|
32
mashg‘ulotlarining ilmiy tizimi hammadan burun sport tibbiyotiga tayanishi
kerak, degan fikr uning kashfiyoti emasdi, biroq ko‘pincha bunday antiqa,
favqulodda fikrni men o‘ylab topganman deb o‘ylardi. Aslini olganda uning
birdan-bir xizmati, bu sohaga darhol jonu dili bilan ahamiyat bergani edi. Yirik
olimlar mensimagan va ahamiyat berishga arzimaydi, deb hisoblagan statistika
fikru xayolini egallab oldi. Ushbu soha statistik sportni rivojlantirishga ozmi-
ko‘pmi naf berdi.
Shunday qilib u mashhur bo‘lib ketdi. Yetakchi gazetalar sport bo‘limida uning
suhbatlarini e’lon qildilar.
Sport bilan urush juda katta kuch va iroda talab etadi. Shu jihatdan, bularning
orasida allaqanday umumiylik mavjud. Buning ustiga mamlakatda bag‘oyat
og‘ir sharoit yuzaga kelib, urush kayfiyati kuchaya boshlaganidan beri qurol-
yarog‘ va zaharli gazlar sohasidagi ilmiy tekshirishlar bilan bir qatorda ilm-
fanning harbiy tibbiyot deb atash mumkin bo‘lgan sohasi ham rivojlana
boshladi. Asta-sekin bu sohaning o‘z mutaxassislari paydo bo‘ldi. Ilmiy
tadqiqot olib borish uchun tibbiyot fakulteti kafedralariga jo‘natilgan harbiy
vrachlarning soni ham keskin ko‘paydi. O‘z navbatida oliy tibbiyot bilim
yurtlari hamkorlik uchun o‘z olimlarini armiyaga yuboradigan bo‘ldilar.
Professor Toriining bu yo‘ldan borish niyati yo‘q edi, ammo kunlarning birida u
o‘z-o‘zidan harbiy tibbiyot bo‘yicha yosh mutaxassislardan biriga aylandi-qoldi.
O‘tgan umriga nazar sola turib, Torii hayratdan yoqa ushlamog‘i darkor edi,
biroq har bir narsaning mohiyati bilan qiziqavermaydigan shaxs bo‘lgani uchun
ortiq bosh qotirib o‘tirmay, butun vujudi bilan zamonaning muhim
muammolarini hal etishga kirishdi.
U shov-shuv ko‘tarilsa bas, bir santimetr balandroqqa sakrab jonidan kechishga
ham tayyor bo‘lgan sportchilar sirasiga kirardi.
Sport tibbiyoti bo‘yicha fan doktori ilmiy unvoni va professor degan faxriy
nomga ega bo‘lish amrimahol edi. Lekin harbiy tibbiyotda ilmiy unvon va
daraja haddan ziyod oson berilardi.
Toriining qo‘lyozmasi bilan bor-yo‘g‘i birgina professor – ilmiy kengash raisi
tanishib chiqdi, xolos. Professor dissertatsiyaning mavzusi harbiy sir
hisoblanadi, shunga ko‘ra, uni e’lon qilish mumkin emas, biroq ushbu
dissertatsiya jang olib borish muammolarini ishlab chiqishga juda katta hissa
qo‘shuvchi tadqiqot ekanligi uchun nihoyatda qimmatli, deb axborot berdi.
Professorlar kengashi Toriiga doktorlik ilmiy unvoni berilishini bir ovozdan
ma’qul deb topdi.
Toriining ilmiy ishi havo jangida inson xatti-harakatining fizio-biologik va
nevrologik xususiyatlariga taalluqli edi.
