Hayotning organizm darajasi va uning o‘ziga xos jihatlari

Xemosintez. Xemosintez hodisasini 1887-yil rus olimi S. N. Vinogradskiy kashf etgan.

Xemosintezlovchi bakteriyalarning bir necha turlari ma’lum.

• 
  Temir bakteriyalari, Nitrifikator bakteriyalar, Oltingugurt bakteriyalari, Vodorod bakteriyalari.
  

10-§. HUJAYRA – TIRIKLIKNING IRSIY BIRLIGI

• 
  Tirik organizmlar ko‘payish, ya’ni o‘ziga o‘xshaganlarni yaratish xususiyatiga ega bo‘lib, bu xususiyat genetik axborotni nasldan naslga o‘tkazish bilan bog‘liq. Ko‘payish xususiyatiga molekula darajada qaralsa, bu hodisa DNK molekulasining ikki hissa ortishi bilan ifodalanadi.
  
• 
  Genetik axborot asosida biopolimerlar sintezlanishi matritsali sintez reaksiyalari deyiladi.
  
• 
  Bu reaksiyalarga DNK sintezi – reduplikatsiya, RNK sintezi – transkripsiya, oqsil biosintezi – translatsiya kiradi.
  
• 
  DNK reduplikatsiyasi. Irsiy axborotni nasldan naslga o‘tkazish DNK molekulasining fundamental xususiyati – reduplikatsiyasi bilan bog‘liq. DNK molekulasining ikki hissa ortishi reduplikatsiya deyiladi.
  
• 
  Euxromatin – xromatinning spirallashmagan, mikroskopda ko‘rinmaydigan ingichka, genetik jihatdan faol qismi.
  
• 
  Geteroxromatin – xromatinning spirallashgan, zichlashgan, genetik jihatdan nofaol qismi.
  
• 
  Xromosomalar birinchi marta Fleming (1882) va Strasburger (1884) tomonidan aniqlangan. «Xromosoma» atamasini fanga Valdeyer taklif etgan.
  
• 
  Asosan uch xil tipdagi xromosomalar farq la nadi: 1) teng yelkali – metasentrik; 2) noteng yelkali – submetasentrik (bitta yelkasi ikkin chisidan uzunroq); 3) tayoqchasimon – akrosentrik (bitta yelkasi juda uzun, ikkinchisi juda kalta).