|
42
Men qo‘rqaman, uning ko‘zlaridan qo‘rqaman. Esimda, tungi tashriflar endi-
endi boshlangan, men o‘zimni telbaga, qoraxayolga yo‘yib, ajdodlarim
shajarasini tita-tita, nihoyat, qay bir bobomning ruhiy bemorlar shifoxonasida
o‘zini osib qo‘yganini aniqlagach o‘z holatimni vorislikning qochib qutulib
bo‘lmas, dori bilan tuzatib bo‘lmas qismatiga mengzab yurgan kezlarim ilk bor
bu nigohga duch kelganmanki, o‘sha lahzani eslasam, hali-hanuz tirnoqlarim
uchigacha muzlab ketadi va men iltijo ila tavallo qilishga tushaman: «Iloyo,
qayta duch kelib qolish vahshatidan asragaysan…»
O‘shanda esa qishloqdan kelib tunab qolgan jarroh do‘stim ertalabki choy ustida
bamaylixotir: «Bu shaharning mushuklari qiziq ekan, bittasi tuni bilan eshikni
tirnab chiqdi-yu, bir marta miyovlashga yaramadi-ya…» – deganida rangim quv
o‘chib, qo‘limdagi sanchqi likopchaga jaranglab tushib ketgandi. Agarki, agarki
ruhimni chatnagan hisoblab yurgan mengina emas, soppa-sog‘ mehmon ham
payqagan ekan, uning chindan-da moddiyligiga bundan ortiq dalil-dastak topib
bo‘larmikan… Ammo, taassufki, ruhan sog‘lomligim xususidagi ishonch ruhiy
sokinlikka garov bo‘lolmadi. Men yana tinchgina, mutlaq faoliyatsiz tarzda
kutishda davom etdim. Men hali imkoniyatlari mavhum, balki, shunisi bilandir
yanada sirli va vahimali harifimning (ezgu niyatlilar yarim kechasi bostirib
kelmaslar axir!) ko‘rinmas sarhadni birinchi bo‘lib bosib o‘tishini istardim…
Har nechuk, do‘stim e’tirofidan so‘ng oradan ikki-uch kunni o‘tkazib, zim-ziyo
oqshomlarning birida yurak yutib oyoq uchida eshik yonigacha keldim. Ne bir
unsiz qasamlaru daldalardan keyin nimagadir saraton taftida qolganday qizib
ketgan eshik ko‘ksiga o‘rnatilgan qabariq «ko‘zcha»ga qaradim-u, shu soniyada
dahshat ichida o‘zimni orqaga otdim – u tarafdan odam vujudining yetti
qabatigacha o‘yib kirib borishga qodir, qorachig‘ida laxcha cho‘g‘ porlagan
ko‘z menga qadalib turardi…
Bilaman, ehtiyotkorligiga qovushmasa-da, uning binoyidekkina o‘jarligi borki,
ba’zan bu o‘jarligi bema’ni qaysarlikka aylanib ketadi. Shunday paytlari u
menga do‘ppidekkina qishloqdan endi kelib, ulkan shahar haybati, shovqin-
suronidan aqli shoshgan bo‘lishiga qaramasdan, tishini tishiga bosgancha
telbanoma qat’iyat ila: «Men seni zabt etaman, zabt etaman, shahar!» – deya
bot-bot takrorlayotgan yoshlik yillarimni eslatganday bo‘ladi…
Ehtiyotkorlik… ehtiyotkorlik va boshqa shu taxlit hislar keyinroq paydo
bo‘lmadimi? Qaysidir bir eskirib qolgan nazariy tushunchani kitobda yozilgan
tarzda emas, o‘zim tushunganimcha, o‘z so‘zlarim bilan ifodalashga
uringanimda institut auditoriyasidan uchib ketishimga bir bahya qolganda paydo
bo‘lmadimi bu ehtiyotkorlik? O‘z sohalarida «alif»ni «kaltak» deyolmaganlari
holda doimo qo‘sh qo‘li ko‘ksida, qaddini kamalakday egib yuradigan bir-ikki
hamkurs padarqusurlar «imtiyozli diplom» olganlarida paydo bo‘lmadimi bu
alam? Endi mustaqil ish boshlagan kezlarim texnologik jarayonda sarf
43
bo‘ladigan spirtni aniq hisob-kitoblar orqali chiqarib, burni qip-qizil boshlig‘im
