Hayoti. Reja: Movarounnahrda Shayboniylar va

30-MAVZU: O‘zbekiston va jahon hamjamiyati: ikki tomonlama hamkorlik aloqalari. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha Harakatlar strategiyasining qabul qilinishi va uning ahamiyati.


Reja:

1. 
   O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy prinsiplari.
   
2. 
   O‘zbekiston Respublikasining BMTga qabul qilinishi va jahon hamjamiyatidagi o‘ziga xos o‘rni.
   
3. 
   O‘zbekistonning xalqaro tashkilotlar bilan iqtisodiy va siyosiy aloqalarining yo‘lga qo‘yilishi.
   
4. 
   O‘zbekistonning Markaziy Osiyoda tinchlik va xavfsizlikni ta’minlashda tutgan o‘rni.
   
5. 
   O‘zbekistonning dunyodagi rivojlangan davlatlar bilan ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va madaniy aloqalari.
   
6. 
   O‘zbekistonning xalqaro xavfsizlik masalalari va terrorizmga qarshi kurashdagi o‘rni.
   
7. 
   2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari
   

1. XX asrning 90 yillariga qadar dunyo ikki qutbli bo‘lib, bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan kuchlar nisbati ikki joyda – SSSR va AQSH etakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy kuchlarning qo‘lida edi. Xalqaro vaziyatning tinchligi va xavfsizlik tizimi shu ikki tomonning o‘zaro muxoliflik muvozanatiga asoslangan edi. Dunyoda «sovuq urush» siyosati hukmronlik qilardi. Butun insoniyat yadro urushi xavfi ostida yashardi. Biroq sobiq Ittifoqning parchalanishi natijasida uning tarkibidagi 15 ta mustaqil davlat, jumladan mustaqil O‘zbekiston davlati vujudga keldi. «Sovuq urush» siyosati barham topdi. XXI asr bo‘sag‘asida xalqaro vaziyatning o‘zgarishi jahon tapaqqiyotininr holatini ham tubdan o‘zgartirib yubordi. Endi dunyo ko‘p qutbli bo‘lib qoldi. Dunyoning geosiyosiy holati yangi pallaga ko‘tarildi.

Dunyo yangilanishi jarayonida har bir davlat o‘z taraqqiyot ko‘lami bilan jahon hamjamiyatidan munosib o‘rin olish uchun harakat boshladi. SHular qatori O‘zbekiston ham jahon hamjamiyatidan munosib o‘rin olishga kirishdi.
O‘zbekiston Respublikasi O‘rta Osiyodagi yirik suv yo‘llari bo‘lgan Amudaryo va Sirdaryo oralig‘ida joylashgan. Mamlakat maydoni 447,4 ming km² tashkil qiladi. Bu Buyuk Britaniya, Belgiya, Daniya, Avstriya va SHveysariya hududlarini qo‘shib hisoblaganda ulardan ko‘pdir. Markaziy Osiyo mintaqasida muhim o‘rin tutgan O‘zbekiston qadimda ham, hozir va kelajakda ham SHarq va G‘arb, SHimol va Janub orasidagi aloqalarni bir-biri bilan bog‘lovchi mamlakatdir. 2005 yilgi ma’lumotlarga ko‘ra, O‘zbekiston o‘zining ma’muriy-hududiy tuzilishi jihatdan 12 viloyat, 164 ta tuman, viloyat va respublikaga bo‘ysunuvchi 51 shahar, tumanga bo‘ysunuvchi 91 ta shahar, 108 ta shaharchalar, 1451 tadan oshiq bo‘lgan qishloq va ovullarga ega.
O‘zbekiston Respublikasi o‘ziga xos geografik tuzilishi bilan O‘rta Osiyo mintaqasidagi davlatlar orasida alohida ajralib turadi. Bunday geografik joylashuvning qulay va noqulay tomonlari mavjud bo‘lib, ular respublikaning geosiyosiy vaziyati va geostrategik manfaatlari hamda uning ichki va tashqi siyosatini tanlash va belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Mustaqil O‘zbekistonning qulay geosiyosiy imkoniyatlari quyidagicha:

• 
  Uzoq o‘tmishdan SHarq va G‘arb o‘rtasidagi qadimgi savdo-sotiq, tijorat, madaniy-ilmiy va diplomatik aloqalar yo‘li bo‘lgan Buyuk Ipak yo‘li O‘zbekiston hududidan o‘tgan. Hozirda ham Evropa va YAqin SHarqdan Osiyo – Tinch okeani mintaqasiga olib boradigan yo‘llar O‘rta Osiyodan, uning o‘rtasida joylashgan O‘zbekistondan o‘tadi;
  
• 
  O‘rta Osiyoning markazida joylashgan O‘zbekiston o‘zining geosiyosiy holatidan kelib chiqib, mazkur mintaqada kuchlar nisbati va muvozanatini saqlash, iqtisodiy integratsiya jarayonini rivojlantirish, barqarorlikni ta’minlash, hamkorlikni mustahkamlash imkoniyatiga ega. O‘zbekiston bugungi kunda qo‘shni davlatlar – Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va Afg‘oniston o‘rtasida bog‘lovchi halqa vazifasini o‘tab kelmoqda. Mintaqa doirasida manfaatli munosabatlar o‘rnatish imkoniyati O‘zbekiston orqali ochiladi. O‘rta Osiyo mintaqasida tinchlik, barqarorlikni va kuchlar muvozanatini ta’minlash jarayonida O‘zbekiston sezilarli rol o‘ynash uchun hamma imkoniyatlarga ega;
  
• 
  O‘zbekiston o‘zining joylashuviga ko‘ra O‘rta Osiyoning transport, energetika, kommunikatsiya, suv tizimi markazida joylashgan. Respublikaning muhim xususiyati shundan iboratki, bu erda aholining o‘sish sur’atlari yuqori. Mustahkam mehnat salohiyati, ilmiy-texnikaviy va boshqa imkoniyatlari jihatidan mintaqadagi boshqa davlatlardan ma’lum darajada ustun turadi;
  
• 
  Tabiiy-iqlim sharoiti qulay, ulkan mineral – xom ashyo zaxiralari va strategik materiallarga ega, dehqonchilik madaniyati rivojlangan, oziq-ovqat bilan o‘zini ta’minlashga qodir. O‘zbekistonda sanoatining bazaviy va zamonaviy tarmoqlari mavjud. O‘zini neft, gaz, rangli metallar bilan ta’minlabgina qolmay, ularni eksport qilish imkoniyatiga ega. Bu ko‘rsatkichlar quyidagilardan iborat: O‘zbekiston Respublikasining er ostida amaldagi Mendeleev davriy tizimining barcha elementlar mavjud. Hozirga qadar davlatimiz hududida 2700 dan ortiq kon va foydali qazilmalarining istiqbolli ruda hosillari topilgan. Ular 100 ga yaqin mineral – xom ashyo turlarini o‘z ichiga oladi. SHulardan 60 dan ortig‘i ishlab chiqarishga jalb etilgan. Topilgan va ishlov berishga tayyorlangan 900 ta kondagi mineral – xom ashyoning zaxiralari 970 milliarddan ortiq AQSH dollari bilan, mamlakatning umumiy mineral – xom ashyo salohiyati 3,3 trillion AQSH dollari bilan baholanadi. O‘zbekiston oltin zahirasi bo‘yicha dunyoda 4-o‘rinda, uni qazib chiqarish bo‘yicha 7-o‘rinda, mis zahirasi bo‘yicha 10-11-o‘rinda, uran zahirasi bo‘yicha 7-8-o‘rinda turadi. Markaziy Qizilqumda joylashgan Murontovdagi noyob kon Evroosiyo qit’asida ma’lum bo‘lgan konlarning eng kattasi bo‘lib, asr kashfiyoti deb atalgan. Hozir yiliga millionlab kub metr tog‘ jinsi chiqarilib, undan «to‘rtta – to‘qqizlik» sofligidagi oltin olinayotgan Murontov ochiq koni oltin qazib chiqarish sanoatida beqiyosdir. Respublikada marmarning 20 ta konlari aniqlangan bo‘lib, ularga ishlov berish yo‘lga qo‘yilgan. Mamlakatimizda 160 dan ortiq gaz, neft, ko‘mir konlari qidirib topilgan va ochilgan, ularning ko‘pi ishlatishga topshirilgan. O‘zbekistonda Markaziy Osiyodagi yagona Angren kaolin-ko‘mir koni joylashagan bo‘lib, undan kaolion tuprog‘i qazib olinadi. O‘ta muhim strategik manbalar deb hisoblangan qimmatbaho metallar bo‘yicha – 40 dan ortiq, rangli, nodir va radioaktiv metallar bo‘yicha – 40, konchilik – kimyo xom ashyosi bo‘yicha 15 ta kon qidirib topilgan. Mamlakatimiz katta gidroenergiya salohiyatiga ega. CHirchiq, G‘azalkent, Farhod GESlari, jami 28 ta gidroelektroenergetik stansiyalari ishlamoqda;
  
• 
  O‘zbekiston insoniyat sivilizatsiyasida salmoqli o‘ringa ega. Yurtimizning dunyoga mashhur boy ma’naviy va tarixiy merosi bor, shu tufayli u dunyoning ma’naviy va siyosiy jarayonlariga ta’sir o‘tkazib kelgan.
  

Mazkur imkoniyatlar orqali O‘zbekiston geosiyosiy joylashuvining noqulayliklardan mustasno deb bo‘lmaydi, bunday kamchiliklar barcha joyda mavjud. Geosiyosiy jihatdan O‘zbekiston Respublikasiga qiyinchiliklar tug‘diruvchi quyidagi omillar ham mavjud:

• 
  O‘zbekiston o‘zining geosiyosiy holati jihatidan kollektiv xavfsizlik tizimini o‘rnatishga intilayotgan, lekin bu jarayon hali izchil yo‘lga qo‘yilmagan O‘rta Osiyo mintaqasida joylashgan. Respublikamiz Fors ko‘rfazi, Kaspiy dengizi havzasi va Tarim havzasining neft va gazga juda boy konlari joylashgan yarim halqaning strategik markazida joylashgan. SHuning uchun bu hududda butun dunyoda energiya taqchilligi sharoitida ko‘pgina davlatlarning bir-biriga mos kelmaydigan manfaatlari o‘zaro to‘qnashmoqda. Dunyodagi kuchli davlatlar mazkur mintaqada o‘z manfaatlarini izlamoqda;
  
• 
  O‘rta Osiyoda joylashgan davlatlarning imkoniyatlari bir xil bo‘lmay, ularning rivojlanish holati ham har xil. YA’ni O‘zbekistonni etnik, demografik, iqtisodiy va boshqa muammolar yuki ostida qolgan respublikalar qurshab turibdi. SHu bilan birga O‘zbekiston mintaqadagi etnik murosasizlik, narkobiznes va har xil tashqi kuchlar tomonidan rag‘batlantirilib kelinayotgan, ichki mojarolar xali ham tugatilmagan Afg‘oniston kabi davlat bilan chegaradoshdir. Bu erda 2001 yilning oktyabr oyidan AQSH tomonidan diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi qaltis harbiy harakatlar olib borilishi natijasida Afg‘onistondagi vaziyat qisman o‘zgardi;
  
• 
  sobiq sovet hukumati davrida O‘rta Osiyoda, jumladan O‘zbekistonda kommunikatsiyalar nomaqbul ravishda shakllantirildi. Janubiy yo‘nalishda transport kommunikatsiyalari amalda rivoj topmadi. Sobiq Ittifoq parchalangach, kommunikatsiyalar muammosi O‘zbekiston uchun yanada keskinlashdi. O‘zbekiston bevosita dengizga chiqa olmaydigan, buning ustiga dengiz portlaridan eng uzoqda joylashgan mamlakat hisoblanadi. Qora dengiz, Boltiq dengizi, Yapon dengizi va SHimoliy dengizlarga olib chiquvchi eng qisqa temir yo‘li qariyb 3 ming kilometrni tashkil etadi. Bu masofani kesib o‘tish uchun esa bir necha davlatlar hududidan o‘tish lozim. Mazkur holat katta sarf-harajat talab qilib, O‘zbekistonning iqtisodiy aloqalarini cheklaydi, yuk tashishini qimmatlashtirib, mahsulotlarni raqobatga bardosh berolmaydigan qilib qo‘yadi;
  
• 
  Mustaqil O‘zbekistonning umuman hamma daryolari hamda respublika hududini kesib o‘tadigan, uzunligi 150 va undan ko‘p kilometrli daryolar 50 tadan oshgan bo‘lishiga qaramasdan, uning suv resurslari cheklangan va ekologik muammolari ham bor. Orol fojiasi ham mamlakatimiz uchun noqulaylik omilidir. Uni saqlab qolish borasida amaliy tadbirlar o‘tkazilgan bo‘lishiga qaramasdan, so‘nggi yillarda Orol dengizining sathi 12-15 metr pasayb ketdi. Uning maydoni ancha qisqarib, qirg‘og‘i o‘nlab kilometr qochib ketgan.
  

O‘tish davrida bu kiyinchiliklarni bartaraf etish, yurtimizning geosiyosiy imkoniyatlarini rivojlantirish borasida muhim tadbirlar amalga oshirilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini qo‘lga kiritishi uning xalqining asriy orzu maqsadlarini to‘la ma’noda ro‘yobga chiqarish tomon keng ufqlar ochibgina qolmay, ayni paytda mustaqil yosh davlatimizning jahon hamjamiyatiga qo‘shilishi uchun ham imkoniyat yaratdi. SHu boisdan mamlakatimiz rahbariyati istiqlolning ilk kunlaridan e’tiboran O‘zbekistonning milliy manfaatlariga mos keladigan puxta tashqi siyosiy yo‘lni belgilash, jahon hamjamiyatiga qo‘shilish, xorijiy davlatlar bilan siyosiy, diplomatik, iqtisodiy, ilmiy – texnikaviy, madaniy aloqalar o‘rnatish masalalari dolzarb vazifa sifatida ko‘ndalang bo‘lib turardi. YUrtimiz mustaqilligini mustahkamlash, mamlakatimizning xavfsizligi, barqarorligi va taraqqiyoti ko‘p jihatdan ana shu vazifalarning hal etilishiga bog‘liq bo‘lib qolgan edi.
Ma’lumki, 130 yil davom etgan istibdod davrida mamlakatimiz to‘la mustaqil ravishda tashqi siyosat va diplomatik faoliyat yuritish, xorijiy davlatlar va xalqaro nufuzli tashkilotlar bilan aloqalarni o‘rnatish kabi huquqlaridan maxrum etilgan edi.
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ta’kidlaganidek, «O‘zbekiston Respublikasi uchun mustaqil tashqi siyosat yuritish – davlat faoliyatining yangi va amalda qo‘llanilmagan yo‘nalishlaridan biridir. YAkkahokimlik tizimi sharoitida O‘zbekiston xalqaro maydonga to‘g‘ridan-to‘g‘ri va ochiq chiqish imkoniyatidan mahrum etilgan bo‘lib, o‘zining tashqi siyosiy davlat idoralariga, etarlicha diplomatlariga va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasidagi mutaxassislariga ega emas edi». Sobiq sovet davrida, Ittifoq konstitutsiyasiga muvofiq O‘zbekiston teng huquqli suveren davlat hisoblanib, mustaqil tashqi siyosat yurgizish, xorijiy mamlakatlar bilan shartnomalar tuzish va diplomatik vakolatlarini ayirboshlash va boshqa huquqlarga ega bo‘lgan suveren respublika hisoblanardi. Ammo real hayotda esa buni aksini ko‘rish mumkin edi. O‘zbekiston o‘zining tashqi siyosiy davlat idoralariga, etarlicha diplomatik vakillariga va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasidagi mutaxassislariga ega emas edi. O‘zbekistonda Markaz ko‘rsatmasi bilan 1944 yil 27 sentyabrda Tashqi ishlar vazirligi ochilgan. Biroq u kichikkina bir idoracha bo‘lib, hech qanday vakolatlarga ega emas edi. Bu vazirlik markazning ko‘rsatmalarini bajarar, chet ellardan kelgan mehmonlarni qabul qilish va ularga xizmat ko‘rsatish bilan cheklanardi. Tashqi ishlar va diplomatik soha Markaziy Osiyo mintaqasi mahalliy millatlari, shu jumladan o‘zbek millati, eng kamsitilgan tarmoqlardan biri edi. Sobiq SSSR Tashqi ishlar vazirligi tizimida rasmiy ravishda ishlaydiganlarning 92 % bir millatning vakillari edi. Ikkinchi jahon urushi tugagandan so‘nggi 45 yil ichida (1945 – 1990 yillar) O‘zbekistonning faqat 7 vakili SSSRning chet eldagi favqulodda va muxtor elchisi bo‘lib ishlash imkoniyatiga ega bo‘ldi (A. Abdullaev, Bahodir Abdurazzoqov, Sarvar Azimov, Latif Maqsudov, Nuriddin Muhiddinov, Rafiq Nishonov va Anvar Qo‘chqorov). SHulardan faqat uchtasi (A.Abdullaev, B.Abdurazzoqov va L. Maqsudov) maxsus diplomatik oliy ma’lumotga ega edilar xolos. Markaziy Osiyo respublikalari vakillari jahonning etakchi davlatlariga mas’ul lavozimlarda belgilanmas, ularni odatda, «o‘rtacha» davlatlarga ishga belgilar edilar (Somali, Pokiston, Livan, SHri Lanka, Gabon, Suriya va boshqalar). Oqibatda o‘zbek millatining farzandlari xalqaro munosabatlarning hal qiluvchi yo‘nalishlaridan chetlatilgan edilar. Holbuki, ular jiddiy ahamiyatga ega qator takliflarni kiritib, tashqi ishlar va munosabatlarda asosli va mustaqil fikrlarni olg‘a surganlar.
Bu holatga sobiq SSSRning parchalanishi bilan barham berildi. Tarixan o‘ta qisqa davr ichida o‘tmishdan qolgan «kamchiliklar»ni bartaraf etish borasida muhim islohotlar amalga oshirildi.
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A. Karimov o‘zining «O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li» va boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish qoidalarini nazariy va amaliy jihatdan puxta asoslab berdi. O‘zbekiston Respublikasining mustaqil tashqi siyosiy faoliyatining huquqiy asoslari, prinsiplari, mazmuni, maqsad va vazifalari O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining IV bob, 17-moddasida o‘zining qonuniy aksini topdi. Konstitutsiya 17-moddasiga muvofiq, «O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli sub’ektidir. Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslanadi.
Respublika davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo‘stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib chiqishi mumkin».
Konstitutsiyaning boshqa bo‘limlarida esa hukumat idoralari va davlat boshlig‘ining (93-moddasida) tashqi siyosiy vakolati belgilangan.
Mustaqillikning zafarli o‘n yilligi ichida yurtimizda tashqi siyosat va diplomatiya sohasida ko‘plab ishlar amalga oshirildi va davr talabi bilan konstitutsiya asosida bu sohaga oid bir necha hujjatlar qabul qilindi:
1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi faoliyatini tashkil etish masalalari to‘g‘risida»gi Qarori, 1992 yil 25 may.
2. «O‘zbekiston Respublikasining chet davlatlardagi diplomatiya vakolatxonalari boshliqlarini tayinlash va chaqirib olish tartibi to‘g‘risida»gi Qonun, 1992 yil 2 iyun.
3. «O‘zbekiston Respublikasining diplomatiya xodimlari uchun diplomatiya daraja va martabalarini belgilash to‘g‘risida»gi Qonun, 1992 yil 3 iyul.
4. O‘zbe­kiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A. Karimovning «O‘zbekis­ton Respublikasi Tashki ishlar vazirligi faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida»gi Farmoni, 1994 yil 25 fevral.
5. O‘zbe­kiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «O‘zbekiston Respublikasi Tashki ishlar vazirligi faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida»gi Qarori, 1994 yil 16 mart.
6. «O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining chet elga borishlari tartibini va O‘zbekiston Respublikasining diplomatik pasporti to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash haqida»gi Qonun, 1995 yil 6 yanvar.
7. «O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari to‘g‘risida»gi Qonun, 1995 yil 22 dekabr.
8. «O‘zbekiston Respublikasining Konsullik Ustavini tasdiqlash to‘g‘risida»gi Qonun, 1996 yil 29 avgust.
9. «O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari to‘g‘risida»gi Qonun, 1996 yil 26 dekabr va boshqa qonunlar ana shular jumlasidandir.
Ushbu qonunlar mustaqil O‘zbekistonning xorijiy davlat va xalqaro tashkilotlar bilan teng huquqli asosda munosabat o‘rnatishida muhim ahamiyat kasb etdi. Xalqaro huquq normalarining ichki qonunlardan ustunligi respublika qonunchilik faoliyatida o‘z ifodasini topmoqda. O‘zbekiston xalqaro huquqning boshqa sub’ektlari bilan diplomatik aloqalarni amalga oshirib, ikki tomonlama va ko‘p tomonlama xalqaro shartnomalarni tuzib, bevosita davlatlararo munosabatlarda qatnashmoqda.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini ta’minlab beruvchi davlat organlari shakllantirildi. O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining funksiyalari va faoliyatining yo‘nalishlari tubdan o‘zgartirildi. 1991 yil 7 sentyabr O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning Farmoniga binoan O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki tashkil etildi.
O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalarni yo‘lga qo‘yish maqsadida 1990 yil 12 iyulda tashkil etilgan O‘zbekiston SSR Tashqi savdo va xorijiy aloqalar davlat ko‘mita­si 1992 yil 12 fevralda Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligiga aylantirildi. 1992 yil 21 fevralda esa O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning «O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligini tashkil etish to‘g‘risida»gi Farmoni qabul qilindi. 2002 yil 21 oktyabrdagi «Tashqi iqtisodiy aloqalar sohasida boshqaruv tizimini yanada erkinlashtirish va takomillashtirish to‘g‘risida»gi farmonga asosan bu vazirlik O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar agentligi etib qayta tashkil qilindi. 2005 yil 21 iyuldagi «Tashqi iqtisodiy va savdo aloqalari, xorijiy investitsiyalar­ni jalb etish sohasida boshkaruv tizi­mini takomillashtirish to‘g‘risida»gi farmonga asosan, O‘zbekistan Respub­likasi Tashqi iqtisodiy aloqalar agen­tligi O‘zbekistan Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi etib qayta tashkil qilindi.
O‘zbekistonda tashqi savdo bilan shug‘ullanuvchi firmalarning maxsus tizimi ham shakllantirildi. Respublikada diplomatik ishlar uchun, xalqaro huquq va tashqi iqtisodiy aloqalarda faoliyat yuritadigan mutaxassislar tayyorlashga katta e’tibor berildi. SHu maqsadda 1992 yil 23 sentyabr Respublika Birinchi Prezidentining Farmoniga ko‘ra Toshkentda Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti tashkil etildi. SHuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yildi.
O‘zbekiston tashqi siyosatida iqtisodiy omillarning xal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lishi muhimdir. Mamlakatimiz mana shu muhim sohani o‘zlashtira borib, o‘z mustaqilligini uning eng jiddiy yo‘nalishi bo‘lgan iqtisodiyotida mustahkamlanmoqda. O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga, uning jahon hamjamiyati bilan integratsiyalashuviga xalqaro moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar – Xalqaro valyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Evropa tiklanish va taraqqiyot banki ham ko‘maklashmoqdalar. Xalqaro savdo markazi (UNKTAD), Tariflar va savdo Bosh bitimi (GATT) bilan hamkorlik qilinmoqda.
Istiqlolning ilk yillaridan boshlab tashqi aloqalar muassasalari tomonidan xorijiy davlatlar bilan xalqaro aloqalarning umum e’tirof etilgan qoida va normalari asosida respublikaning diplomatik faoliyati turli yo‘nalishlarda olib borildi. Bu birinchidan, siyosiy munosabat va iqtisodiy aloqalar; ikkinchidan, ilmiy-texnikaviy aloqalar; uchinchidan, madaniy aloqalar, turizm, sport va boshqa sohalardagi xalqaro aloqalardir. Respublika tashqi siyosatiga tinchlik, barqarorlik, hamkorlik yo‘li asos qilib olindi.
O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat:

