Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
Devis M., Ostin D.DJ., Patridj D. Vitamin C. Химия и биохимия. – M.: Mir. 1999 y. 168 b. 
2.
Xolmatov X.X., Axmedov O.A. Фармакогнозия. – T: Ibn Sino. 2006y. 822 b. 
3.
IbragimovA.Ya. Shifobaxsh neэmatlar. – T. 2016 y. 404 b. 
4.
Muxtarov M. 1000 dardga 1000 davo. – Qarshi . ―Nasaf‖ nashriyoti. 2009 y. 271 b. 
5.
Khuzhanazarov U. E., Mirhamidova P., Valkhanova A., Nizamova A., Rishitillayeva N.A. To define 
the biological active matter – flovanoide in medicinal plants. European Science Review, Scientific 
journal, 2017. № 3-4, P. 5-7.
 
KAMQONLIK KASALLIGINI O‟SIMLIKLARDAN FOYDALANIB DAVOLASH 
Sharapova G.V., Berdiyeva M. 
Navoiy davlat pedagogika instituti
Ona zaminimizda mavjud bo‘lgan –quyosh, tuproq, suv, havo, tirik organizmlarning bir-birlari 
bilan va o‘zaro munosabatlari murakkab tizimni, ya‘ni biosferani tarkib toptiruvchi, undagi 
hayotning davomiyligini ta‘minlab beruvchi eng muhim omillardir. Ular orasidagi muvozanatni 
buzilishi esa hayotning doimiyligiga rahna solib, insoniyat taraqqiyotida ekologik inqiroz degan 
tushunchani kelib chiqishiga sabab bo‘lmoqda. Ana shu muvozanatni saqlovchi omillardan biri bu –
o‘simliklardir. Bu o‘simliklardan insonlar qurilish materiallariga, yoqilg‘i, oziq-ovqat, kiyim-
kechak, dori-darmonlarga bolgan ehtiyojlarini qondirishga, shu bilan birga chorvamollari uchun 
yem-xashak sifatida qadimdan foydalanib kelmoqdalar. Hozirgi kunda odamlarda uchraydigan turli 
kasalliklarni davolashda zamonaviy tibbiyot yutuqlaridan foydalanish bilan birga, o‘simliklarning 
dorivorlik xususiyatlaridan ham foydalanib kelinmoqda. Quyida tabiatning nodir o‘simliklardan 