Torii maxsus yasalgan samolyot maketlariga tajriba uchun saqlanayotgan
sichqon va quyonlarni joylashtirib, bu maketlarni to‘xtovsiz ravishda
sirtmoqsimon doira yasab uchishga majbur qilardi. Shubhasiz, uning o‘zi ham
aerodromga qatnar va qiruvchi samolyotlarda parvoz qilardi. Yoshi o‘zidan
33
ancha katta bo‘lgan harbiy havo kuchlari ofitserining yelkasiga generallarga xos
ravishda urib-urib qo‘yarkan, derdi:
– Sen bilan mening o‘sha sichqonlardan farqimiz yo‘q, og‘ayni…
Har yili muntazam o‘tkaziladigan havo hujumiga qarshi mudofaa mashg‘ulotlari
yaqinlashib kelar, tabiiyki, g‘arbiy qo‘mondonlik Toriiga tadqiqotini tezroq
tugatishini qistalang qilardi. Shu sababli u maxfiy hududlardan birida
joylashgan tajribaxonada kechasiyu kunduzi tinmay ish olib bormoqda edi.
Mashg‘ulotlar tugagach, unga chet elga yo‘llanma va’da qilishgan edi. U
Ovrupoda birinchi jahon urushi davrida handaqlardagi fiziologik shart-
sharoitlar, askarlarning hulq-atvori, ruhiyati ta’siriga aloqador muammolarni
o‘rganmoqchi edi. Uyqusizlik, tungi diqqatchilik professorni toliqtirib
qo‘ygandi. U xavfsizlik qoidalariga rioya qilish zarurligini unutgandi.
O‘sha kuni Sakiko tajribaxonaga odatdagidan ertaroq keldi. Choy damlash
maqsadida suv qaynatgani gaz plitasini yoqdi. Professor esa shu payt plita
yonida turib tunuka idishdagi spirtni shisha idishga quya boshlagandi. Birdan
spirt lop etib alanga oldi-yu, tunuka idish portlab ketdi…
Avji yoz mahali kasalxonalar bolalar bilan to‘lib-toshadi. Ota-onalar ta’til
oyidan foydalanib, surunkali dardga mubtalo bo‘lgan bolalarini muolaja qilish
payiga tushadilar. Tomoq bezlarini oldiruvchi hamda “shirincha” bilan og‘rigan
bolalar ko‘p bo‘ladi. Taajjublanarlisi, bularning ko‘pchiligini qizlar tashkil
etadi.
Hozirgi zamon yapon millatiga xos ma’sum, jiddiy, nozik-nihol qizchalar
yo‘laklarida juft-juft bo‘lib sayr qilib yuradilar.
Bu nimjon qizchalar kasalxona muhitiga o‘zgacha tus-tarovat bag‘ishlab,
o‘zidan allanechuk nur taratayotgandek tuyulardi. Bu o‘smirlardan atrofga
qandaydir og‘ir xushbo‘y hid taralar edi. Ular birpasda o‘zaro til topishib,
shaharlik oyimtillalardan bo‘lak hech kimni davralariga qo‘ymasdi.
Bodomcha bezini olib tashlash oson edi, biroq operatsiyadan keyin jarohat o‘rni
bitishi uchun tomoqqa muz solingan rezina xalta bog‘lab qo‘yilardi. Xuddi
aslzoda xonimlar marvaridlarini o‘ynagani kabi ular ham xaltachalarining
bo‘shashib osilib qolgan bog‘ichini o‘ynagancha kattalarning kulgusini qistatib,
bir-birlariga: “Qara, qanday bejirim-a?” – deb qo‘yishardi.
Bu shahar bolalari orasida yo‘l-yo‘l ko‘ylak-ishton kiyish rasm bo‘lgan chog‘i.
Oddiy bo‘z xalat kiyishdan ular or qilishardi; kimniki pijamasi bo‘lmasa, u
o‘zini bechorahol va g‘arib sezardi. Shuning uchun kasalxonaga kelgan
kunining ertasiga yoki indiniga hammasi pijama kiyib po‘rim bo‘lib olardi.
Ular ma’lum soatlarda juft-juft bo‘lib muzqaymoq yegani yemakxonaga
borishardi.
Kasalxonada yaqin uch oydan beri ko‘tara savdo qiluvchi o‘rmonfurush yotardi,
yiring bog‘lagan shish uning yonog‘ini shunchalik o‘yib yuborgan ediki,
azbaroyi yuz suyaklari ochilib qolgandi. Yaponchasiga jihozlangan qo‘shni
Do'stlaringiz bilan baham: |