• 
  mafkuraviy qarashlardan qati nazar hamkorlik uchun ochiqlik, umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga sodiqlik;
  
• 
  davlatlarning suveren tengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat qilish;
  
• 
  boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
  
• 
  nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish;
  
• 
  kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik;
  
• 
  inson huquqlari va erkinliklarini hurmatlash;
  
• 
  ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan qoidalari va normalarining ustivorligi;
  
• 
  davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo‘stliklarga kirish va ulardan ajralib chiqish;
  
• 
  tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik;
  
• 
  davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o‘zaro manfaatdorlik, davlat milliy manfaatlarining ustunligi;
  
• 
  tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko‘p tomonlama kelishuvlar asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish xisobiga boshqasidan uzoqlashmaslik.
  

Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos bo‘lib tushgan tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda mustaqil davlat cifatida tezda tan olinishini ta’minladi. O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligini 165 ta davlat tan oldi. 1991 yil 26 sentyabrda resspublikamizda birinchi diplomatik aloqalari yo‘lga qo‘yildi. Mazkur sanada mustaqil O‘zbekiston bilan Avstraliya o‘rtasida diplomatik aloqalar o‘rnatildi. 1992 yildan boshlab O‘zbekiston tashqi siyosati va diplomatiya sohasidagi faoliyati yanada kengayib birin-ketin Xitoy, YAponiya, Angliya, AQSH, Fransiya, Turkiya, Germaniya singari jahonning rivojlangan etakchi davlatlari bilan diplomatik, iqtisodiy va madaniy aloqalar yo‘lga qo‘yildi. Ushbu davlatlar bilan hamkorlik aloqalarimiz hozirda yuqori darajaga ko‘tarildi.
Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi jahonning 142 davlati bilan diplomatik aloqalarni o‘rnatdi. Toshkentda 43 mamlakatning elchixonalari, 3 ta savdo vakolatxonasi (Vengriya, Belgiya, AQSH savdo palatasi), 10 ta xalqaro tashkilotning vakolatxonasi ishlab turibdi. Mamlakatimizda 7 ta faxriy konsullar ishlab kelmoqda. O‘zbekiston Respublikasining xorijiy davlatlardagi elchixonalarining soni esa 30 tani tashkil etadi. SHuningdek, 11 ta bosh konsulxonasi mavjud. Respublikada 88 ta xorijiy mamlakat vakolatxonalari akkreditatsiya qilingan. O‘zbekiston 41 ta nufuzli xalqaro iqtisodiy va moliya tashkilotlarining teng huquqli a’zosi. Hozirda ulardan beshtasining vakolatxonasi respublikada faoliyat ko‘rsatmoqda.
O‘zbekiston Respublikaning mustaqil davlat sifatida xalqaro hamjamiyati doirasida munosib o‘rin olishida xalqaro nufuzli tashkilotlarga a’zo bo‘lishi va ular bilan hamkorlik aloqalarini yo‘lga qo‘yishi katta ahamiyatga ega edi. 1992 yil 29 yanvarda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xavfsizlik Kengashi o‘zining 737-sonli Qarorini ovozga qo‘ymasdan qabul qildi va Bosh Assambleyaga O‘zbekiston Respublikasini BMTga qabul qilishni tavsiya etdi.
1992 yil 2 martda BMT Bosh Assambleyasining 46-sessiyasida O‘zbekiston Respublikasi ovozga qo‘yilmasdan, yakdillik bilan ma’qullash asosida Birlashgan Millatlar Tashkilotiga qabul qilindi. SHu kuni BMT Bosh Assambleyasi binosi oldida O‘zbekiston Respublikasining Davlat bayrog‘i ko‘tarildi. 1993 yil 24 avgustda BMTning Toshkentdagi vakolatxonasi ochildi. BMTda O‘zbekistan Respublikasi vakolatxonasi ish boshladi.
O‘zbekiston BMTning to‘laqonli a’zosi sifatida bu tashkilotning yig‘ilishlarida ishtirok etishi bilan o‘zining xalqaro hamjamiyatga kirish jarayonini davom ettirdi. O‘zbekiston rahbariyatining dunyodagi global muammolarga jahon miqyosida e’tiborini qaratishi O‘zbekistonning tashqi siyosatda tutgan aniq o‘rnini belgilab berdi. CHunonchi, 1993 yil 28 sentyabrda O‘zbekistonning Birinchi Prezident Islom Karimov BMT Bosh Assambleyasining 48-sessiyasida BMT minbaridan turib so‘zlagan nutqida bir qator aniq takliflar kiritdi:

• 
  Markaziy Osiyoda xavfsizlik va hamkorlik masalalari bo‘yicha BMTning doimiy ishlovchi seminari chaqirilishini;
  
• 
  BMT Xavfsizlik Kengashi huzurida yuzaga kelayotgan mojarolarni tahlil qilish va istiqbolini belgilash bo‘yicha maxsus guruh tuzish;
  
• 
  Markaziy Osiyoni yadrosiz zona deb e’lon qilish;
  
• 
  Markaziy Osiyo mintaqasida kimyoviy hamda bakteriologik qurolini taqiqlash bo‘yicha xalqaro nazorat o‘rnatish;
  
• 
  YAdroviy qurolni tarqatmaslik;
  
• 
  Markaziy Osiyoda narkobiznesga qarshi hamkorlikda kurashish uchun BMTning mintaqaviy komissiyasini tuzish;
  
• 
  Orol muammosi bo‘yicha BMTning maxsus komissiyasini tuzish;
  
• 
  Xavfsizlik Kengashi hozirgi dunyoning ijtimoiy – iqtisodiy, etnik – madaniy, diniy, ma’naviy jihatdan g‘oyat xilma – xilligini bab – baravar tarzda aks ettirsin.
  

1995 yilning 24 oktyabr Nyu-Yorkda BMT ning 50 yiligi munosabati bilan bo‘lib o‘tgan Bosh Assambleyaning maxsus tantanali yig‘ilishida Birinchi Prezident I.A. Karimov nutq so‘zlab, Afg‘onistondagi urush afg‘on xalqi boshiga mislsiz kulfatlar solganligini qayd etib, uni bartaraf etishga doir quyidagi takliflarni ilgari surdi:

• 
  Afg‘onistondagi keskinlikni hal etish kaliti eng avvalo tashqi kuchlarning aralashuvini bartaraf etish;
  
• 
  BMT xavfsizlik Kengashiga kim tomonidan bo‘lmasin Afg‘onistonga qurol olib kirishni ta’qiqlab qo‘yish;
  
• 
  Afg‘oniston urush emas, tinchlik va barqarorlik ob’ekti bo‘lishi lozim degan taklifni kiritdi.
  

Mazkur tantanali yig‘ilishda O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimov BMT tuzilmalarini isloh qilish, uning faoliyati samaradorligini oshirish to‘g‘risida to‘xtalib quyidagi takliflarini zarur deb qayd etdi:

• 
  birinchidan, Xavfsizlik Kengashi safini kengaytirish, unga misol uchun bugungi kunda jahon siyosatida muhim o‘rin egallagan Germaniya va YAponiya singari davlatlarni doimiy a’zo sifatida kiritish lozim;
  
• 
  ikkinchidan, BMT qabul qilgan qarorlarni tezkorlik bilan amalga oshirish uchun BMT Bosh Kotibi vakolatlarini kuchaytirish lozim;
  
• 
  uchinchidan, ziddiyatli vaziyatlarning oldini olish va ularni bartaraf etish manfaatlarini ko‘zlab, BMTning xalqaro mintaqaviy tashkilotlar bilan o‘zaro munosabatini kuchaytirish zarurligi ham, bu tashkilotning o‘ziga qarshi mintaqaviy tuzilmalarini yanada rivojlantirish zarurligi ham tobora ayon bo‘lib qolmoqda.
  

2000 yil 8 sentyabrda BMT Bosh Assambleyasining 55-sessiyasi bo‘lib o‘tdi. Mazkur «Ming yillik sammiti» muhim global chaqiriqlarga e’tiborni qaratish uchun 189 mamlakat rahbarlarini to‘pladi. Ular ushbu dunyoni butun insoniyat uchun yaxshiroq qilish majburiyatini o‘z zimmalariga oldilar. Davlatlar qashshoqlikka qarshi kurashish, asosiy xizmatlardan, asosiy turlaridan bahramand bo‘lishni yaxshilash, kasalliklar tarqalishini kamaytirish va atrof muhitni himoyalash uchun kuch-g‘ayratni birlashtirish borasida noyob imkoniyatga ega bo‘ldilar. Birinchi Prezident Islom Karimov BMT minbaridan turib nutq so‘zlab, quyidagi takliflarni ilgari surdi:
Ekologik xavfsizlik sohasidagi xalqaro hamkorlikka ko‘mak berish, xalqaro tuzilmalar va donor davlatlarning moliyaviy mablag‘larini jalb etish maqsadida BMTning atrof-muhit bo‘yicha dasturi huzurida Orol va Orolbo‘yi muammolari kengashini tuzishni taklif qildi.
BMTni isloh qilish, uning mintaqaviy va global muammolarni hal etishdagi o‘rni va ahamiyatini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi qabul qilinishi jihatdan quyidagilarni amalga oshirish zarurligi qayd etildi:

• 
  birinchidan, BMT Xavfsizlik Kengashini bosqichma-bosqich isloh qilish darkor. Uning doimiy a’zolari tarkibi nafaqat rivojlangan, balki rivojlanayotgan davlatlar hisobidan ham kengaytirilishi lozim. Xavfsizlik Kengashining ham doimiy, ham muvaqqat a’zolari sonini oshirish maqsadga muvofiq.
  

Birinchi qadam sifatida Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zolari tarkibiga jahon siyosatida muhim rol o‘ynayotgan Germaniya va YAponiyani kiritishni taklif qilaman. Ushbu davlatlar bugungi kunda BMT faoliyatini, shuningdek, insonparvarlik va xayriya yo‘nalishidagi boshqa ko‘plab loyiha va dasturlarni moliyalovchi asosiy homiylar hisoblanadi;

• 
  ikkinchidan, global va mintaqaviy tahdidlarga munosabat bildirishda tezkorlikni oshirish uchun Bosh Kotib vakolatlarini kengaytirish zarur;
  
• 
  uchinchidan, Xavfsizlik Kengashining qurolli mojarolarning oddini olish, ziddiyatlar va nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish vositalari hamda mexanizmlaridan, shu jumladan, uzoq vaqt davom etayotgan mojarolarni bartaraf etishda «tinchlikka majbur qilish» deb ataluvchi mexanizmdan samarali foydalanish masalalaridagi o‘rni va mas’uliyatini kuchaytirish lozim.
  

2000 yil 8 sentyabrda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan «Mingyillik Deklaratsiyasi» qabul qilindi. Bu deklaratsiya 21 asrga mo‘ljallangan Global kun tartibini belgilab berdi hamda Mingyillik Rivojlanish Maqsadlari (MRM) sifatida ma’lum bo‘lgan sakkizta konkret maqsadga erishishga qaratilgan vazifalarni qo‘ydi. SHunday qilib, «Mingyillik Deklaratsiyasi» jahon etakchilarining azmu qarorlarini aks ettiradi, 2015 yilgacha bo‘lgan davrda rivojlanishning «yo‘l xaritasi» hisoblanadi.
2010 yil 20 sentyabrda BMT Bosh Assambleyasining 65-sessiyasi bo‘lib o‘tdi. Ushbu sessiya mingyillik rivojlanish maqsadlariga bag‘ishlandi. Unda Prezident Islom Karimov nutq so‘zlib, quyidagi global muammolar ko‘tarildi:

• 
  30 yildan buyon harbiy harakatlar davom etayotgan jafokash Afg‘oniston muammosi va bu muammoni hal etishni harbiy yo‘l bilan emas, balki uning muqobil yo‘llarini topish masalasi;
  
• 
  2010 yilning iyunida Qirg‘izistonda ro‘y bergan fojiali voqealar Markaziy Osiyo mintaqasidagi vaziyatni izdan chiqarishga jiddiy xavf solmoqda. Buni oldini olish uchun xolis va mustaqil xalqaro tekshiruvlarni o‘z vaqtida o‘tkazish, xalqaro hamjamiyatning bu boradagi qat’iy prinsipial pozitsiyasi Qirg‘iziston janubida qirg‘iz va va kamsonli o‘zbeklarning murosaga kelishi va totuvligini ta’minlash uchun yo‘l ochib berishi mumkin;
  
• 
  Markaziy Osiyoda ekologik muvozanatni buzilishiga olib kelayotgan Orol muammosi. Orol bo‘yi hududi ikkita asosiy manba – Amudaryo va Sirdaryo hisobidan suv bilan ta’minlanadi, ushbu daryolar oqimining kamayishi mazkur keng mintaqaning shundoq ham zaif ekologik muvozanatini butunlay o‘zgartirib yuborishi mumkin. «Qurib borayotgan Orol muammosi – ushbu mintaqada yashayotgan BMT dek nufuzli tashkilotlarga umid bilan yordam so‘rab murojaat qilayotgan millionlab odamlarning muammosidir»;
  
• 
  O‘zbekistonda Mingyillik rivojlanish maqsadlarini amalga oshirilishining tahlili.
  