talab qilganidan ko‘ra to‘rt barobar kam yozganligim uchun ariza yozishga
majbur etishmoqchi bo‘lganlarida («o‘z ixtiyorim bilan…» albatta), demak,
mana shu olishim kerak bo‘lgan oshyondan mahrum etishib, yana
umumyotoqlarda, ijara xonalarda sarson-sargardon etishmoqchi bo‘lganlarida
uyg‘onmadimi bu mutelik? Ishga vaqtida, iloji bo‘lsa ertaroq borib, kutilmagan
dahmazalar ko‘rsatmasdangina el qatori tinchgina ishlab yoki o‘zingni
ishlayotganday ko‘rsatib vaqtida, iloji bo‘lsa kechroq qaytish amal
pillapoyasidan sekin-asta, biroq uzluksiz ko‘tarila borishning garovi ekanligini,
o‘lchamlari oldindan ma’lum qoliplarga sig‘magan har qanday «chiqish»lar
boshliqlar ko‘nglida noxush taassurot qoldirishi mumkinligini anglaganimda
paydo bo‘lmadimi har bir qadam oldidan chor tarafni sinchiklab kuzatib
olishdek ajabtovur aqidam? Ko‘ngil qo‘yganim, uchrashuvlar chog‘i
tirnog‘imni tekkizishgayam jur’at qilolmaganim, pok holimda bir yostiqqa bosh
qo‘ymoqchi bo‘lganim qizning oppoq bo‘ynida ko‘karib qolgan, qontalash tish
izlarini ko‘rganimda, ijikilay-ijikilay so‘rab-so‘rab oxiri behayolarcha aytilgan:
«Boshqa joylardayam bor, ko‘rsataymi?» – degan mash’um jumlani
eshitganimda paydo bo‘lmadimi bu ishonchsizlikka omixta qo‘rquv? Bir
namozshom vokzalda etagimga yopishib olgancha ikki gapning birida Xudoni
o‘rtaga qo‘yib qasamlar ichgan, bor-budini shilib ketgan o‘g‘rilarni go‘rdan olib
go‘rga solgan og‘zi to‘la kumush tish mo‘ysafid yarim tundami, tong sahardami
bor pullarimga qo‘shib jami hujjatlarimni ham supurib ketganida paydo
bo‘lmadimi bu hadik? Qahraton qishning kuppa-kunduzi bekat yonida toyib
yiqilib chakkamni temirga urib olgan, qora qonimga bo‘yalib yotgan chog‘im u
yoqdan-bu yoqqa tinmay o‘tib turgan yo‘lovchilardan birontasi kelib
qo‘ltig‘imdan olishga yaramaganida paydo bo‘lmadimi bu nafrat? Olamjahon
pulga mashina kira qilib qorni gumbazday shishib ketgan tog‘amni yangi
ToshMIga olib borganimda bitko‘z ablah vrach: «Joy yo‘q!» – deb yo‘llanmani
qo‘limga qaytarib bergan, keyin esa xodimasini ortimdan elchilikka yo‘llab, bir
o‘rin falon pul turishini ma’lum qilganida paydo bo‘lmadimi odamlardan
jirkanish hissi? Men uchun dahshatli darajada ko‘p bo‘lgan bu sarmoyani
amallab topib bergach, ba’zan bittagina qora buxanka sotib olishgayam chaqa
topolmasdan ikki kunlab och yurganimda kassada puli achib yotgan bir
tanishim: «Soqqa yo‘q edi-da, uzr endi», – deb eshikni yuzimga yopganida
ko‘zlarimda shashqator oqqan alam, ojizlik yoshlari inson qavmiga ishonch,
muhabbatning so‘nggi chechaklarini yuvib, manfur xudbinlikning yovvoyi
o‘tlarini sug‘orib ketmadimi? Tiqilinch avtobusda qishloqdan kelgani ko‘rinib
turgan juvonning sumkasiga qo‘l solayotgan o‘g‘rining qo‘lini shappa
ushlaganimda uning sheriklari shovqin-suron ko‘tarishib mening o‘zimni
o‘g‘riga chiqarishgach, oqibat bir yilga ozodlikdan shartli mahrum etilganimda
boshlanmadimi qatiqniyam puflab ichishdek odatim? Nihoyat, shilliqqurtday
o‘z qobig‘imga o‘ralib olib, barcha aloqalarni uzgan holda o‘tkazgan oxirgi uch
Do'stlaringiz bilan baham: |
