor va oziq–ovqat 
o‗simliklarining piyozlarini, urug‗ini mevasini, bargini, ildizini, tuganaklarini maxsus ruxsatsiz, 
o‗zboshimchalik bilan qoida, qonunga xilof ravishda yig‗ib, terib, qazib olishlari tufayli ularning turi 
kamayib ketmoqda.
Ayniqsa, qishloq xujaligida yangi yangi erlarni battar, o‗zlashtirilishi sanoat ob‘ektlari va har xil 
qurilishlar joylashtirilishi, tog‗-kon sanoatining ta‘siri, yaylovlardan noto‗g‗ri foydalanish, mevali, 
dorivor, foydali o‗simliklardan to‗g‗ri foydalanish kabilar ta‘sirida ekologik muvozanatda o‗zgarish 
yuz berib, ba‘zi o‗simliklar turi kamayib bormoqda. Natijada hozir, O‗zbekistonda o‗sadigan 
o‗simliklarning 10-12% yoki 400 turi muhofazaga muhtoj noyob turga aylanib qoldi. Ba‘zi o‗simlik 
turlar esa xususan lola sallagullar, yetmak, bozulbang anzur piyoz, soksovul, sumbul. Korovin shirachi 
kabi o‗simliklarning miqdori keskin kamayib, yuqolib ketish xavfi ostida turibdi. Jumhuriyatimizda 
ayrim shaxslar o‗simliklarni, ayniqsa dorivor va oziq-ovqat o‗simliklarining piyozlarini, urug‗ini, 
mevasini, bargini, ildizini, tuganaklarini ruxsatsiz, o‗zboshimchalik bilan yig‗ib, terib, qazib olishlari 
tufayli ular kamayib ketmoqda. Shu sababli jumhuriyatimizni tabiiy holicha saqlab qolish, o‗simliklar 
dunyosi nisbatan shafqatsizlarcha munosabatda bo‗lishga chek qo‗yish bugungi kunning eng muhim 
masalasidir [2].