O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimov BMT Bosh Assambleyasining 65-sessiyasida so‘zlagan nutqi jahon hamjamiyatining e’tiborini yana bir bor Markaziy Osiyodagi murakkab muammolarni hal etish yo‘llariga qaratdi. O‘zbekistonda jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davrida Mingyillik rivojlanish maqsadlarini amalga oshirishga doir muhim ko‘rsatkichlarini tahlil etib berdi.
Mustaqillik yillarida O‘zbekiston bilan BMT o‘rtasidagi hamkorlik aloqalari yaxshi yo‘lga qo‘yildi. O‘zbekiston rahbariyati va BMT rahbarlarining sa’y-harakatlari natijasida O‘zbekiston BMTning Xalqaro telekommunikatsiya uyushmasi, Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasi, Qochoqlar ishi bo‘yicha oliy ko‘mitasi, Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti, Xalqaro fuqaro aviatsiyasi tashkiloti, Xalqaro atom energiyasi agentligi, Aholi joylashish jamg‘armasi, Narkotik moddalarni nazorat qilish dasturi, Sanoat taraqqiyoti tashkiloti, Oziq-ovqat qishloq xo‘jaligi tashkiloti singari ixtisoslashgan muassasalarga a’zo bo‘ldi.
O‘zbekistonning tashabbusi bilan va BMT rahnamoligida 1995 yil 15-16 sentyabr kunlari Markaziy Osiyoda xavfsizlik va hamkorlik masalalariga bag‘ishlangan Toshkent kengash – seminari bo‘lib o‘tdi. Xalqaro kengashda ishtirok etgan 31 davlat va 6 xalqaro tashkilotdan kelgan muxtor vakillar mintaqa xavfsizligining, mojarolarning oldini olish, integratsiya jarayonlarini chuqurlashtarishning ishonchli tizimini barpo etish masalalari yuzasidan o‘z fikrlarini, takliflarini aytdilar. Kengash yakunlari yuzasidan qabul qilingan Bayonot jahon xalqlarini, xususan Markaziy Osiyo xalqlarini, turli siyosiy kuchlarni mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlashga, iqtisodiy va ekologik hamkorlik tizimlarini barpo etishga chaqirdi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining tashabbusi bilan Markaziy Osiyoning yadro qurolidan xoli hudud maqomini olishida ham BMT bilan hamkorlik alohida ahamiyat kasb etdi. Butun dunyoda tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga ko‘maklashish, yadro quroli tarqalishining oldini olish yo‘lida jahon hamjamiyatini birlashtirishga intilayotgan BMT bu xayrli g‘oyani keng qo‘llab-quvvatladi.
1997 yil 15-16 sentyabr kunlari Toshkentda «Markaziy Osiyo – yadro qurolidan xoli zona» mavzuida xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi. Uning ishida 56 davlat va 16 xalqaro tashkilotdan vakillar ishtirok etdi. Ushbu masala yuzasidan Markaziy Osiyo mamlakatlari tashqi ishlar vazirliklarining Bayonoti imzolandi. Markaziy Osiyo mintaqasining yadro qurolidan xoli zonaga aylanishi mazkur mintaqa xavfsizligini mustahkamlaydi.
2000 yil oktyabr oyida Toshkentda Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni mustahkamlash, giyohvand moddalar tijorati, uyushgan jinoyatchilik va terrorizmga qarshi kurash mavzusida xalqaroo konferensiya bo‘lib o‘tdi. O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan 2001 yilda BMT Xavfsizlik Kengashining terrorizmga qarshi kurash bo‘yicha maxsus qo‘mitasi ta’sis etildi. 2002 yil 18-20 oktyabr kunlari BMTning o‘sha vaqtdagi Bosh kotibi Kofi Annan O‘zbekistonga keldi.
2010 yilning aprel oyida amaldagi Bosh kotib Pan Gi Mun mamlakatimizga tashrif buyurdi. Ushbu tashrif asnosida BMT Bosh kotibi ilk bor Orolbo‘yida bo‘ldi va u erdagi butun dunyoga ta’sir ko‘rsatayotgan ekologik bo‘hron bilan bevosita tanishdi. Bu Markaziy Osiyodagi global ekologik muammoga jahon hamjamiyati e’tiborini yanada kuchaytirishda muhim omil bo‘ldi.
Hozirgi kunda O‘zbekiston BMT doirasidagi ixtisoslashgan muassasalar – Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti, Xalqaro mehnat tashkiloti, Jahon intellektual mulk tashkiloti, Xalqaro bolalar jamg‘armasi (YUNISEF), Xalqaro pochta ittifoqi, Elektr aloqasi bo‘yicha xalqaro ittifoq, Jahon meteorologiya tashkiloti, Xalqaro Olimpiada qo‘mitasi, Xalqaro avtomobilchilar ittifoqi va boshqa tashkilotlarning a’zosi, ular bilan hamkorlik qilmoqda.
O‘zbekistonning BMT homiyligidagi ta’lim, fan va madaniyat bilan shug‘ullanuvchi xalqaro tashkilot – YUNESKO bilan aloqalari tobora mustahkamlanib bormoqda. 1993 yil 29 oktyabrda YUNESKO ning Parijdagi qarorgohida O‘zbekistonni YUNESKOga a’zolikka qabul qilish marosimi bo‘ldi. O‘sha kuni Ulug‘bek tavalludining 600 yilligini nishonlash YUNESKO dasturiga kiritildi. 1994 yil oktyabrida Parijda Ulug‘bek haftaligi tantana bilan o‘tdi. Xiva va Buxoro YUNESKO ning jahon madaniy qadriyatlar ro‘yxatiga kiritildi. Bu ro‘yxatda 411 ta ob’ekt bor.
1994 yil dekabrda respublikamizda YUNESKO ishlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi milliy komissiyasi tashkil etildi, u idoralararo organ bo‘lib, tarkibiga ta’lim, fan, madaniyat va axborot sohasidagi vazirliklar va idoralardan 49 kishi a’zo bo‘ldi.
YUNESKO Markaziy Osiyo taraqqiyotini o‘rganish, tiklash va ommalashtirishga katta ahamiyat bermoqda. «Ipak yo‘li – muloqot yo‘li» deb nomlangan yirik tadqiqotda Markaziy Osiyoga birinchi darajali ahamiyat berildi. 1995 yil iyul oyida YUNESKO qaroriga binoan Samarqandda Markaziy Osiyo tadqiqotlari xalqaro instituti tashkil etildi. YUNESKO Bosh direktori Federiko Mayorning O‘zbekistondagi rasmiy tashrifi chog‘ida 1995 yil iyul oyida mazkur institut ochildi.
YUNESKO Amir Temur tavalludining 660 yilligini xalqaro miqyosda nishonlashga qaror qildi va 1996 yil oktyabrda Parijda Amir Temurga bag‘ishlangan bir haftalik xalqaro anjuman bo‘lib o‘tdi.
Amir Temur tavallud topgan SHahrisabz shahri YUNESKOning madaniy qadriyatlar ro‘yxatiga kiritildi.
1997 yilda jahon madaniyatning durdonalaridan hisoblangan Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yillik muborak sanalari Parijda keng nishonlandi, xalqaro anjuman va ko‘rgazmalar o‘tkazildi. Bu O‘zbekiston bilan BMTning nufuzli xalqaro tashkiloti YUNESKO o‘rtasidagi hamkorlikning yana bir yorqin ifodasi bo‘ldi. 1997 yil 19-20 oktyabr kunlari Vatanimizda Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yilligi munosabati bilan bo‘lib o‘tgan ulkan tantanalarda BMT, YUNESKO va boshqa ko‘plab xalqaro tashkilotlar va xorijiy mamlakatlarning elchilari va vakillari, bir qator mehmonlar ishtirok etdilar.
2003 yil 28-29 may kunlari Moskvada bo‘lib o‘tgan sammitda SHHT oliy organlari: Davlat boshliqlari Kengashi, Hukumat boshliqlari Kengashi, Tashqi ishlar vazirlari Kengashi, Milliy muvofiqlashtiruvchilar Kengashi, vazirlik va (yoki) idoralar rahbarlari Yig‘ilishi, Kotibiyat, shuningdek, MATT hamda SHHT kotibiyati qoshidagi a’zo davlatlarning doimiy vakillari haqidagi Nizomlar tasdiqlandi. SHu bilan birga tashkilotning gerbi va bayrog‘i qabul qilinadi. SHHTning birinchi ijro etuvchi kotibi Xitoy Xalq Respublikasining Rossiyadagi elchisi CHjan Deguan saylangan.
2003 yil sentyabr oyida SHHTning Pekin sammit bo‘lib o‘tgan. Unda «SHHTga a’zo davlatlarning 20 yilga mo‘ljallangan savdo-iqtisodiy hamkorlik dasturi» qabul qilinib, maxsulot, sarmoya, texnologiya va xizmatlar erkin aylanishi shartlari belgilab olinadi, tashkilotning moliyaviy byudjeti ko‘riladi.
2004 yil 17 iyunda SHHTning Toshkent sammiti tashkilot faoliyatidagi muhim bosqich bo‘ldi. SHHTning Toshkent sammitida savdo-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish masalasiga alohida e’tibor berildi. Sammitda iqtisodiy hamkorlikning quyidagi yo‘nalishlarini rag‘batlantirishga kelishib olindi:

• 
  transport infratuzilmasini rivojlantirish;
  
• 
  tabiiy mineral xomashyo zahiralarini o‘zlashtirish;
  
• 
  suv – energetika zahiralaridan unumli foydalanish;
  
• 
  ekologiyaga oid masalalar, xususan, ichimlik suvi muammolarini hal qilish;
  
• 
  fan-texnika va yuqori texnologiya, energetika sohalarida integratsiyalashish;
  
• 
  investitsiyalar xavfsizligini kafolatlaydigan huquqiy poydevor yaratish, bu sohadagi to‘siq va muammolarni bartaraf etish.
  

Sammit yakunida Toshkent Deklaratsiyasi, SHHTning vakolatlari va immunitetlari to‘g‘risidagi konvensiya, «Narkotik vositalar va psixotrop moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashda hamkorlik to‘g‘risida»gi Bitim, tashkilot va uning organlari faoliyatiga doir hujjatlar – jami o‘nta hujjat imzolandi.
2005 yil 5 iyul SHHTning Ostona sammitida Eron, Pokiston, Hindiston va Mo‘g‘iliston kuzatuvchi maqomga ega bo‘lib tashkilot tarkibiga kirdi. Oliy darajadagi bu uchrashuvda mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlash masalalari, jumladan, Afg‘onistondagi vaziyatni barqarorlashtirish, uning iqtisodiy infratuzilmasini birgalikda tiklash yuzasidan fikr almashilgan.
2007 yil 1 yanvargacha SHHTning ijro etuvchi kotibi lavozimida Xitoy Xalq Respublikasi vakili CHjan Deguan turdi. 2007 yil 1 yanvaridan SHHTning bosh kotibi lavozimi joriy etildi. Bu lavozimni Qozog‘iston Respublikasi vakili Bulat Nurgaliev egalladi.
SHanxay Hamkorlik Tashkilotining asosiy maqsad va vazifalari:

• 
  a’zo davlatlar o‘rtasida o‘zaro ishonch, do‘stlik va yaqin qo‘shnichilik aloqalarini mustahkamlash;
  
• 
  mintaqada tinchlik, xavfsizlik va barqarorlikni saqlash hamda mustahkamlash, yangi demokratik, adolatli va oqilona siyosiy hamda iqtisodiy xalqaro tartibni shakllantirishga ko‘maklashish maqsadida turli yo‘nalishlarda hamkorlikni rivojlantirish;
  
• 
  terrorizm, separatizm va ekstremizmning barcha ko‘rinishlariga qarshi birgalikda kurash olib borish, giyohvand moddalar va qurol-yarog‘ning noqonuniy savdosi hamda transmilliy jinoiy faoliyatning boshqa turlari, jumladan, noqonuniy migratsiyaga qarshi kurashish;
  
• 
  siyosiy, savdo-iqtisodiy, mudofaa, huquq-tartibotni saqlash, tabiatni muhofaza etish, madaniy, ilmiy-texnikaviy ta’lim, energetik, transport, moliya-kredit va boshqa sohalarda samarali mintaqaviy hamkorlikni qo‘llab-quvvatlash;
  
• 
  a’zo davlatlar xalqlari turmush darajasi va sharoitlarini uzluksiz yaxshilash maqsadida teng sherikchilik asosida mintaqada har tomonlama va barqaror iqtisodiy o‘sish, ijtimoiy hamda madaniy taraqqiyotga ko‘maklashish;
  
• 
  jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuvda yondashuvlarni muvofiqlashtirish;
  
• 
  a’zo davlatlarning xalqaro majburiyatlari hamda milliy qonunchiligiga mos ravishda insonning huquq va erkinliklarini ta’minlashga ko‘maklashish;
  
• 
  boshqa davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan munosabatlarni yo‘lga qo‘yish va rivojlantirish;
  
• 
  xalqaro nizolarni oldini olish hamda ularni tinch yo‘l bilan hal etilishida o‘zaro aloqalarni mustahkamlash;
  
• 
  XXI asrda vujudga keladigan muammolarning echimini birgalikda izlab topish.
  
• 
  SHanxay Hamkorlik Tashkiloti doirasidagi hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari:
  
• 
  mintaqada tinchlikni saqlash, xavfsizlik va o‘zaro ishonchni mustahkamlash;
  
• 
  barcha a’zo davlatlar umumiy manfaatlari mos bo‘lgan tashqi siyosiy masalalar yuzasidan xalqaro tashkilot va xalqaro forumlarda yaxlit nuqtai nazarini izlab topish;
  
• 
  terrorizm, separatizm va ekstremizm, giyohvand moddalar va qurol- yarog‘ning noqonuniy savdosi hamda transmilliy jinoiy faoliyatning boshqa turlari, jumladan, noqonuniy migratsiyaga qarshi birgalikda kurashish chora – tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish;
  
• 
  qurolsizlanish va qurol-yarog‘ ustidan nazorat qilish masalalarida sa’y – harakatlarni muvofiqlashtirish;
  
• 
  mintaqaviy iqtisodiy hamkorlikning turli shakllarini qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish, mahsulot, kapital, xizmatlar va texnologiyalarning erkin harakat qilishini ta’minlaydigan savdo hamda investitsiyalar uchun qulay shart-sharoit yaratilishiga ko‘maklashish;
  
• 
  transport va kommunikatsiya sohasidagi infratuzilmadan samarali foydalanish, a’zo davlatlar tranzit imkoniyatlarini takomillashtirish, energetika tizimini rivojlantirish;
  
• 
  tabiatdan, xususan, mintaqa suv zaxiralaridan oqilona foydalanishni ta’minlash, tabiatni muhofaza etish borasida maxsus dastur va loyihalarni birgalikda amalga oshirish;
  
• 
  tabiiy va texnogen xarakterdagi favqulodda vaziyatlarni oldini olish hamda ularning oqibatlarini bartaraf etishda o‘zaro yordam ko‘rsatish;
  
• 
  SHHT doirasida hamkorlikni rivojlantirishga xizmat qiladigan huquqiy ma’lumotlar bilan almashish;
  
• 
  fan, texnika, ta’lim, sog‘liqni saqlash, sport va turizm sohalarida o‘zaro munosabatlarni kengaytirish.
  

Hozirda tinchlik, barqarorlik va mintaqaviy hamda milliy xavfsizlikni ta’minlashda SHanxay Hamkorlik Tashkiloti roli va ahamiyati yildan yilga oshmoqda. Bevosita bu tashkilotga a’zo bo‘lgan davlatlarning soni ham oshdi. Ularning soni 10 taga etdi. O‘zbekiston Respublikasi ushbu tashkilot doirasida mustaqil harakat qilib, SHHTning faoliyatida faol qatnashib kelmoqda
GUUAM – mintaqaviy tashkilot (atama tashkilotga a’zo bo‘lgan davlatlar ruscha nomlari bosh harflarini bildiradi). Unga 1996 yilda Avstriyaning Vena shahrida Gruziya, Ukraina, Ozarbayjon va Moldova davlat rahbarlari tomonidan asos solingan. 1999 yil aprel oyida O‘zbekiston ham unga qo‘shildi va bu tashkilot uyushgan davlatlarning nomidan olingan bosh harflar asosida GUUAM deb yuritiladi.
Tuzilmaning asosiy maqsadi 1993 yilda Bryuselda asos solingan Osiyo – Kavkaz – Evropa transport yo‘lagini barpo etishni ko‘zda tutuvchi TRASEKA loyihasini amalga oshirish, iqtisodiy hamkorlikni kengaytirishdir. TRASEKA dasturining amalga oshishi xalqaro yuk tashishning global tizimini shakllantirish, SHarq va G‘arb mamlakatlarini bog‘lovchi Buyuk ipak yo‘lini tiklash, mamlakatlar o‘rtasida o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirish, tinchlik va barqarorlikni mustahkamlashga xizmat qiladi.
O‘zbekistan mazkur tuzilma tarkibiga kirishi tufayli Turkmanboshi (Turkmaniston) portidan Kaspiy dengizi orqali Bokuga, undan temir yo‘llar vositasida Gruziya g‘arbiy portlariga chiqish va nihoyat, Qora dengiz orkali Bolgariya, Ruminiya, Turkiya, Gretsiya hamda Evropaning boshqa mamlakatlari bilan savdo qilish, mahsulotlarni kam chiqim bilan xorijiy sheriklarga etkazib berish imkoniyatidan foydalanadi. GUUAM hech qanday siyosiy yoxud harbiy-siyosiy maqsadlarni ko‘zda tutmaydi va hech bir davlatga yoki xalqaro tashkilotga qarshi qaratilgan emas.
Tashkilotga a’zo davlatlar rahbarlarining 2001 yil iyun oyidi YAlta uchrashuvida GUUAM xartiyasi qabul qilindi. GUUAM doirasida yagona axborot makonini, erkin savdo zonasini vujudga keltirish masalalari, transport kommunikatsiyasi, savdo-iqtisodiy aloqalar bilan bir qatorda ilm-fan, texnologiya va ijtimoiy sohadagi hamkorlikni rivojlantirish masalalari to‘g‘risida kelishib olingan.
O‘zbekiston va Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi. Hozirda halqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha jahonda turli halqaro va mintaqaviy tashkilotlar mavjud bo‘lib, ularning orasida «Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi (MDH)» o‘ziga hos ko‘rinishga ega. MDH mintaqaviy tashkiloti – bir butun davlat yoki federatsiya emas, harbiy blok ham emas. Balki u o‘zining mohiyatiga ko‘ra ixtiyoriy iqtisodiy uyushma sifatida vujudga kelgan davlatlar hamdo‘stligining yangicha shakli va ko‘rinishidir.
1991 yil 8 dekabr Belorussiyaning poytaxti Minsk shahrida uch slavyan respublikasi – Rossiya, Ukraina, Belorus rahbarlari – B. Elsin, L. Kravchuk S. SHushkevichlarning uchrashuvi bo‘ldi. O‘sha kuni Minskga yaqin Belovejskoe Pushcheda uch slavyan davlatlari boshliqlari «Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi (MDH)ni tuzish to‘g‘risida»gi SHartnomani imzolashi asosida shakllandi. SHartnomada yagona iqtisodiy makon, yagona valyuta va moliya-bank sistemasi bo‘ladi, fan, ta’lim, madaniyat va boshqa sohalarda hamkorlik qilinadi, tashqi siyosat, armiya sohasidagi siyosat kelishilgan holda yuritiladi, deb belgilangan edi. Hujjatda SSSRning mavjudligi va SSSR Konstitutsiyasi to‘xtatiladi, deb e’lon qilindi.
Ukraina, Belorussiya, Rossiya parlamentlari MDHni tuzish haqidagi shartnomani ratifikatsiya qildilar va 1922 yil 30 dekabrdagi SSSRni tuzish to‘g‘risidagi shartnomani bekor etdilar.
1991 yil 21 dekabrda Almatida 11 davlat – Rossiya (B.Elsin), Ukraina (L.Kravchuk), Belorussiya (S.SHushkevich), Qozog‘iston (N.Nazarboev), O‘zbekiston (I.Karimov), Qirg‘iziston (A.Akaev),Tojikiston (R.Nabiev), Turkmaniston (S.Niyazov), Ozarbayjon (A.Mutalibov), Armaniston (Ter-Petrosyan), Moldaviya (M.Snegur) davlat boshliqlarining Kengashi bo‘lib o‘tdi. O‘sha kuni ular Belovejskoe Pushche shartnomasi yuzasidan protokol imzolab, «Teng huquqli va ahdlashayotgan oliy tomonlar» maqomida MDH muassisi bo‘ldilar. Kengashda Almati Deklaratsiyasi qabul qilindi. Deklaratsiyada quyidagilar haqida bayonot berildi:

• 
  hamdo‘stlik qatnashchilarining o‘zaro aloqalari ular o‘rtasidagi tenglik asosida tuziladigan bitimlar hamda bitimlarda belgilangan tartiblar doirasida faoliyat yuritadigan muvofiqlashtiruvchi muassasalar orqali amalga oshiriladi;
  
• 
  MDH davlat ham emas, davlatlar ustidagi tuzilma ham emas;
  
• 
  xalqaro strategik barqarorlikni va havfsizlikni ta’minlash maqsadida harbiy - strategik kuchlarning birlashgan qo‘mondonligi va yadro quroli ustidan yagona nazorat saqlab qolinadi;
  
• 
  MDH ochiqdir, uning barcha a’zolari roziligi bilan sobiq SSSR ning a’zolari va boshqa davlatlar ham unga qo‘shilishi mumkin;
  
• 
  umumiy iqtisodiy makonni, umumiy bozorni vujudga keltirishda va rivojlantirishda hamkorlik qilishga sodiqlik tasdiqlanadi;
  
• 
  MDHning tuzilishi bilan SSSRning mavjudligi to‘xtatiladi;
  
• 
  Hamdo‘stlik qatnashchilari o‘z Konstitutsiyalaridagi tartib, qoidalarga binoan sobiq SSSRning shartnomalari va bitimlaridan kelib chiqadigan halqaro majburiyatlarini bajarilishiga kafolat beradilar;
  
• 
  MDH qatnashchilari mazkur Deklaratsiya qoidalariga og‘ishmay rioya etish majburiyatini oladilar.
  

