Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (II- qism) 
Alisher Navoiy 
 
59 
http://ziyonet.uz/ 
ketishlarini ham chin deb oʻylab, shayx oldida yalinib-yolborib, kamchiliklarining 
chorasini koʻrsalar. Ish oxir shunga borsaki, mamlakat podshosi va lashkarboshisi ham 
xabar topib, koʻp duolar qilib, iltimos bilan unga murid boʻlsa, martabasini doim koʻtarib 
tursa. Unga xadyalar, tuhfalar tortsa, mol ham bersa, gʻallakor yer, kent va suyurgʻol 
bagʻishlasa. Shunday narsalar bilan bahramand boʻlsa, shundagina ularning nafsi orom, 
shodlik topadi. 
Yo Xudo, bu qanday pastkash nafs oʻzi?! Bu nafs emas, oʻzi uchun ham katta azob-ku! 
Kun oʻtkazish uchun shuncha nayrang! Mansab uchun shuncha yolgʻonbozlik! 
Shunday ekan, bu toifa odamlari yomonlarning yomonidir; dunyoda ulardan oʻtadigan 
yomonni topish qiyin. Ularning tashqarisi yaxshi, lekin ichlari fasod bilan toʻla; ularning 
tashi joynamozu ichida odam yoziladigan joy. Ular nafs oldida ruhni qulga 
aylantirganlar, toza ipakni esa dajjolning ustiga yopganlar. Ularning ichida dev bilan 
shayton qaynaydi, tani esa maloyiklardan toʻkilgan pat bilan pardalangan. Koʻylagidan 
mushku anbar hidi keladi, ichida esa yuzta it oʻlib badboʻylik bilan toʻlgan. Usti 
oltinlangan soxta pullar boʻlsa ham, oʻtga solib, bulgʻonchdan oltinni ayirib olish 
mumkin. Lekin bu bulgʻonchlarga doʻzax ham hayf, chunki bu yaramas toʻda odamlariga 
oʻtni havo ravo koʻrib boʻlmaydi. Hamma odam odatda oʻtdan azob koʻrgan boʻlsa, 
bulardan oʻt azob tortadi. 
Mana, qara, odam bilan odam orasida qancha tafovut bor: bunisi Tangri deb butni 
tanlagan, unisi qiblani. Birontasi «jannat» soʻzini ogʻziga ham olmaydi, shuning uchun 
ularning birontasi kuyishga ham noloyiq. 
Ey, koʻngul, shunday odamlarga jahonlar fido boʻlsinki, ularga jahonlar emas, jonlar ham 
fido boʻlsinki, bunday odamlar ikki dunyoni ham tark qilib, ikki jahonnigina emas, jonini 
ham tark etib, firib daftarini yelga uchirib, nomus xirqasini oʻtga yoqib, masjidu 
mayxonani ham yoqtirmay, mayxonaga ham, Ka’baga ham boqmasdan, elning yaxshi-
yomoniga yeng silkib, odamlarning boru yoʻgʻini birdek koʻrib, jonni ham, jahonni ham 
tuproqcha koʻrib, butun borliq va u joylashgan makonni xashakcha bilib, dunyodagi 
hamma narsalarni oʻtkinchi hisoblab, oʻzini esa shu yoʻqlik oʻti ichidagi kul deb, bu 
xayollar bilan oʻzini tamom kuydirib, shu kul bilan tozalangan oina uning yuzini yoritadi! 
Bunday koʻzguda begona hech narsa yoʻq, unda maqsad yuzigina jilva qiladi. Yanada 
toʻgʻrirogʻi, bu yuksak xayollar, xayollar emas, zarralar unga har bittasi boshidan-oyoq 
bir koʻzgu boʻlib, uni maqsad ma’shuqasi (Xudo) ga roʻpara qiladi. Har tarafda koʻzgu va 
jononlar koʻrinadi; koʻz yomon degan narsaga tushmaydi. U qayoqqa boqmasin, Xudoni 
koʻradi; bularni yaratganni esa mutlaq yaratuvchi deb taniydi. Toʻgʻri yoʻl bilan ular 
vodiylarni kesib oʻtadilar. Yoʻldan toyganlarga ular haqiqiy yoʻlboshchidir. Kimki xijron 
zulmatida qolgan boʻlsa yoki umidsizlik vodiysida adashib yurgan boʻlsa, unday 
odamlarga u Xizrdek qoʻlini uzatadi, maqsad manziliga yetish uchun unga yoʻl 

---