Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

ган 
давлатлар 
Касаллан - 
ган органлар 
Касаллик белги- 
лари 
Милъдъю 
(сохта ун 
шудринг) 
Plasmoрara 
viticola Berl 
(Phycomy- 
cetes синфи) 
Украина 
Молдова 
Ўзбекистон 
Барг, поя,
гул, тугунча ва 
мевалар 
Оқиш доғ, ғубор 
Қўнғир доғлар 
Оқ ғубор 
Қуриб бужмаяди 
Оидум
(ун 
шудринг) 
Uncinula 
necator Birrill 
(Asc‘mycetes 
синфи) 
Ҳамма ток 
eтиштирила 
диган 
мамлакат
ларда 
Барг, поя 
новда, ғужум ва 
мевалар 
Тўкилади 
Дастлаб оқ кейин 
кулранг ғубор 
Мева ѐрилади 
Антракноз 
Gloeosorium 
amel‘hagum 
(Deuteromycet
es синфи) 
Ўрта Осиѐ 
Барг, поя, 
гул, ғужум ва 
мевалар 
Тўқ қўнғир 
хошияли 
кулранг доғлар 
Барглар илма 
тешик бўлади 
Мильдью ѐки сохта ун шудринг касаллигини қўзғатувчиси замбуруғ - 
Plasmoрara viticola 
Berl et de Toni, у Phycomycetes синфи, Perenosorales тартибига киради.
Касаллик Украина, 
Молдовада кенг тарқалган бўлиб, Ўзбекистонда карантин касаллик ҳисобланар эди. Кейинги 
йилларда мамлакатимиз иқлимининг ўзгариши, яъни бахорнинг узайиши ва хароратнинг 
пасайиши бу касалликнинг кенг тарқалишига сабаб бўлмоқда. Натижада у республикамизнинг 
барча ток етиштириладиган худудларида учраб, хосилдорликка кескин зарар етказмоқда. 
Мильдью билан токнинг ҳамма ер устки органлари касалланади. Касаллик ривожланиши 
учун оптимал харорат 18-24
0
С ва ҳаво намлиги 80-85% ҳисобланади.
Ёш баргларда оч яшил, қари баргларнинг томирлари орасида бурчаксимон ѐки ѐйилган 
доғлар ҳосил бўлади. Баргларнинг орқа томони доғ ва оқ ғубор (замбуруғ споралари) билан 
қопланиб, касалланган барглар тўкилиб кетади.
Касалланган гул ва тугунлар ҳам оқ ғубор билан qопланиб, меваларда кўп тўқ зич 
доғлар ҳосил бўлади. Устки мевалар бужмаяди ва тўкилиб кетади. Пояда қўнғир доғлар пайдо 
бўлиб, ҳаво намлиги кўпайганда оқ ғубор билан қопланади. Замбуруғ спора ҳолида ўсимлик 
қолдиқларида қишлаб чиқади. Унинг зооспоралари тухумсимон бўлиб, ўлчами 14-32х8-18 мкм 
га тенг. 
Токнинг оидиум, антракноз ва мильдью касалликларига қарши кимѐвий кураш 
чораларини амалга оширишда Ўзбекистон республикаси Вазирлар махкамаси қошидаги Давлат 
кимѐ комиссияси томонидан 5 йил (2016-2020) муддат учун ишлатишга рухсат этилган кимѐвий 
препаратлардангина фойдаланишни тавсия этамиз. Акс холларда бу тадбир, биринчидан кўп 
йиллар давомида ишлатилиб келинган препаратларга нисбатан қўзғатувчи микроорганизмларда 
мослашишнинг пайдо бўлиши натижасида самарадорликнинг йўқолиши ва атроф мухитнинг 
бекордан-бекорга ифлосланишига, айниқса ток аксарият хонадонда, одамлар яшаѐтган ховлида 
ўсганлиги учун одамларда турли касалликларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. 

---

231 
Юқоридагиларни ҳисобга олиб, токнинг мильдью касаллигининг келиб чиқиш 
сабаблари, касаллик манбаси, белгилари, экологиясини ўрганиш ва унга қарши кураш 
чораларини тўғри ва ўз вақтида қўллашни тавсия этамиз. Шунингдек, токнинг одамларга яқин 
жойда ўсишини инобатга олган холда кимѐвий препаратлардан тўғри фойдаланиш ва ишлатиш 
қоидаларига амал қилиш атроф мухит ва инсонлар саломатлигини сақлашдаги омил эканлигини 
ҳам унутмаслик керак.