MDH kengashlarini tayyorlash bo‘yicha ishchi guruhini tuzish to‘g‘risida protokol imzolandi. SHu tariqa, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi tashkil topdi.
1993 yil yanvarda Minskda MDH Davlatlari boshliqlarining navbatdagi kengashi bo‘ldi. Unda MDHning Nizomi (1993 yil 22 yanvar) qabul qilingan bo‘lib, unda davlatlarining o‘zaro hamkorlik aloqalarining holati va yo‘nalishlari belgilab qo‘yildi. 1996 yil 19 yanvarda MDHning bayrog‘i qabul qilindi.
1993 yil 24 dekabrda Ashxabotda bo‘lib o‘tgan MDH dalatlari boshliqlarining Kengashi bo‘lib o‘tdi. Unda Gruziya Prezidenti E.SHevernadze qatnashdi va Gruziya MDHga a’zo etib qabul qilindi. SHu munosabat bilan MDHning tarkibi 12 davlatga etdi.
MDHning raisi lovozimi navbat bilan bir davlat rahbaridan keyingi davlat rahbariga o‘tadi. Davlat boshliqlari Kengashi bir yilda kamida ikki marta o‘tkaziladi. Bundan tashqari Kengashning navbatdan tashqari majlisi ham o‘tkazilishi mumkin. U MDH a’zosi bo‘lgan har qanday davlat tashabbusi bilan chaqiriladi. Davlat boshliqlari Kengashida ayrim davlatlar kuzatuvchi sifatida ishtirok etadi. Organlarining faoliyati MDH Nizomi bilan tartibga solinadi. MDHda faoliyat ko‘rsatayotgan a’zolar bilan bir qatorda, uning muayyan bir faoliyati bilan shug‘ullanuvchi a’zolar ham mavjud. MDH organlarining faoliyatini mablag‘ bilan ta’minlash (xarajatlari) a’zo davlatlarning xizmat yuzasidan bo‘lgan ishtiroki tartibi bo‘yicha taqsimlanadi va MDH organlari byudjeti to‘g‘risidagi maxsus bitim asosida o‘rnatiladi.
MDHning asosiy maqsadlarini amalga oshirish uchun hamdo‘stlik davlatlari o‘zaro munosabatlarida quyidagi qoidalarga rioya qiladilar:

• 
  davlat suverenitetini o‘zaro tan olish va hurmat qilish;
  
• 
  teng huquqlilik va bir-birilarining ichki ishlariga aralashmaslik;
  
• 
  iqtisodiy kuch yoki boshqa tazyiq uslublarini qo‘llashdan voz kechish;
  
• 
  bahsli muammolarni kelishtiruvchi vositalar va xalqaro huquqning boshqa hamma e’tirof etgan tamoyil va normalari asosida hal qilish.
  

SHuni ta’kidlash lozimki, MDH a’zolari xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlash, harbiy xarajat va qurollarni qisqartirish chora-tadbirlarini amalga oshirishda hamkorlik qilishga kelishib olganlar. SHu bilan birga, tomonlar bir-birining yadrosiz zona va beteraf davlat statusiga erishish uchun olib beriladigan harakatlarini qo‘llab quvvatlaydilar.
MDHning 1991-2000 yillardagi holatini kuzatadigan bo‘lsak, bu davr davomida davlat boshliqlarining 30 ga yaqin kengashi bo‘lib o‘tgan. Ularda hammasi bo‘lib iqtisodiy, ijtimoiy, harbiy-siyosiy, texnikaviy, tashkiliy va boshqa sohalarga doir 1400 dan ortiq masalalar muhokama etilib, tegishli normativ va tavsifiy hujjatlar, bitimlar, shartnomalar qabul qilingan. MDHda hamjihatlikni mustahkamlash va rivojlantirish jarayoni davom ettirilib, yilda bir necha bor sammitlar o‘tkazilib kelinmoqda. 2000 yilning o‘zida Moskvada ikki marta, ya’ni 24-25 yanvar hamda 21 iyun kunlari MDH davlat boshliqlarining sammiti bo‘lib o‘tdi. 2001 yil 29-30 noyabr kunlari Moskvada MDH tashkil etilgan kunning 10-yilligiga bag‘ishlangan yubiley sammiti bo‘lib o‘tdi. Sammit qatnashchilari Afg‘oniston voqealari to‘g‘risida bayonot qabul qildilar. 2004 yil sentyabr oyida Qozog‘iston poytaxti Ostanada bo‘lib o‘tgan MDHning sammitida hamdo‘stlikning strukturasini o‘zgartirish masalasi ko‘rilgan. Bunda terrorizmga qarshi kurash bo‘yicha MDHning «Xavfsizlik Kengashi»ni tuzishga qaror qilinadi.
SHu bilan bir qatorda, MDH a’zolari hamkorlikning boshqa yo‘llarini topmoqdalar. MDH doirasida bir necha tashkilotlar vujudga keldiki, ularning faoliyati umumiy maqsadlar va muammolarga qaratildi. Bunga Kollektiv xavfsizlik to‘g‘risidagi shartnoma tashkiloti (ODKB) va Evroosiyo Iqtisodiy Hamjamiyati (EvrAzES)ni misol qilish mumkin.
Lekin MDH a’zo davlatlarning barchasi va har birining milliy manfaatlariga umuman mos kelgan bu tashkilot o‘z rivojlanishi va mustahkamlanishi mobaynida jiddiy qiyinchiliklarga duch keldi. SHuni ta’kidlash kerakki, hamdo‘stlik mamlakatlarining iqtisodiy integratsiyasi, madaniy aloqalari sekinlik bilan shakllanmoqda. Hamdo‘stlik doirasida ko‘plab hujjatlar qabul qilingan bo‘lsada, ammo ularning aksariyat ko‘pchiligi qog‘ozda aks etib qolmoqda. Bu holatni keltirib chiqarayotgan sabab tomonlarning muammolarni echishni istamayotgani emas, aksincha, o‘zaro hamkorlikni teng huquqli asosda, har bir mamlakatning milliy manfaatlarini hisobga olgan holda yuritilishiga intilayotgani bilan bog‘liq. MDHning zaiflashtirishga uning ayrim a’zolari o‘rtasida to‘rtlar shartnomasi, ikkilar ittifoqi tarzida qayta guruhlanish ham sabab bo‘lmoqda. Boshqa so‘z bilan izohlanganda, hamdo‘slik doirasida guruhbozlik, mavjud muammolarni hal etishga qaratilgan kelishuvlarga va bitimlarga to‘liq amal qilmaslik holati kuzatilmoqda. SHu bilan birga masalaning boshqa tomonlari ham mavjud. Xususan, Moldaviya va Ukraina hamda Turkmaniston MDH Nizomini ratifikatsiya(tasdiqlash) qilmagan. Bu esa mazkur davlatlarning rasmiy jihatdan hamdo‘stlik a’zosi emasligini bildiradi. Biroq, Ukraina MDHni tashkil etgan davlat darajasiga ega. 2005 yil avgustda Turkmaniston MDHning rasmiy a’zosi darajasidan chiqib, hamdo‘stlikning tashkiliy a’zosi – kuzatuvchi maqomini oladi. MDHda kuzatuvchi davlat sifatida Mo‘g‘iliston ham ishtirok etadi. Parlament ratifikatsiyasiga qadar Ozarbayjon (1993 yilning sentyabrigacha) va Moldaviya (1994 yilning apreligacha) MDHning tashkiliy a’zosi edi. 2008 yilning avgust oyida Gruziya Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligidan chiqish haqidagi istagini bildirdi. 2008 yil oktyabrda MDH Tashqi ishlar vazirlari Kengashi tomonidan 2009 yilning avgust oyidan Gruziyaning MDH ga a’zolik maqomini to‘xtatish to‘g‘risidagi qaror qabul qilindi.
Bugungi kunda MDHning tarkibiga 10 ta a’zo davlatlar: Rossiya, Ukraina, Belorussiya, Qozog‘iston, O‘zbekiston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Ozarbayjon, Armaniston, Moldaviya va bitta kuzatuvchi Turkmaniston kiradi.
SHunday bo‘lsa-da, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi hozirgi kunda ham ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q. MDH yon-atrofdagi voqealarga munosabat bildirishda yakdillik ko‘rsatish, xususan, terror, narkobiznes, uyushgan jinoyatchilik, ekstremizm kabi balolarga qarshi turishda hamjihatlikni mustahkamlash, bahamjihat harakat qilishda muhim o‘ringa ega. Hamdo‘stlikning yana bir ahamiyatli tomoni shundaki, globalizatsiya jarayonlari jadallashib borayotgan hozirgi sharoitda dunyoda yuz berayotgan iqtisodiy va siyosiy o‘zgarishlarga tayyor turish, turli inqirozlarni engishda barcha a’zo davlatlar uchun kerakli va foydali tashkilotdir.
O‘zbekiston milliy xavfsizlik strategiyasida «Kollektiv xavfsizlik to‘g‘risidagi shartnoma tashkiloti (ODKB)»ning o‘rni muhimdir. 1992 yil 15 mayda Armaniston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Rossiya, Tojikiston va O‘zbekiston Toshkentda «Kollektiv xavfsizlik to‘g‘risidagi shartnoma»ga imzo qo‘yadilar. 1993 yilda shartnomaga Ozarbayjon (24 sentyabr), Gruziya (9 sentyabr), Bellorusiya (31 dekabr) ham imzo qo‘yadi. 1994 yil 20 apreldan shartnoma kuchga kirgan. SHartnoma 5 yilga mo‘ljallangan bo‘lib, uni uzaytirish ham mumkin edi. 1999 yil 2 aprelda Armaniston, Belorussiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Rossiya va Tojikiston shartnomani keyingi besh yilga uzaytirish taklifi bilan Protokol imzolaydilar. Lekin Ozarbayjon, Gruziya va O‘zbekiston shartnomani davom ettirishdan voz kechdi. Mazkur yilning o‘zida O‘zbekiston GUUAM ga a’zo bo‘ldi.
2002 yil 14 may «Kollektiv xavfsizlik to‘g‘risidagi shartnoma»sining Moskvada bo‘lib o‘tgan sessiyasidagi kelishuvga ko‘ra uni yaxlit xalqaro tashkilotga – «Kollektiv xavfsizlik to‘g‘risidagi shartnoma tashkiloti (ODKB)» aylantirishga qaror qilinadi. 2002 yil 7 oktyabr Kishinyovada ODKB Nizomi va uning huquqiy statusi to‘g‘risidagi Ahdnoma imzolangan. Bu hujjatlar tashkilotga a’zo bo‘lgan barcha davlatlarda ratifikatsiya qilingan va 2003 yil 18 sentyabrdan kuchga kirgan.
2006 yil 16 avgust Sochida bo‘lgan uchrashuvda teng huquqli asosda «Kollektiv xavfsizlik to‘g‘risidagi shartnoma tashkiloti (ODKB)»ga O‘zbekistonning kirishi (a’zolikning qayta tiklanishi) to‘g‘risida qaror qabul qilinadi.
Bugungi kunda Armaniston, Belorussiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Rossiya, Tojikiston va O‘zbekiston «Kollektiv xavfsizlik to‘g‘risidagi shartnoma tashkiloti (ODKB)» tarkibiga kiradi.
Tashkilotning tarkibiy tuzilishi:

• 
  Tashkilotning oliy organi – «Kollektiv xavfsizlik Kengashi» hisoblanadi.
  
• 
  «Tashqi ishlar vazirlarining Kengashi»;
  
• 
  «Mudofaa vazirlari Kengashi»;
  
• 
  «Xavfsizlik kengashlarining kotibiyatlar qo‘mitasi»;
  
• 
  «Bosh Kotib»;
  
• 
  «Tashkilot Kotibiyati» (doimiy faoliyat yurituvchi organ);
  
• 
  «ODKBning birlashgan shtabi» (doimiy faoliyat yurituvchi organ);
  