---

280 
kamqonlikda davo bo‘ladigan birqancha o‘simliklar tog‘risida so‘z yuritiladi.Kamqonlik-qonda 
eritrositlar soni va gemoglabin miqdorining kamayishi bilan xarakterlanadi. Bu kasalliklarga 
aksariyat hollarda ayollar va bolalar chalinadilar, chunki ularda temir moddasiga bo‘lgan ehtiyoj 
erkaklarga nisbatan 3-5 barobar yuqori. Kamqonlikning birqancha sabablari mavjud.-Temir 
moddasini yetarli darajada iste‘mol qilmasligi, qon tizimi yetarli darajadagi temir moddasini qabul 
qilmasa, gemoglabinning yetarli ishlab chiqara olmaydi. Ma‘lumki, dunyo aholisining 40%i 
kamqonlik bilan xastalanib shularning 75% temir tanqisligi oqibatida yuzaga kelmoqda-Zaruriy 
elementlarga boy mahsulotlarni iste‘mol qilmaslik jumladan B
12 
oqsilning yetishmasligi. To‘satdan 
yoki surunkali qon yo‘qotish ko‘p miqdorda uzoq davom etadigan hayzko‘rish jarrohlik amaliyotini 
boshdan kechirish-Ayollar ustma-ust tug‘ish, farzandlar orasida 3 yildan kam vaqt bo‘lmasligi 
lozim.Temir moddasiga boy ovqatlarni iste‘mol qilish lozim (kunlik 15 mg) -Dukkaklilar (loviya, 
no‘xat, mosh, jo‘xori) -Go‘sht va baliq mahsulotlari - Sabzavot (ayniqsa qizilsabzi) mevalar va 
ko‘katlar iste‘mol qilish. Quruq mevalar turshak,o‘rik, tut va olxo‘ri qoqilari, yong‘oq, mayiz, 
ayniqsa homiador ayollar odatdagiga qaraganda ikki barobar ko‘p temir moddasini iste‘mol 
qilishlari lozim. Kamqonlik davolashda birqancha foydali o‘simliklardan foydalanish mumkin. 
Bularga quyidagilarni misol qilish mumkin: 
Carthamustinctorius
Bo‘yoqdor Maxsa-Kafsha-Zarang‘za. Ekib o‘stiriladi. Gullari sariq 
rangdan qizil rangga aylanganda saharda yig‘ib olinadi va quritiladi. Ta‘mi achchiq tabiati issiqqa 
moyil zaharsiz. Qonni jonlantirish xayzni ravon qilishivib qolgan qonni tarqatish og‘riqni 
to‘xtashish xususiyatiga ega.Katta suyaklar bo‘g‘imi og‘riganda qarag‘ay butog‘i 500,0 zarang‘za 
guli 15,0 olinib 170 gr suvda qaynatilib so‘ngra suvdan suzib olinadi aroqqa qo‘shib 1 choy 
qoshiqdan kuniga ikkimahal ichiladi. Sara masxastalida zarang zaguli 9.0 qizilchug‘liq 9.0 shaftoli 
mag‘zi 12.0 chuvaching 9.0 zarzabil 9.0 olinadi va 200.0 suvda qaynatilib 1 osh qoshiqdan 3 maxali 
chiladi. 
Impatiens balsamnia
-xina-xina gul. Ekib o‘stiriladi. Dori uchun yer ustki qismi yozda yig‘ib
quritiladi.Ta‘mi achchiq –shirin, tabiati issiq, zaharli. Qonni jonlantirish xayzni ravon qilish 
revmatizm xastaligini davolash xususiyatiga ega. Xina urug‘i esa yelni haydash, balg‘amni 
ko‘chirish xususiyatiga ega.Guli qonni jonlantirib siydikni haydaydi. Surunkali bod xastaligida 
xinaguldan 600.0 olinib mayda tuyiladi va 0.3 dan kuniga ikki maxal ichiladi.Shuningdek, xinagul 
15.0 tutning yumshoq novda va shohlari 300.0 bexi 30.0 olinib 200 gr suvda qaynatilib 1 
oshqoshiqdan 3 maxal ichish mumkin. Bolalardagi falaj xastaligida 30gr xinagul chakanda 15 gr 
behi 30 gr olinib 200 gr suvda qaynatiladi va 1 choy qoshiqdan 3 maxal ichiladi 
Rosa chinensis
-Xitoyatirguli. Ekib o‘stiriladi, dori uchun gullari va ildizi ishlatiladi. Gullari 
yaxshi ochilganda yig‘ilib soyada quritiladi. Ta‘mi shirin tabiati issiq qamoyil zaxarsiz. Qonni 
jonlantirish xayzni yaxshilash shishlarni qaytarish va og‘riqni to‘xtatish xususiyatiga ega. Xayz 
og‘riq bilan kelganda atirguldan 6.0 olinib qaynnoq suvdadamlab ichiladi. Atirguli ldizi terida 
urilishdan bo‘lgan ko‘karishlarga malxam qilinadi. 
Aqnilegra atrovinosa
-qorako‘z qoraqug‘ur. Baland tog‘larda o‘rmonlarda o‘sadi, dori uchun 
yerustki qismi va kuz oylarida yig‘ilib tozalab yuviladi. So‘ngra maydalanib 1:1 nisbatda suv 
qo‘shib qozonda 4 soat past olovda damlanadi va qoramtir rangdagi malxam tayyorlanadi, 
zaharlidir. Qonni to‘xtatish va og‘riqda qon to‘xtamaganda qora qug‘ur malhami 0.3-0.5ml 
danochqoringa 3 kun davomida 2 maxal ichiladi. 
Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki tabiat juda mo‘jizakor va tabiatning o‘zi shifokor, har bir 
o‘simlik tabiatning ajib mo‘jizasi bo‘libgina qolmay turli kasalliklarga davosifatida qo‘llanadi. Dorivor 
o‘simliklarni ko‘paytirish, ularni muhofaza qilish har bir insonning muqaddas burchidir.