Hayotning hujayrali va hujayrasiz shakillari

Hujayraning kimyoviy tarkibi
Hujayraning barcha tarkibiy qismlari anorganik va organik moddalardan tashkil topgan. Hujayra tarkibida fosfor, oltingugurt, kalsiy, kaliy, natriy, xlor, temir, magniy, kremniy kabi makroelementlar va yod, mis, kobalt, rux, nikel, oltin kabi mikroelementlar bo‘ladi. Hujayra tarkibining 70 % dan ko‘prog‘ini suv tashkil qiladi va u o‘zining erituvchanlik xususiyati bilan barcha hayotiy jarayonlarda ishtirok etadi. Suv, makro va mikroelementlar hujayraning anorganik moddalaridir.
Hujayra tarkibidagi organik moddalarga oqsil, yog‘, uglevod hamda nuklein kislotalar kiradi.
Oqsillar tarkibining asosini uglerod, vodorod, kislorod, azot tashkil etadi, fosfor, oltingugurt ham bo‘ladi. Oqsil hujayraning ko‘payishi hamda eskirgan qismlarning tiklanishida asosiy vazifani bajaradi.
Yog‘lar asosan uglerod, vodorod va kisloroddan iborat bo‘lib, plastik va energetik vazifani bajaradi.
Uglevodlar ham uglerod, vodorod va kisloroddan tashkil topib, energetik ahamiyatga ega.
Hujayraning bo‘linishi
Hujayralar ikki xil usulda bo‘linadi: amitoz va mitoz.
Amitoz oddiy bo‘linish usuli bo‘lib, bunda hujayra membranasi, sitoplazma va yadro ikkiga bo‘linadi. Ba’zan faqat yadroning o‘zi, xromosoma hosil qilmasdan bo‘linib, ikkita va ko‘p yadroli hujayra hosil bo‘ladi.
Amitoz usulida bo‘linish siydik pufagi, homila ustini qoplab turuvchi yupqa (amnion) parda hujayralari, shuningdek, vegetativ nerv tugunlari hujayralarida uchraydi.
Mitoz bo‘linishda hujayra membranasi, sitoplazma va yadro uzunlashib, yadro tarkibida yangi xromosomalar hosil bo‘ladi va ikkiga bo‘linadi. Natijada bir xil nasl apparatiga ega bir xil yosh hujayralar hosil bo‘ladi. Mitoz bo‘linishda hujayralar sonining oshishi hisobiga yosh organizm o‘sadi va rivojlanadi, nobud bo‘lgan hujayralar o‘rniga yangilari hosil bo‘ladi.
Mitoz to‘xtovsiz kechadigan jarayon bo‘lib, quyidagi to‘rt bosqichda davom etadi: profaza, metofaza, anafaza va telofaza. Mitozning davom etish vaqti to‘qimaning turi, organizmning fiziologik holati va tashqi muhit sharoitiga ko‘ra turlicha bo‘ladi.