ODKBning faoliyati xalqaro terrorizm va ekstremizm, giyovandlik vositalari va psixotrop moddalarning noqonuniy muomalasini bartaraf etishga qaratilgan.
Evroosiyo Iqtisodiy Hamjamiyati (EvrAzES) – 1992 yil bojxona to‘siqlarini pasaytirish maqsadida «Bojxona ittifoqi» shaklida vujudga kelgan. 2000 yilning 10 oktyabr kuni Qozog‘iston poytaxti Ostonada u bojxona ittifoqidan MDH davlatlarining beshta a’zosi, ya’ni Belorussiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Rossiya va Tojikiston davlat rahbarlarining o‘zaro shartnomasi asosida (jumladan, bu uyushmada Moldaviya va Ukraina kuzatuvchi a’zo maqomiga ega) hamjamiyat darajasiga etdi.
2005 yil 6 oktyabrda EvrAzES tarkibiga – O‘zbekiston Respublikasi kiradi. Hamjamiyatning oliy organlari: «Davlatlararo Kengash», «Integratsion komitet», «Parlamentlararo Assambleya», «Hamjamiyat Sudi» hisoblanadi.
Hozirgi kunda EvrAzES tarkibiga Belorussiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Rossiya Federatsiyasi, Tojikiston, O‘zbekiston kirgan. Tashkilotning kuzatuvchi maqomidagi a’zolari: Moldaviya, Ukraina (2002) va Armeniya (2003).
Mustaqil O‘zbekistonning bugungi xavfsizligi, barqarorligi, taraqqiyoti va istiqboli nuqtai nazaridan Rossiya Federatsiyasi bilan hamkorlik masalasiga jiddiy e’tibor qaratilishi lozim. Zotan, Rossiya va O‘zbekistonning bugungi manfaatlari har qachongidan ham o‘zaro uyg‘unlik va tutashlik kasb etmoqdaki, bu holat uzoq istiqbolni qamrab olishi tabiiy.
2005 yil 14 noyabrida rasmiy tashrif bilan O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov Rossiya Federatsiyasida bo‘ldi. Uchrashuv chog‘ida oldingi aloqalar muhokama qilindi. O‘tgan yil davomida prezidentlar etti marotaba uchrashgan. Rossiyadan O‘zbekistonga turli maqomdagi 32 delegatsiya kelgan. Muzokaralarda iqtisodiy doiralarda o‘zaro manfaatli yirik loyihalar rejalashtirilayotgani qayd etildi. Tashrif yakunida ikki davlat rahbari O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasida ittifoqchilik to‘g‘risidagi shartnoma imzoladilar. SHuningdek, ikki mamlakat Savdo-sotiq palatalari o‘rtasida hamkorlik to‘g‘risidagi Bitim, psixotrop moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashda prekursorlarni nazorat qilishda hamkorlik to‘g‘risidagi Bitim imzolanadi.
2006 yil 10 aprelda Rossiya Federatsiyasi Federal Majlisi raisi Sergey Mironov O‘zbekistonga keldi. Uning tashrifi davomida ikki mamlakat parlamentining yuqori palatalari o‘rtasidagi hamkorlik to‘g‘risida hujjat imzolanganligi diqqatga sazovordir. 2006 yil 6 may kuni O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov Oqsaroyda Rossiya Federatsiyasi hukumati raisining o‘rinbosari Dmitriy Medvedevni qabul qildi. Muzokaralarda hamkorlikni yanada kengaytirish, isloh qilish to‘g‘risida fikr almashiladi. U tashrifi davomida turli muassasalarda bo‘ldi, ularning faoliyati bilan tanishib chiqadi.
2006 yil 12 may kuni Rossiyaning Sochi shahrida Rossiya Federatsiyasi Prezidenti V.V.Putin va O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov uchrashdi. Unda ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirish, savdo-iqtisodiy hamkorlikni kengaytirish masalalari, xalqaro va mintaqaviy ahamiyatga molik muammolar yuzasidan fikr almashiladi. Uchrashuvda «O‘zbekiston Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi o‘rtasida Ittifoqchilik munosabatlari to‘g‘risidagi shartnomani ratifikatsiya qilish haqida»gi qonunni kuchga kiritish to‘g‘risida fikr almashildi.
Ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirishda oliy darajadagi uchrashuvlarning muntazamlik kasb etgani ham muhim omil bo‘lmoqda. 2008 yilning fevral oyida O‘zbekiston Prezidenti Islom Karimov rasmiy tashrif bilan Rossiyaga bordi. Iyun oyida MDHning Sankt-Peterburgda o‘tgan norasmiy sammiti doirasida O‘zbekiston va Rossiya Prezidentlari yana uchrashdilar. Sentyabr oyida esa Rossiya Fedaratsiyasi hukumati raisi Vladimir Putin Toshkentga keldi.
Iqtisodiy hamkorlik borasida O‘zbekiston va Rossiya ishonchli sheriklardir. O‘zbekiston tashqi savdosining beshdan bir qismi Rossiya hissasiga to‘g‘ri keladi. 2008 yil yakunlariga ko‘ra, bu boradagi ko‘rsatkich qariyb 4 milliard AQSH dollarini tashkil qiladi. O‘zbekiston eksportida sanoat mahsulotlarining, xususan, avtomobillarning ulushi (jami eksportning 28.6 foizi) ortib borayotgani diqqatga sazovordir. Bundan tashqari, O‘zbekiston Rossiyaga xizmatlar (26.3 foiz), meva va poliz mahsulotlari (16.3), tabiiy gaz (11.3), to‘qimachilik buyumlari (5.7), kimyo sanoati mahsulotlarini (4.1) eksport qiladi. Rossiyadan esa, asosan, uskunalar, yog‘och, qora va rangli metalllar, tibbiyot, mikrobiologiya va oziq- ovqat mahsulotlari va xizmatlar import qilinadi. Aslida eksport-import operatsiyalarida qayd etiladigan tovarlar va xizmatlar ro‘yxati yanada katta va xilma-xil. Masalan, O‘zbekiston Rossiya to‘qimachilik sanoati korxonalariga paxta tolasi etkazib beruvchi asosiy eksportchi sanaladi. O‘z navbatida, Rossiya O‘zbekiston avtomobillarining eng yirik importchisidir.
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov taklifiga binoan Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Dmitriy Medvedev 2009 yil 22 yanvar kuni davlat tashrifi bilan mamlakatimizga keldi. O‘zbekiston va RossiyaОРР РРРРРРррР mamlakatlari BMT, SHHT, MDH kabi xalqaro tashkilot va tuzilmalar doirasida ko‘p tomonlama asosda ham hamkorlikni izchil rivojlantirayotgani qayt etildi. Prezidentlar mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlash, xalqaro iqtisodiy inqirozning salbiy ta’sirini kamaytirish borasidagi hamkorlik masalalari yuzasidan fikr almashdilar. SHuningdek, Afg‘onistondagi vaziyat muhokama qilindi.
O‘zbekiston bilan Rossiya o‘rtasida sarmoya sohasidagi aloqalar izchil rivojlanib bormoqda. So‘ngi yillarda bu sohada faollik keskin oshdi. Masalan, hozir yurtimizda faoliyat yuritayotgan 786 ta O‘zbekiston – Rossiya qo‘shma korxonasining uchdan bir qismi keyingi ikki yilda tuzilgan. Rossiya tomonidan bu korxonalarning nizom jamg‘armasini shakllantirishga kiritilgan sarmoya xajmi bir milliard AQSH dollorlaridan oshadi. O‘zbekistonda Rossiyaning 127 ta firma va kompaniyasi o‘z vakolatxonasini ochgan. Rossiyada o‘zbekistonlik ishbilarmonlar bilan hamkorlikda tuzilgan 349 ta qo‘shma korxona faoliyat ko‘rsatmoqda.
Markaziy Osiyodagi mustaqil davlatlar o‘rtasida ko‘p tomonlama hamkorlik bilan birga ular o‘rtasida ikki tomonlama aloqalar ham yo‘lga qo‘yildi.
O‘zbekistonning Qozog‘iston bilan ikki tomonlama munosabatlari 1992 yil 24 iyunda Turkiston shahrida O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining Qozog‘istonga rasmiy davlat tashrifi paytida N.Nazarboev bilan I.Karimov tomonidan imzolangan O‘zbekiston Respublikasi bilan Qozog‘iston Respublikasi o‘rtasida do‘stlik va hamkorlik to‘g‘risidagi shartnoma asosida mustahkamlanib bormoqda.
Qozog‘iston Prezidenti N.Nazarboev 1994 yil 10-12 yanvarda rasmiy davlat tashrifi bilan O‘zbekistonda bo‘ldi. Ikki Prezident O‘zbekiston bilan Qozog‘iston o‘rtasida tovarlar, hizmatlar, sarmoyalar va ishchi kuchlarning erkin o‘tib turishini nazarda tutuvchi hamda o‘zaro kelishilgan kredit, hisob-kitob, byudjet, soliq, narx, boj va valyuta siyosatini ta’minlash to‘g‘risidagi shartnomani imzoladilar. 1998 yil 31 oktyabrda O‘zbekiston va Qozog‘iston o‘rtasida abadiy do‘stlik shartnomasi imzolangan.
O‘zbekiston va Qozog‘iston Prezidentlarining Toshkentda 2000 yil 20-21 aprel kunlari bo‘lgan uchrashuvida ikki davlat chegaralarini aniq belgilab olishga bag‘ishlangan uchrashuvi bo‘ldi. Muzokaralar yakunida «O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A. Karimov va Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti N.A.Nazarboevning qo‘shma bayonoti» imzolandi. Ikki mamlakat mustaqilligi va chegaralari daxlsizligini ta’minlashga qaratilgan bu hujjat ikki tomonlama hamkorlik aloqalarini yanada mustahkamlash va chuqurlashtirishda muhim ahamiyatga egadir. «Davlat rahbarlari, - deyiladi qo‘shma bayonotda, – O‘zbekiston Respublikasi bilan Qozog‘iston Respublikasi o‘rtasidagi chegara ikki davlat qardosh xalqlarini birlashtiruvchi tinchlik, do‘stlik va yaxshi qo‘shnichilik chegarasi bo‘lib qolishda yakdildirlar».
2001 yil 16-17 noyabr kunlari O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimov rasmiy tashrif bilan Qozog‘istonda bo‘ldi. Ikki davlat Prezidentlari O‘zbekiston – Qozog‘iston davlat chegarasi to‘g‘risidagi SHartnomani imzoladilar. 2440 km uzunlikdagi O‘zbekistonning Qozog‘iston bilan hamkorligi chegaraning 96 % belgilab olindi. Qolgan qismini kelishuv asosida delimitatsiya qilishga kelishildi. 10 oy davomida bu borada tegishli ishlar amalga oshirildi. 2002 yil 9 sentyabrda Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Nursulton Nazarboevning taklifiga binoan Islom Karimov Ostona shahriga tashrif buyurdi. «O‘zbekiston – Qozog‘iston davlat chegaralarining alohida uchastkalari to‘g‘risida bitim» imzolandi. Ikki mamlakat o‘rtasidagi chegaraga oid dolzarb masalalar huquqiy jihatdan o‘z echimini topdi. Ikki mamlakat o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 2002 yilning birinchi yarmida 124 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. 2002 yilda O‘zbekistonda 38 ta o‘zbek – qozoq qo‘shma korxonasi, Qozog‘istonda 92 ta o‘zbek – qozoq qo‘shma korxonasi faoliyat yuritar edi.
O‘zbekistonning Qirg‘iziston bilan ikki tomonlama hamkorligi O‘zbekiston Respublikasi bilan Qirg‘iziston Respublikasi o‘rtasida do‘stlik, hamkorlik va o‘zaro yordam haqida shartnoma asosida yo‘lga qo‘yildi va rivojlantirilmoqda. Bu shartnoma Qirg‘iziston Prezidenti Askar Akaevning O‘zbekistonga rasmiy davlat tashrifi paytida Toshkentda 1992 yil 29 sentyabrda I. Karimov va A. Akaev tomonidan imzolangan edi.
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning 1993 yil avgustida Qirg‘izistonga qilgan rasmiy davlat tashrifi paytida O‘sh shahrida O‘zbekiston va Qirg‘iziston o‘rtasida 1994-2000 yillarga mo‘ljallangan iqtisodiy integratsiyani rivojlantirish to‘g‘risida Bayonot imzolandi. Bu hujjat ikkala respublikada ishlab chiqilgan milliy dasturlarni muvofiqlashtirishga, xomashyo va ishchi kuchidan, ilmiy salohiyatdan unumli foydalanishga qaratilgan. Ikki davlat o‘rtasida iqtisodiyot, savdo, madaniyat, sog‘liqni saqlash, fan va ta’lim, sport va turizm bo‘yicha hamkorlikni mustahkamlash haqida bitimlar imzolangan. 1994 yil 16 yanvarda O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti I. Karimov Kirg‘izistonda bo‘ldi. Rasmiy tashrif yakunida ikki davlat Prezidentlari tovarlar, xizmatlar, sarmoya, ishchi kuchlarining erkin yurishini, o‘zaro kelishilgan kredit hisob-kitob, byudjet, soliq, narx, bojxona va valyuta siyosatini belgilovchi shartnomani imzoladilar. O‘zbekiston va Qirg‘iziston o‘rtasida 1994 yil uchun savdo-iqtisodiy hamkorlik, madaniyat, sog‘liqni saqlash, fan va ta’lim, sport va turizm bo‘yicha hamkorlikni yanada mustahkamlash haqida bitimlar imzolandi. Bu hujjatlar asosida ikki mamlakat o‘rtasidagi ikki tomonlama hamkorlik rivojlanib bormoqda. 2000 yilda O‘zbekistonda 22 ta o‘zbek – qirg‘iz qo‘shma korxonasi, Qirg‘izistonda 62 ta qirg‘iz – o‘zbek qo‘shma korxonasi faoliyat yuritdi.
Tojikistonda 1992-1996 yillarda davom etgan birodarkushlik urushi Tojikistonning iqtisodiy taraqqiyotiga salbiy ta’sir etdi, uning qo‘shni mamlakatlar, jumladan, O‘zbekiston bilan hamkorligiga ham salbiy ta’sir etdi.
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning taklifiga binoan 1998 yil 4 yanvar kuni Tojikiston Prezidenti Imomali Rahmonov O‘zbekistonga amaliy tashrif bilan keldi. Ikki mamlakat rahbarlari tashrif yakunlari buyicha qo‘shma axborot imzoladilar. O‘zbekiston va Tojikiston Bosh vazirlari sog‘liqni saqlash, madaniyat va gumanitar soha, fan, texnika va axborot sohalari bo‘yicha hamkorlik to‘g‘risida bitimlarni imzoladilar. Ikki mamlakat hukumatlari o‘rtasida yuk tashish hamda gaz etkazib berish, Tojikistonning qarzi bo‘yicha o‘zaro hisob-kitob to‘g‘risidagi bitimlar ham imzolandi. O‘zbekiston va Tojikiston munosabatlari o‘zining yangi, mustahkamlanish va taraqqiyot davriga o‘tdi.
O‘zbekiston bilan Tojikiston o‘rtasida tovar ayirboshlash hajmi 1997 yilda 50 mln. AQSH dollaridan oshdi, bu avvalgi yilga nisbatan 50 foiz ko‘pdir. O‘zbekiston Tojikiston hududidan o‘tgan transport kommunikatsiyalaridan foydalanmoqda. 2000 yilda O‘zbekistonda 15 ta o‘zbek – tojik qo‘shma korxonasi, Tojikistonda 3 ta o‘zbek – tojik qo‘shma korxonasi faoliyat yuritdi.
1991 yilda O‘zbekiston va Turkmaniston Prezidentlari uchrashuvida O‘zbekiston Respublikasi bilan Turkmaniston Respublikasi o‘rtasida do‘stlik va hamkorlik to‘g‘risida shartnoma imzolandi. Bu shartnoma ikki davlat o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy, madaniy aloqalarga negiz bo‘lib
O‘zbekistonlik yoshlar Kohira universitetida, «Al – Azhor» va «Ayn SHams» universitetlarida, Misrliklar Toshkent texnika va agrar universitetlarida tahsil ko‘rmoqdalar. Toshkentda Misr Respublikasining fan va ta’lim markazi faol ishlab turibdi. 1992 yilda O‘zbekiston Pokiston, Eron va Turkiya tomonidan tuzilgan iqtisodiy hamkorlik tashkiloti (EKO)ga a’zo bo‘lib kirdi.
O‘zbekistonning yirik mamlakat – Hindiston bilan aloqalari kengayib bormoqda. 1993 yil 23 – 25 may kunlari Hindiston Bosh vaziri Narasimxa Rao davlat tashrifi bilan O‘zbekistonda bo‘ldi. Safar kunlarida «O‘zbekiston Respublikasi bilan Hindiston Respublikasi o‘rtasida davlatlararo munosaboatlar va hamkorlik prinsiplari to‘g‘risida» shartnoma, foyda va mulkka ikki yoqlama soliq solmaslik to‘g‘risida, havo yo‘llari to‘g‘risida va savdo – iqtisodiy hamkorlik to‘g‘risida bitimlar imzolandi.
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning 1993 yil 17-19 avgust kunlari Hindistonga rasmiy tashrifi chog‘ida ikki mamlakat o‘rtasida iqtisodiy, savdo va ilmiy-texnikaviy hamkorlik to‘g‘risida bitim, madaniyat, sog‘liqni saqlash, fan, texnika, turizm, sport va ommaviy axborot sohasida hamkorlik qilish to‘g‘risida bitim imzolandi. O‘zbekiston bilan Hindiston o‘rtasidagi hamkorlik kengayib bormoqda. 1995 yil 25 avgust kuni Toshkent shahrida Hindistonning «TATA Projekte LTD» firmasi tomonidan qurib bitkazilgan 600 o‘rinli salomatlik zali, majlislar xonasi, servis xizmati, er osti garaji, sauna, barlari, katta restoranlari bo‘lgan zamonaviy mehmonxonaning ochilishi fikrimizning dalilidir.
Ikki davlat o‘rtasidagi hamkorlik munosabatlarini Islom Karimovning 2000 yil 1-3 may kunlari Hindistonga kilgan safari yanada yuqori pog‘onaga ko‘tardi. Safar paytida O‘zbekiston Prezidenti Hindiston Prezidenti va Bosh vaziri bilan muzokaralar olib borib, uning yakunida 10 ga yaqin hujjatlar imzolandi. Ular orasida xalqaro jinoyatchilik, terrorchilik, diniy ekstremizm, narkotik moddalar va qurol-yarog‘ kontrabandasiga qarshi birgalikda kurashga qaratilgan O‘zbekiston bilan Hindiston o‘rtasida hamkorlik to‘g‘risida Qo‘shma bayonot, jinoyat-qidiruv ishlarida huquqiy yordam va ekstraditsiya to‘g‘risidagi shartnoma muhim ahamiyatga ega. SHuningdek iqtisodiy, madaniy, ta’lim, axborot, bojxona sohalarida hamkorlik qilish bo‘yicha hujjatlar imzolandi.
O‘zbekiston va Hindiston o‘rtasida o‘zaro manfaatli aloqalarga xizmat qiluvchi 40 ga yaqin hujjatlar qabul qilingan. O‘zbekistonda 2000 yilda Hindiston bilan hamkorlikda tashkil etilgan 30 ga yaqin qo‘shma korxona faoliyat ko‘rsatmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishlaridan biri SHarq va Tinch okeani havzasi mamlakatlari bilan aloqalar o‘rnatish va rivojlantirishga qaratilgan. Bu mamlakatlar orasida Xitoy Xalq Respublikasi bilan davlatlararo aloqa o‘rnatish alohida ahamiyatga ega.
O‘zbekiston davlat mustaqilligini qo‘lga kiritgan dastlabki paytlardayoq O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasida diplomatik munosabatlar o‘rnatildi. 1992 yil 2-3 yanvar kunlari XXR tashqi iqtisodiy aloqa va tashqi savdo vaziri Li Lanzin Toshkentda bo‘ldi, shu kunlari ikki mamlakat o‘rtasida diplomatik munosabatlar o‘rnatildi, elchixonalar ochishga qaror qilindi.
1992 yil 12-14 mart kunlari O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.Karimovning XXR ga davlat tashrifi ikki davlat o‘rtasidagi hamkorlikka asos soldi. Safar chog‘ida hamkorlikning turli sohalari bo‘yicha 20 ga yaqin hujjatlar imzolandi. Ular orasida ilmiy-texnikaviy hamkorlik to‘g‘risida, qishloq xo‘jaligida hamkorlik to‘g‘risida, sarmoyalarni rag‘batlantirish va o‘zaro himoya qilish to‘g‘risida bitimlar bor edi.
1994 yil 18-20 aprel kunlari XXR davlat Kengashining raisi Li Penning O‘zbekistonga davlat tashrifi paytida O‘zbekiston bilan Xitoy o‘rtasida kredit, xalqaro iqtisodiy hamkorlik, havo transporti aloqalarini yo‘lga qo‘yish bo‘yicha hukumatlararo bitimlar imzolandi. Xitoy tomoni O‘zbekistonda tayyorlanayotgan IL-76 TD va IL-114 samolyotlarini xarid qiladigan bo‘ldi. 1994 yil 24-25 oktyabr kunlari O‘zbekiston Prezidenti Xitoyga ikkinchi marta safar qildi va muhim ahamiyatga molik bo‘lgan hujjat - «O‘zbekiston Respublikasi bilan Xitoy Xalq Respublikasi o‘rtasida o‘zaro munosabatlarning asosiy prinsiplari, o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirish to‘g‘risida bayonnoma» imzolandi. SHuningdek, ikki davlat o‘rtasida konsullik shartnomasi imzolandi.
Islom Karimovning 1999 yil 8-10 noyabr kunlari XXRga uchinchi marta safari chog‘ida siyosat, iqtisodiyot, madaniyat, telekommunikatsiya sohalarida hujjatlar imzolandi. Ikki tomonlama aloqalar yanada kengaydi. O‘zbekistonda faoliyat ko‘rsatayotgan 78 ta O‘zbekiston – Xitoy qo‘shma korxonasi ikki mamlakat o‘rtasida hamkorlikning rivojlanib borayotganining dalilidir.
Xitoy Xalq Respublikasi Raisi Xu Szintao davlat tashrifi bilan 2004 yil 14 iyun kuni O‘zbekistonga keldi. Ikki davlat boshliqlari uchrashuvida O‘zbekiston – Xitoy munosabatlariga doir masalalar muhokama qilindi. 2004 yil yanvar-aprel oylarida o‘zaro savdo hajmi 134 mln. AQSH dollariga etganligi, umumiy qiymati 100 mln. AQSH dollariga teng ikki tomonlama loyihalar amalga oshirilayotganligi qayd etildi. Ikki mamlakat to‘qimachilik, qishloq xo‘jaligi, mashinasozlik, kimyo, kommunikatsiya sohalarida hamkorlik aloqalarini o‘rnatgan. Muzokaralar yakunida O‘zbekiston bilan Xitoy o‘rtasida sheriklik munosabatlari, do‘stlik va hamkorlikni yanada rivojlantirish va mustahkamlash to‘g‘risida Qo‘shma deklaratsiya imzolandi. Ikki mamlakat hukumatlari o‘rtasida narkotik vositalarining, psixotrop moddalarning noqonuniy aylanishi va suiste’mol etilishiga qarshi kurashda hamkorlik qilishga, texnikaviy- iqtisodiy hamkorlikka oid, Toshkentda Konfutsiy nomidagi institutni tashkil etish bo‘yicha hamkorlik to‘g‘risidagi bitimlar jami 10 ta hujjat imzolandi.
Xitoy rahbari ta’kidlaganidek, o‘zaro ishonch va hurmat, ikki tomonlama manfaatdorlikka tayangan O‘zbekiston – Xitoy munosabatlari xalqlarimiznig umumiy mulkidir.
2001 yilda O‘zbekistonda AQSH bilan hamkorlikda amalga oshirilayotgan loyihalar soni 70 tadan ortdi. AQSH sarmoyasi ishtirokida respublikamizda barpo etilgan 305 ta qo‘shma korxona sanoat, qishloq xo‘jaligi, to‘qimachilik, gaz – kimyo, neft, oltin qazib olish, transport, kommunikatsiya va ta’lim sohalarida samarali faoliyat ko‘rsatmoqda. «Zarafshon – Nyumont», «O‘z – Teksako», «O‘z – keysmash», «O‘z – keystraktor», «O‘z – Eksayd», «BiEy Ay»ning Xo‘jaobod gaz ombori qurilishi, «ABB Lummus Global» bilan hamkorlikdagi SHo‘rton gaz – kimyo majmuasi shular jumlasidandir. O‘zbekistonning AQSH bilan savdo aylanmasi 300 mln. AQSH dollardan oshdi.
2001 yil 11 sentyabr kuni xalqaro terrorchilar AQSHda sodir etgan fojiali voqealar paytida O‘zbekiston birinchilardan bo‘lib AQSH hukumatining Xalqaro terrorizmga qarshi aksilterror kaolitsiya tuzish haqidagi taklifi tarafdori bo‘lib chiqdi. O‘zbekiston AQSH bilan birgalikda xalqaro aksilterror kaoliyasiyada faol qatnashdi. O‘zbekiston bilan AQSH o‘rtasidagi hamkorlik yanada mustahkamlanib, rivojlanib bormoqda. 1991 yildan 2001 yil sentyabrgacha tomonlar orasida davlat ahamiyati darajasida 28 ta tashrif qayd etilgan bo‘lsa, 2001 sentyabrdan 2002 yil apreligacha esa 20 taga yaqin ana shunday tashriflar amalga oshirildi.
2002 yil 11-14 mart kunlari O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimov boshliq davlat delegatsiyasi Prezident Jorj Bush taklifiga binoan rasmiy davlat tashrifi bilan AQSHda bo‘ldi. AQSH Prezidenti J.Bush va martabali hukumat vakillari Islom Karimovni Oq uyda obro‘-e’tiborli mehmon sifatida kutib oldi. Tomonlar xalqaro ahvol, Markaziy Osiyodagi jarayonlar, xalqaro terrorizmga qarshi kurash, harbiy va harbiy- texnikaviy, iqtisodiy hamkorlik masalalarda fikr almashdilar. Tashrif yakunida «O‘zbekiston bilan AQSH o‘rtasida o‘zaro sheriklik va hamkorlik asoslari to‘g‘risida deklaratsiya», ilmiy-texnikaviy tadqiqotlar, yadroviy materiallar va texnologiyalar tarqalishining oldini olishda hamkorlik, moliya, qishloq xo‘jaligiga oid qator hujjatlar imzolandi.
AQSH ni sinovli damlarda qo‘llab-quvvatlagani uchun Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov Amerika jamoatchiligi tomonidan «Xalqaro miqyosdagi buyuk davlat arbobi» mukofoti bilan taqdirlandi. Bu mukofot Amerika xalqining O‘zbekiston xalqiga hurmat-e’tiborining timsolidir. SHunday qilib, O‘zbekiston va AQSH o‘rtasidagi o‘zaro manfaatli hamkorlik tobora o‘sib bordi va mustahkamlandi. Bugungi kunda O‘zbekiston va AQSH strategik hamkor va sherik mamlakatlardir.
O‘zbekiston Respublikasining jahon hamjamiyatiga integratsiya- lashuvida Evropa Ittifoqi mamlakatlari bilan o‘zaro manfaatli aloqalarni yo‘lga qo‘yish va tobora chuqurlashtirish alohida o‘rin tutadi. 1996 yil 21 iyunda Florensiya shahrida imzolangan O‘zbekiston bilan Evropa Ittifoqi o‘rtasidagi «SHeriklik va hamkorlik to‘g‘risidagi bitim», uning 1999 yil 1 iyulda kuchga kirishi mamlakatimizning Evropa Ittifoqi mamlakatlari bilan o‘zaro munosabatlarining huquqiy negiziga aylandi.
O‘zbekistonning Evropa Ittifoqi mamlakatlari bilan siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnik va madaniy-gumanitar aloqalari yildan-yilga rivojlanib, chuqurlashib bormoqda. Respublikamizda Evropa Ittifoqiga a’zo mamlakatlarning 145 firma va kompaniyasi vakolatxonalari akkreditatsiya qilindi. Evropalik sarmoyadorlar ishtirokida tashkil etilgan 491 ta korxona ishlayapti, ulardan 111 tasi yuz foizlik Evropa kapitaliga ega. 1995-2002 yillarda Evropa Ittifoqi mamlakatlarining firma va kompaniyalari respublikamizda umumiy qiymati qariyb 8 mlrd. AQSH dollarlik yirik sarmoyaviy loyihalarni amalga oshirishda qatnashdi. 2002 yilda O‘zbekistonning Evropa Ittifoqi mamlakatlari bilan mahsulot ayirboshlash hajmi 1 mlrd. 65,8 mln. AQSH dollarini, 2003 yil yanvar-oktyabr oylari yakunlari bo‘yicha esa 910,6 mln. AQSH dollarini tashkil etdi.
O‘zbekistonning Evropa Ittifoqining a’zosi, ulkan iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy salohiyatga ega bo‘lgan Germaniya bilan o‘zaro manfaatli aloqalari kengayib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.Karimovning Germaniyaga 1993 yil 28 aprel kuni boshlangan va besh kun davom etgan rasmiy tashrifi O‘zbekiston bilan Germaniya o‘rtasida munosabatlarni yo‘lga qo‘yishda muhim ahamiyatga egadir. I.A.Karimov GFR Federal prezidenti Rixard fon Vayzenker va Federal kansler Gelmut Kol bilan samimiy, o‘zaro tenglik asosida, ishonch va qatiyat bilan suhbatlashdi. Ikki davlat o‘rtasida madaniy hamkorlik to‘g‘risida, sarmoyalar qo‘yishni amalga oshirish va o‘zaro himoya qilishga ko‘maklashish to‘g‘risida, ilmiy tadqiqotlar va mutaxassislar fondini tashkil etish to‘g‘risida O‘zbekistonning Evropa mamlakatlari bilan hamkorligi bitimlar imzolandi. «Doyche bank», «Mersedes-Bens» va «Simens» kompaniyalarining rahbarlari bilan uchrashuvlar bo‘ldi, ular bilan hamkorlik qilish haqida kelishib olindi. Safar natijalariga ko‘ra O‘zbek – Germaniya hamkorligi masalalari bo‘yicha hukumatlararo komissiya tuzildi. Toshkentda ikki – tomonlama savdo-iqtisodiy palata tashkil etildi, GFRning elchixonasi ochildi.
Germaniyaning «Geydelber» firmasi O‘zbekistonda nashriyot – matbaa sohasida hamkorlik qilayotgan yirik kompaniyadir. «Geydelber» firmasi asbob-uskunalari bilan YAngiyo‘l kitob fabrikasi, Toshkent va Nukus poligrafiya kombinatlari, Samarqanddagi «Tong» nashriyoti qayta jihozlandi. O‘zbekistondagi «Rastr» va «Groteks» nashriyotlari «Geydelber» firmasi texnologiyasi asosida ishlamoqda. Natijada maktablar uchun darslik, o‘quv qo‘llanmalari va boshqa turdagi nashriyot mahsulotlari ishlab chiqarish ancha yaxshilandi. 2001 yilda O‘zbekiston – Germaniya – Rossiya hamkorligidagi «Namangan qog‘oz» qo‘shma korxonasi qurilib ishga tushirildi.
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning 2001 yil 2-5 aprel kunlari Germaniya Federativ Respublikasiga, Germaniya Federal kansleri Gerxard SHrederning 2002 yil 9-10 may kunlari O‘zbekistonga qilgan rasmiy safarlari O‘zbekiston – Germaniya o‘rtasidagi o‘zaro manfaatli hamkorlikni yangi bosqichga ko‘tardi.
Ikki mamlakat tadbirkorlari va rasmiy doirlari o‘rtasida aloqalar kengayib bormoqda. 1997 yilda O‘zbekistonda 55 ta Germaniya kompaniyasining vakolatxonalari faoliyat yuritgan bo‘lsa, 2001 yilda bu ko‘rsatkich 80 taga etdi. Ularning eng yiriklari «Xobas TAPO», «Xiva Karpet» va boshqalardir. 2003 yilda Germaniyalik sarmoyadorlar ishtirokida engil sanoat, oziq – ovqat sanoati, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, farmatsevtika sanoati, transport va boshqa sohalarda tashkil etilgan 138 ta korxona faoliyat ko‘rsatdi, ulardan 40 tasi yuz foizlik Germaniya kapitaliga ega. O‘zbekistonga kiritlayotgan Germaniya sarmoyalari hajmi 2001 yildayoq 1 mlrd. AQSH dollaridan oshdi. Ikki mamlakat o‘rtasidagi savdo aylanmasi 2001 yilda 283,3 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Germaniya Federativ Respublikasi O‘zbekistonning Evropadagi eng yirik iqtisodiy hamkoridir.
O‘zbekiston tashqi siyosatida iqtisodiy omillar hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Xorijiy mamlakatlardan respublikaga ilg‘or texnologiyalar, sarmoyalar kirib kelishi, ko‘plab qo‘shma korxonalarning qurilishi oqilona tashqi siyosatning natijasidir.
2003 yilda respublikamizda xorijiy sarmoya ishtirokida barpo etilgan 2087 ta qo‘shma korxona jahondagi 80 mamlakatdan kelgan sheriklari bilan birgalikda faoliyat ko‘rsatdi. Ular 386,7 mlrd. so‘m hajmida iste’mol mollari, eksport uchun sifatli tovarlar ishlab chiqardi, aholiga xizmat ko‘rsatdi. Jahondagi 80 dan ortik xorijiy bank bilan o‘zaro munosabatlar o‘rnatilgan.
Mustaqillik yillarida O‘zbekistonga kiritilgan chet el investitsiyalari 14 mlrd. AQSH dollaridan oshdi. Bir yilda taxminan 1 mlrd. AQSH dollari o‘zlashtirilmoqda. O‘zbekiston jahondagi 140 mamlakat bilan savdo-sotiq qilmoqda. Ilg‘or mamlakatlar kadrlar tayyorlashda, bank sohasida va boshqaruvda, axborot tarmoqlarini yo‘lga qo‘yishda, etakchi birjalar bilan aloqalar o‘rnatishda, qonunchilik tajribasini o‘rganishda respublikamizga ko‘maklashmoqdalar.
Xulosa qilib aytganda, O‘zbekistonda tarixiy jihatdan qisqa bir davrda xalqaro munosabatlarni yo‘lga qo‘yish va rivojlantirish bobida asrlarga arziydigan ishlar amalga oshirildi. O‘zbekiston o‘zining tinchliksevar, yaxshi qo‘shnichilik, o‘zaro foydali hamkorlikka qaratilgan siyosati va faoliyati bilan butun dunyoga tanildi, jahon hamjamiyatida o‘zining munosib o‘rnini egalladi, uning mavqei yildan-yilga mustahkamlanib bormoqda.
1. Shiddat bilan rivojlanib borayotgan bugungi dunyoda o`z xalqi va kelajagi uchun qayg`uradigan har bir davlat yuksak mas`uliyatni anglagan holda o`z taraqqiyot yo`lini qat`iy belgilan oladi. O`zbekiston ham o`z taraqqiyot yo`lini “Harakatlar strategiyasi”ga namoyon qildi.
Xoʻsh, strategiya nima? U xalqning maqsadlarini qanday taʼminlaydi? Tanlagan maqsadlarning istiqbollari nimalarda namoyon boʻladi?
Strategiya – bu taʼlimotni izlash, ifodalash va rivojlantirish tizimi boʻlib, u izchillik bilan va toʻliq amalga oshirilganda uzoq muddatli muvaffaqiyatni taʼminlaydi.
XXI asrga kelib strategiya tushunchasi ancha kengaydi. Strategiya deb, dunyo miqyosida va davlat ichki hayotidagi iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy hamda boshqa sohalarda vujudga kelgan inqiroziy vaziyatlarni prognozlashtirish va bartaraf etishga qaratilgan boshqaruvni tashkil etish masalalariga doir tushunchalarni qamrab oladi. Shundan kelib chiqib, davlat strategiyasi bir biri bilan oʻzaro bogʻliq, lekin alohida xususiyat kasb etuvchi koʻplab tushunchalarda ifodalanadi.
Strategiyaning asl mohiyatida xalqimizning orzu-umidlari yoʻgʻrilgan gʻoyalardan tashkil topgan milliy mafkuraning ifodasi yotadi. Mafkuradan nusxa olib boʻlmaganidek, davlatning strategik maqsadlarini ham boshqa davlat va xalqlarning tarixiy tajribasidan oʻzlashtirib yoxud nusxa olib boʻlmaydi. Zero, har bir xalqning oʻziga xos siyosiy-ijtimoiy, demografik, iqtisodiy, madaniy tarixi, tabiiy resurslari mavjud boʻladi. Aynan shu omillar maʼlum ijtimoiy sharoit va imkoniyatlarni vujudga keltiradi.
Strategiyani amalga oshirish eng masʼuliyatli jarayon. Agar u real vaziyatni toʻliq qamrab olgan yaxlit va bir butun reja boʻlsa, uning muvaffaqiyati taʼminlanadi. Mabodo teskari boʻlsa, unda turgʻunlik yuzaga keladi. Bunga sabab, notoʻgʻri tahliliy maʼlumotlar, xulosalar, kutilmagan sharoitlar, resurslardan oqilona foydalana olmaslikdir. Strategiyani baholash va nazorat qilish strategik rejalashtirishni mantiqiy yakunlovchi omili boʻlib hisoblanadi. U hodisalarning qayta aloqalanishini taʼminlash jarayonida strukturaviy boʻgʻinlardagi bogʻlanish imkoniyatlarini tahlil qiladi, baholaydi, aniqlaydi, xulosalar chiqaradi. Zaruratda strategik rejalarni oʻzgartiradi.
Davlat strategik rejalari aniq va oʻzgarmas tamoyillarga boʻysundirilishi muhim. Ular islohotlarning bir maromda, izchil yoʻnalishini taʼminlashga xizmat qiladi. Jumladan, rahbar oʻz vazifalarini amalga oshirishida turli ilmiy sohalardagi maʼlumotlar va xulosalar bilan qurollanmogʻi, bundan tashqari, improvizatsiya qilmogʻi, qo`yilgan vazifalar yechimini topishda individual va kreativ yondashuvlarni tashkil etishi lozim. Mazkur tamoyillar oldin qabul qilingan qarorni oʻzgartirish ehtimoli yoki oʻzgaruvchan vaziyatdan kelib chiqib, qayta koʻrib chiqish imkoniyatini berishi zarur.
Ushbu strategiyada davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish, qonun ustuvorligini ta`minlash va sud-huquq tizimini isloh qilish, iqtisodiyot va ijtimoiy sohani yanada rivojlantirish, xavfsizlik, millarlararo totuvlik va diniy bag`rikenglikni ta`minlash, chuqur o`ylangan, o`zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosatni izchil davom ettirish kabi masalalar taraqqiyotimizning asosiy yo`nalishlari sifatida belgilab olindi.
1. Davlat va jamiyat qurilishi tizimini takomillashtirishning ustuvor yo’nalishlari
1.1. Demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va mamlakatni modernizasiya
qilishda Oliy Majlis, siyosiy partiyalarning rolini yanada kuchaytirish: davlat hokimiyati tizimida Oliy Majlisning rolini oshirish, uning mamlakat ichki va tashqi
siyosatiga oid muhim vazifalarni hal etish hamda ijro hokimiyati faoliyati ustidan parlament nazoratini amalga oshirish bo’yicha vakolatlarini yanada kengaytirish;
Qabul qilinayotgan qonunlarning amalga oshirilayotgan ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va sud-huquq islohotlari jarayoniga ta’sirini kuchaytirishga yo’naltirgan holda qonun ijodkorligi faoliyati sifatini tubdan oshirish;
Siyosiy tizimni rivojlantirish, davlat va jamiyat hayotida siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish, ular o’rtasida sog’lom raqobat muhitini shakllantirish.
1.2. Davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish:
Davlat boshqaruvini markazlashtirishdan chiqarish, davlat xizmatchilarining kasbiy tayyorgarlik, moddiy va ijtimoiy ta’minot darajasini oshirish hamda iqtisodiyotni tartibga solishda davlat ishtirokini bosqichma-bosqich qisqartirish orqali davlat boshqaruvi va davlat xizmati tizimini isloh qilish;
– mamlakatni ijtimoiy-siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish bo’yicha vazifalarni amalgam oshirishda o’zaro manfaatli hamkorlikning samarasini oshirishga qaratilgan davlat xususiy sheriklikning zamonaviy mexanizmlarini joriy etish;
– Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligini ta’minlash, jismoniy va yuridik shaxslarning huquq va erkinliklari hamda qonuniy manfaatlariga oid axborotni taqdim qilishning zamonaviy shakllarini joriy etish;
– «Elektron hukumat» tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari ko’rsatishning samarasi, sifatini yuksaltirish va bu xizmatdan aholi hamda tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan foydalanish imkoniyatini oshirish.
1.3. Jamoatchilik boshqaruvi tizimini takomillashtirish:
– xalq bilan muloqotning samarali mexanizmlarini joriy etish;
– jamoatchilik nazoratini amalga oshirishning zamonaviy shakllarini rivojlantirish, ijtimoiy sheriklikning samarasini oshirish;
– fuqarolik jamiyati institutlarini rivojlantirish, ularning ijtimoiy va siyosiy faolligini oshirish;
– mahalla institutining jamiyat boshqaruvidagi o’rni va faoliyati samaradorligini oshirish;
– ommaviy axborot vositalarining rolini kuchaytirish, jurnalistlarning kasbiy faoliyatini himoya qilish.
Davlat dasturining birinchi bo`limida 50 dan ortiq normativ-huquqiy hujjatlar, shuningdek konsepsiya va “Yo`l xaritalari” ishlab chiqish bilan bog`liq 53 ta bandni o`z ichiga olgan. 2017 yilni o`zida 3 ta qonun, 12 ta O`zbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlari, 22 ta O`zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlari, 1 ta O`zbekiston Respublikasi Prezidenti farmoyishi va 43 ta O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarorlari qabul qilindi.
O`zbekistonda davlat boshqaruvi sohasidagi islohotlar ham aynan, oliy vakillik tarmog`i bo`lmish, Parlamentni isloh qilishdan boshlandi.
Birinchi navbatda, milliy Parlament va siyosiy partiyalarning roli yanada kuchaytirildi. Oliy Majlis palatalari faoliyatida eng muhim o`zgarish – bu Parlament, shuningdek deputat va senatorlarning faqat kiritilgan qonun loyihalarini ko`rib chiqish bilan cheklanmasdan, bevosita joylarga borib, xalqning turmush darajasidan xabar olish, uni qiynayotgan muammolarni tizimli tahlil qilish va hal etishda ishtirok etishlari bo`ldi.
Toshkent shahrida tumanlar darajasida xalq deputatlari kengashlari ta`sis etildi. Natijada, Toshkent shahri aholisi ham o`z vakillari – deputatlar orqali tumanlarni boshqarishda ishtirok etish imkoniyatiga ega bo`ldi.
Davlat xizmatlaridan aholi hamda tadbirkorlar foydalanishining eng qulay imkoniyatlarini yaratish maqsadida electron davlat xizmatlarining soni oshirildi. Davlat xizmatlari ko`rsatish milliy tizimining aholi va tadbirkorlik sub`ektlari ehtiyojlarini to`liq qanoatlantiradigan sifat jihatidan yangi darajaga o`tishi ayrim tizimli muammolarni bartaraf etish maqsadida O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 12 dekabr kuni “Aholiga davlat xizmatlari ko`rsatishning milliy tizimini tubdan isloh qilish chora-tadbirlari to`g`risida”gi Farmoni va “O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi Davlat xizmatlari agentligi faoliyatini tashkil etish to`g`risida”gi qarori qabul qilindi.
Mazkur qaror davlat xizmatlarining sifati, tezkorligi, shaffofligi va foydalanish imkonini tubdan oshirish bo`yicha komplekt tashkiliy-huquqiy chora-tadbirlarni, “Xalq davlat idoralariga emas, davlat idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak” degan ulug`vor g`oya xizmatlar ko`rsatish sohasida “Fuqarolar emas, hujjatlar harakatlanadi” degan muhim tamoyilni joriy etish imkonini beradi.
O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi Davlat xizmatlari agentligi va uning hududiy bo`linmalari tashkil etildi. Shu farmon bilan 2018-2020 yillarda bosqichma bosqich joriy etiladigan, “yagona darcha” tamoyili bo`yicha faqat Davlat xizmatlari markazlari orqali ko`rsatiladigan 58 ta davlat xizmatlari tasdiqlandi.
Ularning qatorida uy-joylarning suv ta`minoti, kanalizatsiya, issiqlik ta`minoti va boshqa bir necha xizmatlar mavjud.
Fuqarolarning o`zini-o`zi boshqarish organlari faoliyati samaradorligini oshirish hamda mahalla institutini aholiga eng yaqin va xalqchil tuzilmaga aylantirish maqsadida O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 3 fevraldagi “Mahalla institutini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida”gi Farmoni qabul qilindi. Mazkur farmonga muvofiq mahalla xodimlari soni 2 barobarga ko`paytirildi, 400 dan ortiq mahalla binolari qurildi, rekonstruksiya qilindi va ta`mirlandi.
Fuqarolarning o`zini-o`zi boshqarish organlarida tegishli vazifalarni amalgam oshirishda munosib hissa qo`shgan tashabbuskor fuqarolar va jamoatchilik tuzilmalari vakillarini rag`batlantirish maqsadida “Mahalla iftixori” ko`krak nishoni ta`sis etildi.
Aholining murojaatlari bilan ishlash samaradorligini oshirish, ehtiyojlarini yaxshi bilish va hal qilish maqsadida O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Virtual va Xalq qabulxonalari tashkil etildi.
Jismoniy va yuridik shaxslardan kelib tushgan murojaatlar tizimli ravishda tahlil qilinib, mavjud muammolarni hamda aniqlangan qonun buzilishi holatlarini bartaraf etish yuzasidan zarur choralar ko`rib kelinmoqda.
2. Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishning ustuvor yo’nalishlari
2.1. Sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini ta’minlash, sudning nufuzini oshirish, sud tizimini demokratlashtirish va takomillashtirish:
sud yalar va sud apparati xodimlarining mavqeini, moddiy rag’batlantirish va ijtimoiy ta’minot darajasini oshirish, sudlarning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash;
sudyalarga g’ayriqonuniy tarzda ta’sir o’tkazishga yo’l qo’ymaslik bo’yicha ta’sirchan choralar ko’rish;
sudning mustaqilligi va beg’arazligi, sud prosessida tomonlarining tortishuvi va tenghuquqlik tamoyillarini har tomonlama tatbiq etish;
«Xabeas korpus» institutini qo’llash sohasini kengaytirish, tergov ustidan sud nazoratini kuchaytirish;
sudlarni yanada ixtisoslashtirish, sud apparatini mustahkamlash;
sudlar faoliyatiga zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalarini joriy etish.
2.2. Fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini ta’minlash:
fuqarolarning murojaatlarini o’z vaqtida hal etish, murojaatlarni ko’rib chiqishda
sansalorlik, rasmiyatchilik va loqayd munosabatda bo’lish holatlariga yo’l qo’yganlik uchun javobgarlikning muqarrarligini ta’minlash, shuningdek, buzilgan huquqlarni tiklashning barcha zarur choralarini ko’rish;
sud, huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat idoralari faoliyatida fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini ta’minlash;
fuqarolarning xususiy mulkka bo’lgan huquqlarini amalga oshirish kafolatlarini mustahkamlash;
fuqarolarning odil sudlovga to’sqinliksiz erishishini ta’minlash;
sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlari ijrosi samaradorligini oshirish.
2.3. Ma’muriy, jinoyat, fuqarolik va xo’jalik qonunchiligini takomillashtirish:
jinoyat va jinoyat-prosessual qonunchiligini takomillashtirish va liberallashtirish, alohida jinoiy qilmishlarni dekriminallashtirish, jinoiy jazolar va ularni ijro etish tartibini insonpapvaplashtirish;
odil sudlovni amalga oshirish samaradorligi va sifatini oshirish, ma’muriy, jinoyat,
fuqarolik va xo’jalik sud ish yurituvining prosessual asoslarini takomillashtirish;
jinoyat, fuqarolik va xo’jalik ishlarini ko’rib chiqish tartibini takomillashtirish, bir-birini takrorlaydigan vakolat va instansiyalarni qisqartirish;
elektron tartibda sud va ijro ishini yuritishning zamonaviy shakl va usullarini joriy etish.
2.4. Jinoyatchilikka qarshi kurashish va huquqbuzarliklarning oldini olish tizimini takomillashtirish:
jinoyatchilikka qarshi kurashish va huquqbuzarliklarning oldini olish borasidagi
faoliyatni muvofiqlashtirishning samaradorligini oshirish;
diniy ekstremizm va terrorizmga, uyushgan jinoyatchilikning boshqa shakllariga qarshikurashish bo’yicha tashkiliy-amaliy choralarni kuchaytirish;
korrupsiyaga qarshi kurashishning tashkiliy-huquqiy mexanizmlarini takomillashtirish va korrupsiyaga qarshi kurashish tadbirlarining samaradorligini oshirish;
aholining huquqiy madaniyati va ongini yuksaltirish, bu borada davlat tuzilmalarining fuqarolik jamiyati institutlari, ommaviy axborot vositalari bilan o’zaro samarali hamkorligini tashkil etish.
2.5. Sud-huquq tizimida qonuniylikni yanada mustahkamlash:
huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat idoralari ishini samarali rejalashtirish va uning natijalarini tahlil qilish, tizimli huquqbuzarliklarni aniqlash hamda ularga imkoniyat yaratayotgan sabab va sharoitlarni bartaraf etish;
sud, huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat idoralari xodimlarini o’qitish, tanlash, tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish, rotasiya qilish tizimini
takomillashtirish;
huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat idoralari xodimlari orasida huquqbuzarliklarni oldini olish, profilaktika qilish va bartaraf etish bo’yicha idoraviy nazoratning zamonaviy mexanizmlarini joriy etish;
huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat idoralari faoliyati ustidan jamoatchilik nazorati mexanizmlari samaradorligini oshirish, fuqarolarning huquqni muhofaza qilish tizimiga bo’lgan ishonchini mustahkamlash.
2.6. Yuridik yordam va xizmat ko’rsatish tizimini takomillashtirish:
davlat organlarining yuridik xizmati faoliyati samaradorligini oshirish;
advokatura institutini rivojlantirish, jinoyat, fuqarolik, ma’muriy va xo’jalik ishlarini ko’rib chiqishda advokatlarning rolini oshirish;
notariat va fuqarolik holatlari dalolatnomalarini yozish organlari tizimini isloh qilish.
“Sud xalqparvar bo`lmaguncha tizim takomillashaveradi. Bundan buyon sudyalarga xalqning o`zi baho beradi. Tanqidiy tahlil, qat`iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik bugungi kunda davlat organlarida faoliyat ko`rsatayotgan barcha insonlar qatori sudyalar faoliyatining ham kundalik qoidasi bo`lib qolish zarur” – deb ta`kidlagan Sh. M. Mirziyoyev.
Davlat dasturining II bo`limida 60 dan ortiq normativ-huquqiy hujjatlarni, shuningdek konsepsiyalar va “yo`l haritalari”ni ishlab chiqishni o`z ichiga olgan 71 ta chora-tadbirdan iborat 63 ta bandni amalga oshirish nazarda tutilgan.
Sud tizimini isloh qilish doirasida O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi va Oliy xo`jalik sudi birlashtirildi, zamon talablariga mos bo`lgan sud korpusini shakllantirish maqsadida Sudyalar oliy kengashi tashkil etildi.
Sudyalar vakolat muddatining ilk besh va o`n yillik davri o`tganidan so`ng lavozimda muddatsiz bo`lish amaliyoti joriy qilindi.
O`zbekiston Respublikasi Oliy sudining Harbiy hay`ati tugatilib, O`zbekiston Respublikasi Oliy sudining ma`muriy ishlar bo`yicha sudlov hay`ati tashkil etildi.
Sud-tergov amaliyotida dalillarni to`plash va baholashda qonuniylik va xolislikni ta`minlashga to`sqinlik qiladigan holatlarni bartaraf etish maqsadida O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “Sud-tergov faoliyatida fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlarini kuchaytirish bo`yicha qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida” Farmoni qabul qilindi.
Qonun ustuvorligini ta`minlash maqsadida korrupsiya va jinoyatchilikka qarshi kurashish, shuningdek huquqbuzarlikni oldini olish masalalarini samarali yechish davlatimizning ustuvor vazifalarimizdan biri bo`lib qoldi.
“Korrupsiyaga qarshi kurashish nafaqat huquqni muhofaza qiluvchi yoki boshqa davlat organlarining vazifasi, balki har bir fuqaroning asosiy kundalik vazifasiga aylanmog`i lozim” degan vazifadan kelib chiqib bu sohada aholining huquqiy ongini oshirish ishlari tizimli ravishda tashkil qilinib kelmoqda.
Davlat rahbari tomonidan “Huquqbuzarlik profilaktikasi va jinoyatchilikka qarshi kurashish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida”gi qarorning qabul qilinishi ham huquqbuzarlikni oldini olish va unga qarshi kurashishda muhim ahamiyat kasb etdi. Unga muvofiq, jinoyatni aniqlab, shaxsni jazolash emas, balki har qanday qonun buzilishlarini barvaqt oldini olish – barcha huquqni muhofaza qiluvchi organlarning asosiy vazifasi etib belgilandi.
Jamiyatda kriminogen vaziyatni yaxshilash hamda huquqbuzarlikni oldini olish maqsadida haftaning har payshanba kuni “Huquqbuzarlik profilaktikasi kuni” deb belgilandi.
Ichki ishlar organlari tizimi tubdan isloh qilindi. Sohani takomillashtirish hamda ichki ishlar organlari foliyatida to`planib qolgan jiddiy kamchilik va muammolarni bartaraf etish maqsadida 30 dan ortiq normativ-huquqqiy hujjatlar qabul qilindi.
Huquqbuzarlikga qarshi kurashish borasida uchaska profilaktika inspektorlarining masuliyatini oshirishga alohida etibor qaratilmoqda. Bunda, asosiy e`tibor xalq ichida yurgan huquq posbonlarining, ya`ni uchastka profilaktika inspektorlarining moddiy-ijtimoiy ta`minotiga qaratilib, bugungi kungacha 1 600 dan ortiq inspektorlar avtomabil va turar joy bilan ta`minlandi.
III. Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yo’nalishlari
3.1. Makroiqtisodiy barqarorlikni yanada mustahkamlash va yuqori iqtisodiy
o’sish sur’atlarini saqlab qolish:
makroiqtisodiy mutanosiblikni saqlash, qabul qilingan o’rta muddatli dasturlar asosida tarkibiy va institusional o’zgarishlarni chuqurlashtirish hisobiga yalpi ichki mahsulotning barqaror yuqori o’sish sur’atlarini ta’minlash;
xarajatlarning ijtimoiy yo’naltirilganini saqlab qolgan holda Davlat byudjetining barcha darajalarida mutanosiblikni ta’minlash, mahalliy byudjetlarning daromad qismini mustahkamlashga qaratilgan byudjetlararo munosabatlarni takomillashtirish;
soliq yukini kamaytirish va soliqqa tortish tizimini soddalashtirish siyosatini davom ettirish, soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirish va tegishli rag’batlantiruvchi choralarni kengaytirish;
ilg’or xalqaro tajribada qo’llaniladigan instrumentlardan foydalangan holda pul-kredit siyosatini yanada takomillashtirish, shuningdek valyutani tartibga solishda zamonaviy bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish, milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash;
bank tizimini isloh qilishni chuqurlashtirish va barqarorligini ta’minlash, banklarning kapitalashuv darajasi va depozit bazasini oshirish, ularning moliyaviy barqarorligi va ishonchliligini mustahkamlash, istiqbolli investisiya loyihalari hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini kreditlashni yanada kengaytirish;
sug’urta, lizing va boshqa moliyaviy xizmatlarning xajmini ularning yangi turlarini joriy qilish va sifatini oshirish hisobiga kengaytirish, shuningdek kapitalni jalb qilish hamda korxona, moliyaviy institutlar va aholining erkin resurslarini joylashtirishdagi muqobil manba sifatida fond bozorini rivojlantirish;
xalqaro iqtisodiy hamkorlikni yanada rivojlantirish, jumladan, etakchi xalqaro va xorijiy moliyaviy institutlar bilan aloqalarni kengaytirish, puxta o’ylangan tashqi qarzlar siyosatini amalga oshirishni davom ettirish, jalb qilingan xorijiy investisiya va kreditlardan samarali foydalanish.
3.2. Tarkibiy o’zgartirishlarni chuqurlashtirish, milliy iqtisodiyotning etakchi tarmoqlarini modernizasiya va diversifikasiya qilish hisobiga uning raqobatbardoshligini oshirish:
milliy iqtisodiyotning mutanosibligi va barqarorligini ta’minlash, uning tarkibida sanoat, xizmat ko’rsatish sohasi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik ulushini ko’paytirish;
ishlab chiqarishni modernizasiya qilish, texnik va texnologik jihatdan yangilash, ishlab chiqarish, transport-kommunikasiya va ijtimoiy infratuzilma loyihalarini amalgam oshirishga qaratilgan faol investisiya siyosatini olib borish;
yuqori texnologiyali qayta ishlash tarmoqlarini, eng avvalo, mahalliy xomashyo resurslarini chuqur qayta ishlash asosida yuqori qo’shimcha qiymatli tayyor mahsulot ishlab chiqarishni jadal rivojlantirishga qaratilgan sifat jihatidan yangi bosqichga o’tkazish orqali sanoatni yanada modernizasiya va diversifikasiya qilish;
iqtisodiyot tarmoqlari uchun samarali raqobatbardosh muhitni shakllantirish hamda mahsulot va xizmatlar bozorida monopoliyani bosqichma-bosqich kamaytirish;
prinsipial jihatdan yangi mahsulot va texnologiya turlarini o’zlashtirish, shu asosda ichki va tashqi bozorlarda milliy tovarlarning raqobatbardoshligini ta’minlash;
ishlab chiqarishni mahalliylashtirishni rag’batlantirish siyosatini davom ettirish hamda, eng avvalo, iste’mol tovarlar va butlovchi buyumlar importining o’rnini bosish, tarmoqlararo sanoat kooperasiyasini kengaytirish;
iqtisodiyotda energiya va resurslar sarfini kamaytirish, ishlab chiqarishga energiya tejaydigan texnologiyalarni keng joriy etish, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanishni kengaytirish, iqtisodiyot tarmoqlarida mehnat unumdorligini oshirish;
faoliyat ko’rsatayotgan erkin iqtisodiy zonalar, texnoparklar va kichik sanoat zonalari samaradorligini oshirish, yangilarini tashkil etish;
xizmat ko’rsatish sohasini jadal rivojlantirish, yalpi ichki mahsulotni shakllantirishda xizmatlarning o’rni va ulushini oshirish, ko’rsatilayotgan xizmatlar tarkibini, eng avvalo, ularning zamonaviy yuqori texnologik turlari hisobiga tubdan o’zgartirish;
turizm industriyasini jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda uning roli va ulushini oshirish, turistik xizmatlarni diversifikasiya qilish va sifatini yaxshilash, turizm infratuzilmasini kengaytirish;
eksport faoliyatini liberallashtirish va soddalashtirish, eksport tarkibini va geografiyasini diversifikasiya qilish, iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarning eksport salohiyatini kengaytirish va safarbar etish;
yo’l-transport infratuzilmasini yanada rivojlantirish, iqtisodiyot, ijtimoiy soha, boshqaruv tizimiga axborot-kommunikasiya texnologiyalarini joriy etish.
3.3. Qishloq xo’jaligini modernizasiya qilish va jadal rivojlantirish:
tarkibiy o’zgartirishlarni chuqurlashtirish va qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini izchil rivojlantirish, mamlakat oziq-ovqat xavfsizligini yanada mustahkamlash, ekologik toza mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish, agrar sektorning eksport salohiyatini sezilarli darajada oshirish;
paxta va boshoqli don ekiladigan maydonlarni qisqartirish, bo’shagan erlarga kartoshka, sabzavot, ozuqa va yog’ olinadigan ekinlarni ekish, shuningdek, yangi intensiv bog’ va uzumzorlarni joylashtirish hisobiga ekin maydonlarini yanada optimallashtirish;
fermer xo’jaliklari, eng avvalo, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish bilan bir qatorda, qayta ishlash, tayyorlash, saqlash, sotish, qurilish ishlari va xizmatlar ko’rsatish bilan shug’ullanayotgan ko’p tarmoqli fermer xo’jaliklarini rag’batlantirish va rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish;
qishloq xo’jaligi mahsulotlarini chuqur qayta ishlash, yarim tayyor va tayyor oziq-ovqat hamda qadoqlash mahsulotlarini ishlab chiqarish bo’yicha eng zamonaviy yuqori texnologik asbob-uskunalar bilan jihozlangan yangi qayta ishlash korxonalarini qurish, mavjudlarini rekonstruksiya va modernizasiya qilish bo’yicha investisiya loyihalarini amalga oshirish;
qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, tashish va sotish, agrokimyo, moliyaviy va boshqa zamonaviy bozor xizmatlari ko’rsatish infratuzilmasini yanada kengaytirish;
sug’oriladigan erlarning meliorativ holatini yanada yaxshilash, meliorasiya va irrigasiya ob’ektlari tarmoqlarini rivojlantirish, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish sohasiga intensiv usullarni, eng avvalo, suv va resurslarni tejaydigan zamonaviy agrotexnologiyalarni joriy etish, unumdorligi yuqori bo’lgan qishloq xo’jaligi texnikasidan foydalanish;
kasallik va zararkunandalarga chidamli, mahalliy er-iqlim va ekologik sharoitlarga moslashgan qishloq xo’jaligi ekinlarining yangi seleksiya navlarini hamda yuqori mahsuldorlikka ega hayvonot zotlarini yaratish va ishlab chiqarishga joriy etish bo’yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini kengaytirish;
global iqlim o’zgarishlari va Orol dengizi qurishining qishloq xo’jaligi rivojlanishi hamda aholining hayot faoliyatiga salbiy ta’sirini yumshatish bo’yicha tizimli chora-tadbirlar ko’rish.
3.4. Iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, xususiy mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada kuchaytirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag’batlantirishga qaratilgan institusional va tarkibiy islohotlarni davom ettirish:
xususiy mulk huquqi va kafolatlarini ishonchli himoya qilishni ta’minlash, xususiy tadbirkorlik va kichik biznes rivoji yo’lidagi barcha to’siq va cheklovlarni bartaraf etish, unga to’liq erkinlik berish, “Agar xalq boy bo’lsa, davlat ham boy va kuchli bo’ladi” degan tamoyilni amalga oshirish;
kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni keng rivojlantirish uchun qulay ishbilarmonlik muhitini yaratish, tadbirkorlik tuzilmalarining faoliyatiga davlat, huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat idoralari tomonidan noqonuniy aralashuvlarning qat’iy oldini olish;
davlat mulkini xususiylashtirishni yanada kengaytirish va uning tartib-taomillarini soddalashtirish, xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning ustav jamg’armalarida davlat ishtirokini kamaytirish, davlat mulki xususiylashtirilgan ob’ektlar bazasida xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish;
investisiya muhitini takomillashtirish, mamlakat iqtisodiyoti tarmoqlari va hududlariga xorijiy, eng avvalo, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investisiyalarni faol jalb qilish;
korporativ boshqaruvning zamonaviy standart va usullarini joriy etish, korxonalarni strategik boshqarishda aksiyadorlarning rolini kuchaytirish;
tadbirkorlik sub’ektlarining muhandislik tarmoqlariga ulanishi bo’yicha tartib-taomil va mexanizmlarni takomillashtirish va soddalashtirish;
mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish jarayonlarini tartibga solishda davlat ishtirokini kamaytirish, davlat boshqaruvi tizimini markazlashtirishdan chiqarish va demokratlashtirish, davlat-xususiy sheriklikni kengaytirish, nodavlat, jamoat tashkilotlari va joylardagi o’zini o’zi boshqarish organlarining rolini oshirish.
3.5. Viloyat, tuman va shaharlarni kompleks va mutanosib ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlantirish, ularning mavjud salohiyatidan samarali va optimal foydalanish:
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni jadallashtirish, xalqning turmush darajasi va daromadlarini oshirish uchun har bir hududning tabiiy, mineral-xomashyo, sanoat,
qishloq xo’jaligi, turistik va mehnat salohiyatidan kompleks va samarali foydalanishni ta’minlash;
hududlar iqtisodiyotini modernizasiya va diversifikasiya qilish ko’llamini kengaytirish, rivojlanish darajasi nisbatan past bo’lgan tuman va shaharlarni, eng avvalo, sanoat va eksport salohiyatini oshirish yo’li bilan jadal rivojlantirish hisobiga mintaqalar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasidagi farqlarni kamaytirish;
yangi sanoat korxonalari va servis markazlarini tashkil etish, kichik sanoat zonalarini tashkil qilish, yirik xo’jalik birlashmalarining mablag’larini, banklarning kreditlarini va xususiy xorijiy investisiyalarni jalb qilish hisobiga kichik shaharlar va shaharchalarni jadal rivojlantirish;
sanoat va xizmatlar ko’rsatish sohasini jadal rivojlantirish hisobiga subvensiyaga qaram tuman va shaharlarni kamaytirish va mahalliy byudjetlarning daromad bazasini kengaytirish;
sanoat korxonalari va boshqa ishlab chiqarish ob’ektlarini joylashtirishga qulay shartsharoitlar yaratish, xususiy tadbirkorlikni keng rivojlantirish hamda aholining turmush sharoitini yaxshilash maqsadida hududlarning ishlab chiqarish, muhandiskommunikasiya va ijtimoiy infratuzilma tarmoqlarini yanada rivojlantirish va modernizasiya qilish.
Davlat dasturining III bo`limiga ko`ra 70 dan ortiq normativ-huquqqiy hujjatlarni, shuningdek konsepsiyalar va “yo`l xaritalari”ni ishlab chiqishni o`z ichiga olgan 105 ta chora-tadbirdan iborat 77 ta bandni amalga oshirish ko`zda tutilgan.
Harakatlar strategiyasiga muvofiq iqtisodiy rivojlanish, avvalo, aholining hayot darajasi va sifatini oshirishga qaratilgan yangi bosqichga o`tdi. Amalga oshirilgan barcha islohotlar “Inson manfaatlari va farovonligi hamma narsadan ustun” degan tamoyilga asoslanadi.
Bu borada, eng avvalo, mamlakatimizda makraiqtisodiy barqarorlikni yanada mustahkamlash, qat`iy pul-kredit siyosatini yuritish, milliy valyuta va ichki bozordagi narxlar barqarorligini ta`minlash, soliq-byudjet islohotlarini olib borishga e`tibor qaratildi.
Valyuta bozorini liberallashtirish bo`yicha aniq maqsadga yo`naltirilgan kompleks chora-tadbirlar amalga oshirildi va 2017 yil 5 sentyabrdan milliy valyutamiz – so`mning erkin ayirboshlanishi ta`minlandi.
Fuqarolarga chet elda ta`lim olish yoki davolanish, turizm, biznes va boshqa maqsadlar uchun valyuta mablag`larini hech qanday to`siqlarsiz qonuniy sotib olishi va sotish imkoni yaratildi.
Inflyatsiya darajasi hamda ichki bozorda iste`mol tovarlar narxlarining barqarorligini nazorat qilish kuchaytirildi. Ushbu maqsadda resurs bazasi 100 million dollorga teng ichki iste`mol bozorida narx-navoni barqarorlashtirish jamg`armasi tashkil etildi.
Tashqi savdoni liberallashtirish va samarador bozor iqtisodiyotini yaratish maqsadida bojxona to`lovlari stavkalari ikki barobar pasaytirildi.
Ichki bozor uchun zarur bo`lgan 8 ming turdan ziyod import tovarlari uchun bojxona to`lovlari keskin pasaytirildi, jumladan, import boji bo`yicha 3 550 ta va aksiz solig`i bo`yicha 1 122 ta maxsulotlarga nisbatan nol darajali stavkalar belgilandi.
Iqtisodiyotni isloh qilishning yana bir o`ziga ustuvor yo`nalishi, bu davlatning iqtisodiyotdagi ishtirokini qisqartirish, iqtisodiyotda xususiy sektorning o`rni va ahamiyatini oshirishdir.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning keng rivojlantirish uchun qulay sharoit yaratish va ishbilarmonlik mihitini yanada yaxshilash borasida hammaga yaxshi ma`lum bo`lgan “Agar xalq boy bo`lsa, davlat ham boy va kuchli bo`ladi” tamoyiliga asoslanildi.
Erkin iqtisodiy zonalar tashkil etildi, texnoparklar, kichik sanoat hududlarining tashkil qilinishi to`g`ridan-to`g`ri chet el investitsiyalarini jalb qilish, yangi yuqori texnologik ishlab chiqarishni tashkil qilish, hududlarning tabiiy-iqtisodiy salohiyatidan samarali foydalanishning omili bo`ldi. 11 tadan ortiq iqtisodiy zonalar tashkil etildi.
Milliy valyutaning tezkor o`zgarishining salbiy oqibatlarini yumshatish maqsadida iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlari korxonalariga moliyaviy yordam berish bo`yicha tegishli qonun hujjatlari qabul qilindi. Xususan, neft, gaz, kimyo va energetika tarmoqlari korxonalarining yillar mobaynida to`planib qolgan debitorlik va kreditorlik qarzdorliklari kamaytirildi, neft mahsulotlari bo`yicha hisoblangan aksiz solig`i neftni qayta ishlash zavodlariga qoldirildi.
Yangi tashkil etilgan sanoat korxonalarida yetti mingdan ortiq ishlab chiqarish quvvatlari foydalanishga topshirildi, yuzdan ortiq yangi turdagi mahsulotlar ishlab chiqarish o`zlashtirildi. Natijada qayta ishlash sanoatining jami soatdagi ulushi 80 foizdan ortiqni tashkil etdi, mehnat unumdorligi qariyb 6 foizga oshdi.
Agrar sektorni modernizatsiya va intensiv rivojlantirish, qishloq xo`jaligini yanada isloh qilish va mamalakat oziq-ovqat xavfsizligini mustahkamlash borasida muayyan ishlar amalga oshirildi.
O`zbekiston 2017-2020 yillarda yanada rivojlantirish bo`yicha harakatlar strategiyasida barcha sohalar qatori qishloq xo`jaligini ham modernizatsiya qilish borasida eng muhim vazifalar aniq belgilanib, ularni izchil amalga oshirib borilayotgan sohadagi ulkan muvaffaqiyatlarga asos bo`lib xizmat qilmoqda.
2017 yilning o`zida qishloq xo`jaligi sohasiga oid 5 ta qonun, 20 dan ortiq farmon va qaror qabul qilindi. 2 ta yangi qo`mita va 3 ta uyushma tuzildi. Qishloq va suv xo`jaligi vazirligi faoliyati tubdan takomillashtirildi.
Lalmi yerlarda tomchilab sug`orishni tashkil etish orqali grek yong`og`i va pista yetishtirish bo`yicha ilg`or texnologiyalar o`zlashtirildi. 570 gektar maydonda 7, 4 mingta issiqxona tashkil etildi.
Chorvachilik tarmog`ini rivojlantirish dasturlari doirasida baliq, asal yetishtiriladigan, parranda, echki, qoramol boqiladigan ko`plab xo`jaliklar faoliyati yo`lga qo`yildi. Zotdor qorabayir otlarini ko`paytirish va ot sportini rivojlantirish maqsadida Qashqadaryoda yangi yilqichilik kompleksi tashkil etildi.
Chorvachilik va parrandachilikni rivojlantirish bo`yicha 3 mingdan ortiq loyiha amalga oshirildi. Baliqchilik sohasini tiklash uchun “O`zbekbaliqsanoat” uyushmasi tashkil etildi. Uning tizimiga 3 ming 600 ta baliqchilik xo`jaligi kiritildi.
Pillachilikda yuqori hosil olish muhim ahamiyatga ega bo`lgan, ammo deyarli yo`qolib borayotgan an`analar qayta tiklanmoqda. Ipak yetishtirishni yangi tizimi yo`lga qo`yildi va “O`zbekipaksanoat” uyushmasi tashkil etildi. Ipakni qayta ishlashga ixtisoslashgan 10 dan ortiq korxonalar ishga tushirildi.
IV. Ijtimoiy sohani rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari
4.1. Aholi bandligi va real daromadlarini izchil oshirish:
aholining real pul daromadlarini va xarid qobiliyatini oshirish, kam ta’minlangan oilalar sonini va aholining daromadlari bo’yicha farqlanish darajasini yanada kamaytirish;
byudjet muassasalari xodimlarining ish haqi, pensiya, stipendiya va ijtimoiy nafaqalar hajmini inflyasiya sur’atlaridan yuqori miqdorda izchil oshirish;
yangi ish o’rinlarini yaratish hamda aholining, eng avvalo, o’rta maxsus va oliy o’quv muassasalari bitiruvchilari bandligini ta’minlash, mehnat bozori mutanosibligini va infratuzilmasi rivojlanishini ta’minlash, ishsizlik darajasini kamaytirish;
mehnatga layoqatli aholining mehnat va tadbirkorlik faolligini to’liq amalga oshirish uchun sharoitlar yaratish, ish kuchi sifatini yaxshilash, ishga muhtoj shaxslarni kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimini kengaytirish.
4.2. Aholini ijtimoiy himoya qilish va sog’liqni saqlash tizimini takomillashtirish, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish:
aholiga majburiy ijtimoiy kafolatlarni ta’minlash, aholining ehtiyojmand qatlamlarini ijtimoiy himoyasini hamda keksalar va imkoniyati cheklangan shaxslarni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlashni kuchaytirish, ijtimoiy xizmat ko’rsatishni yaxshilash, aholiga ijtimoiy xizmatlar ko’rsatishda davlat-xususiy sherikligini rivojlantirish;
aholiga tibbiy va ijtimoiy-tibbiy xizmat ko’rsatish qulayligi hamda sifatini oshirishga, aholi o’rtasida sog’lom turmush tarzini shakllantirishga, tibbiyot muassasalarining moddiytexnika bazasini mustahkamlashga yo’naltirgan holda sog’liqni saqlash sohasini, eng avvalo, uning dastlabki bo’g’inini, tez va shoshilinch tibbiy yordam tizimini yanada isloh qilish;
oila salomatligini mustahkamlash, onalik va bolalikni muhofaza qilish, onalar va bolalarning sifatli tibbiy xizmatdan foydalanishni kengaytirish, ularga ixtisoslashtirilgan va yuqori texnologiyalarga asoslangan tibbiy yordam ko’rsatish, chaqaloqlar va bolalar o’limini kamaytirish bo’yicha kompleks chora-tadbirlarni yanada kengroq amalga oshirish;
xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish, ularni davlat va jamiyat boshqaruvidagi o’rnini kuchaytirish, xotin-qizlar, kasb-hunar kolleji bitiruvchi qizlarining bandligini ta’minlash, ularni tadbirkorlik faoliyatiga keng jalb etish, oila asoslarini yanada mustahkamlash;
pensionerlar, nogiron, yolg’iz keksalar, aholining boshqa ehtiyojmand toifalarining to’laqonli hayot kechirishlarini ta’minlash uchun ularga tibbiy-ijtimoiy yordam ko’rsatish tizimini yanada rivojlantirish va takomillashtirish;
farmasevtika sanoatini yanada rivojlantirish, aholi va tibbiyot muassasalarining arzon, sifatli dori vositalari va tibbiyot buyumlari bilan ta’minlanishini yaxshilash, dori-darmonlar narxlarining asossiz o’sishiga yo’l qo’ymaslik bo’yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish;
aholi o’rtasida kasallanish ko’rsatkichlari pasayishini va umr uzayishini ta’minlash.
4.3. Arzon uy-joylar barpo etish bo’yicha maqsadli dasturlarni amalga oshirish, aholining hayot sharoitlari yaxshilanishini ta’minlovchi yo’l-transport, muhandislik-kommunikasiya va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish hamda modernizasiya qilish:
aholi, eng avvalo, yosh oilalar, eskirgan uylarda yashab kelayotgan fuqarolar va uy-joy sharoitini yaxshilashga muhtoj boshqa fuqarolarning yashash sharoitini imtiyozli shartlarda ipoteka kreditlari ajratish hamda shahar va qishloq joylarda arzon uylar qurish orqali yanada yaxshilash;
aholining kommunal-maishiy xizmatlar bilan ta’minlanish darajasini oshirish, eng avvalo, yangi ichimlik suvi tarmoqlarini qurish, tejamkor va samarali zamonaviy texnologiyalarni bosqichma-bosqich joriy etish orqali qishloq joylarda aholining toza ichimlik suvi bilan ta’minlashni tubdan yaxshilash;
odamlarning ekologik xavfsiz muhitda yashashini ta’minlash, maishiy chiqindilarni qayta ishlash komplekslarini qurish va modernizasiya qilish, ularning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, aholini chiqindini yo’q qilish bo’yicha zamonaviy ob’ektlar bilan ta’minlash;
aholiga transport xizmati ko’rsatishni tubdan yaxshilash, yo’lovchi tashish xavfsizligini oshirish va atrof muhitga zararli moddalar chiqishini kamaytirish, har tomonlama qulay yangi avtobuslarni sotib olish, avtovokzal va avtostansiyalarni qurish hamda rekonstruksiya qilish;
yo’l infratuzilmasi qurilishi va rekonstruksiya qilinishini davom ettirish, eng avvalo, mintaqaviy avtomobil yo’llarini rivojlantirish, xo’jaliklararo qishloq avtomobil yo’llarini, aholi punkti ko’chalarini kapital va joriy ta’mirlash;
yangi elektr energiya ishlab chiqarish quvvatlarini qurish va mavjudlarini modernizasiya qilish, past kuchlanishli elektr tarmoqlari va transformator punktlarini yangilash asosida aholini elektr energiyasi hamda boshqa yoqilg’i-energiya resurslari bilan ta’minlashni yaxshilash, shuningdek, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanishni kengaytirish bo’yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish;
teatr va tomosha maskanlarini, madaniy-ma’rifiy tashkilotlar va muzeylar faoliyatini rivojlantirish hamda takomillashtirish, ularning moddiy-texnika bazasini
mustahkamlash.
4.4. Ta’lim va fan sohasini rivojlantirish:
uzluksiz ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, sifatli ta’lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga mos yuqori malakali kadrlar tayyorlash siyosatini davom ettirish;
ta’lim muassasalarini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash, ularni zamonaviy o’quv va laboratoriya asboblari, komp yuter texnikasi va o’quv-metodik qo’llanmalar bilan jihozlash orqali ularning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash yuzasidan maqsadli chora-tadbirlarni ko’rish;
maktabgacha ta’lim muassasalari tarmog’ini kengaytirish va ushbu muassasalarda bolalarning har tomonlama intellektual, estetik va jismoniy rivojlanishi uchun shart-sharoitlarni tubdan yaxshilash, bolalarning maktabgacha ta’lim bilan qamrab olinishini jiddiy oshirish va foydalanish imkoniyatlarini ta’minlash, pedagog va mutaxassislarning malaka darajasini yuksaltirish;
umumiy o’rta ta’lim sifatini tubdan oshirish, chet tillar, informatika hamda matematika, fizika, kimyo, biologiya kabi boshqa muhim va talab yuqori bo’lgan fanlarni chuqurlashtirilgan tarzda o’rganish;
bolalarni sport bilan ommaviy tarzda shug’ullanishga, ularni musiqa hamda san’at dunyosiga jalb qilish maqsadida yangi bolalar sporti ob’ektlarini, bolalar musiqa va san’at maktablarini qurish, mavjudlarini rekonstruksiya qilish;
kasb-hunar kollejlari o’quvchilarini bozor iqtisodiyoti va ish beruvchilarning ehtiyojlariga javob beradigan mutaxassisliklar bo’yicha tayyorlash hamda ishga joylashtirish borasidagi ishlarni takomillashtirish;
ta’lim va o’qitish sifatini baholashning xalqaro standartlarini joriy etish asosida oliy ta’lim muassasalari faoliyatining sifati hamda samaradorligini oshirish, oliy ta’lim muassasalariga qabul kvotalarini bosqichma-bosqich ko’paytirish;
ilmiy-tadqiqot va innovasiya faoliyatini rag’batlantirish, ilmiy va innovasiya yutuqlarini amaliyotga joriy etishning samarali mexanizmlarini yaratish, oliy o’quv yurtlari va ilmiy-tadqiqot institutlari huzurida ixtisoslashtirilgan ilmiy-eksperimental laboratoriyalar, yuqori texnologiya markazlari va texnoparklarni tashkil etish.
4.5. Yoshlarga oid davlat siyosatini takomillashtirish:
jismonan sog’lom, ruhan va aqlan rivojlangan, mustaqil fikrlaydigan, Vatanga sodiq, qat’iy hayotiy nuqtai nazarga ega yoshlarni tarbiyalash, demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish jarayonida ularning ijtimoiy faolligini oshirish;
o’rta maxsus, kasb-hunar va oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarini ishga joylashtirish hamda xususiy tadbirkorlik sohasiga jalb etish;
yosh avlodning ijodiy va intellektual salohiyatini qo’llab-quvvatlash va ro’yobga
chiqarish, bolalar va yoshlar o’rtasida sog’lom turmush tarzini shakllantirish, ularni jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish;
yoshlarni ijtimoiy himoya qilish, yosh oilalar uchun munosib uy-joy va ijtimoiy-maishiy sharoitlarni yaratish;
yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishda davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, ta’lim muassasalari, yoshlar va boshqa tashkilotlarning samarali faoliyatini tashkil etish.
Davlat dasturining IV bo`limiga ko`ra 100 dan ortiq normativ-huquqiy hujjatlarni, shuningdek, konsepsiyalar va “yo`l xaritalari”ni ishkab chiqishni o`z ichiga olgan 126 ta chora-tadbirdan iborat 99 ta bandni amalga oshirish nazarda tutilgan.
“Hamma narsa inson manfaatlari uchun” tamoyilidan kelib chiqib, ijtimoy sohada aholi turmush sifatini o`stirish bo`yicha bir qator ustuvor yo`nalishlar belgilan olindi.
Shahar va qishloqlarda aholining haqiqiy ehtiyoji va milliy an`analarni to`la hisobga olingan turar joy qurilishi va tegishli infratuzilma tarmoqlarini kengaytitishga alohida e`tibor qaratildi.
Jumladan, qishloqlarda yangi ikki tipdagi yosh oilalar uchun maqbullashtirilgan yer uchastkasiga ega bo`lgan 2 va 3 xonali turar joy binolari loyihasi ishlab chiqildi. Bu esa, ularning narxini qishloq aholisining barcha qatlamlari uchun maqbul tarzda arzonlashtirish imkonini berdi.
Shaharlarda yuzlab besh va yetti qavatli uylar foydalanishga topshirildi.
2017 yilda mamlakatning bir qator shaharlarida davlat-xususiy sektor sherikchiligi asosida maishiy chiqindilarni kompleks qayda ishlash klasterlari tashkil etildi. Har bir tuman va shaharda “Toza hudud” korxonalari tashkil etilishi aholiga ko`rsatilayotgan xizmatlar sifatini sezilarli darajada oshirishga imkon berdi.
Sog`liqni saqlash sohasiga e`tibor qaratildi. Tibbiy xizmatlar ko`lami va sifatini oshirishga qaratilgan 30 dan ortiq farmon va qarorlar qqbul qilindi.
Qishloqlarda qishloq vrachlik punktlari qisqartirilib, ularning o`rniga tunu-kun faoliyat ko`rsatadigan 793 dan ortiq qishloq oilaviy poliklinikasi tashkil etilib, ularda tez tibbiy yordam shahobchasi hamda kunduzgi statsionar ochildi.
Sil bilan kasallanish kamaydi. Qishloqlarda faoliyat yuritayotgan 700 dan ortiq shifokorlar xizmat uy-joylari bilan ta`minlandi.
Tez tibbiy yordam bo`limlari ixtisoslashtirilgan avtotransport vositalari, asbob-uskuna va jihozlar bilan ta`minlandi hamda ularga ajratilgan dori vositalari hajmi 2 baravarga ko`paytirildi.
Ijtimoiy ahamiyatga ega dori-darmon vositalari va tibbiyot buyumlarini uzkluksiz va arzon narxlarda ta`minlash maqsadida yangi tizim joriy etilib, ularni xarid qilish uchun Sog`liqni saqlash vazirligiga 500 milliard so`mdan ziyod qo`shimcha byudjet mablag`lari ajratildi.
O`zbekiston Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasining ta`lim tizimining takomillashishiga qaratilgan 70 dan ortiq farmon, qaror va farmoyishlar qabul qilindi.
Avvalo, maktabgacha ta`lim sohasini isloh qilish maqsadida 5 yilllik alohida dastur qabul qilindi. Hozirga qadar bir necha maktabgacha ta`lim muassasalari qurildi, rekonstruksiya qilindi va kapital ta`mitdan chiqarildi. Davlat byudjeti va xalqaro grant mablag`lari hisobiga mingdan ortiq bolalar bog`chasi zamonaviy mebel, rivojlantiruvchi o`yinlar va jihozlar bilan ta`minlandi.
Bolalarimizni yetuk va barkamol shaxs bo`lib voyaga yetishida bog`cha tarbiyasi katta ahamiyatga ega ekani inobatga olinib, alohida vazirlik tashkil etildi va uning zimmasiga maktabgacha ta`lim tizimini tarkibiy jihatdan tubdan isloh qilish, mazkur muassasalarga bolalarni to`la qamrab olish yuklatildi.
Maktab tizimi qayta ko`rib childi. Tajribali pedagog, ota-onalat va o`quvchilar bilan o`tkazilgan muhokamalar natijasida 9-sinfni tamomlagan o`quvchilar uchun o`qishni ixtiyoriy ravishda kollej va litseyda yoki 10-11 sinflarda davom ettirish imkoniyati yaratildi. 70 foiz o`quvchi maktabda ta`lim olishni tanladi.
Oliy ta`lim tizimini tubdan takomillashtirish, xalqaro standartlar darajasiga mos mutaxasislar tayyorlash maqsadida, tizimli kompleks rivojlantirishga qaratilgan 5 yillik dastur qabul qilindi va unga joriy yilda bir qator oliygohlarda qurilish va ta`mirlash ishlari amalga oshirildi hamda zamonaviy komyuter, o`quv labaratoriyalari bilan jihozlandi.
O`zbekiston Fanlar akademiyasi a`zolari hamda yetakchi olimlar bilan bo`lib o`tgan yig`ilishda bildirilgan takliflardan kelib chiqib, respublika ilm-fan nufuzini yuksaltirish va rivojlantirish bo`yicha bir qator tadbirlar amalga oshirildi. Hamda zamonaviy labaratoriya jihozlari bilan ta`minlash uchun 450 milliard so`m ajratildi.
O`zbekiston Respublikasining Innovatsion rivojlantirish vazirligi va Innovatsion rivojlantirish va novatorlik g`oyalarini qo`llab-quvvatlash jamg`armasi tashkil etildi.
Xalqaro amaliyotga muvofiq oliy o`quv yurtidan keyingi ta`limning ikki pog`onali tayanch doktarantura va doktarantura tizimi joriy etildi.
O`zbekiston Respublikasi prezidentining tegishli qarori bilan Mirzo Ulug`bek nomidagi ixtisoslashtirilgan davlat umumta`lim maktab-internati Astronomiya va aeronavtika bog`i tashkil etildi.
Madaniyat va sport sohasida ham bir necha ishlar amalga oshirildi, yutuqlarga erishildi.
Sport deganda ko`z oldimizga Shahram G`iyosov, Rustam Jangaboyev va boshqa ko`plab hamyurtlarimiz keladi. Ularni g`urur bilan tilga olishimiz mumkin.
Aholining ehtiyojmand qatlamlari va ijtimoiy himoyasini yanada kuchaytirish va keksalarni e`zozlashga e`tibor yanada kuchaydi. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 14 iyuldagi qarori bilan “Ezgu maqsad” xalqaro xayriya jamoat jamg`armasi tuzildi, uning faoliyati aholining ijtimoiy nochor qatlamlari sog`lig`ini himoyalash, yetim bolalar “Mehribonlik” uylari tarbiyalanuvchilariga, “Muruvvat” va “Saxovat” uylarida yashovchilarga yordam ko`rsatishga yo`naltirildi.
Bu o`rinda O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 17 iyuldagi “Mehnat faxriysi” ko`krak nishonini ta`sis etish to`g`risida”gi qarori muhim voqea bo`ldi. Ushbu mukofot bilan ko`p yillar davomida halol va samarali mehnat qilgan nafaqa yoshidagi yurdoshlarimiz, shuningdek hayotini oilalar mustahkamligini ta`minlash ishlariga bag`ishlab, jamiyatda hurmat qozongan onalar taqdirlanadi.
V. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag’rikenglikni ta’minlash hamda chuqur o’ylangan, o’zaromanfaatli va amaliy tashqi siyosat sohasidagi ustuvor yo’nalishlar
5.1. Xavfsizlik, diniy bag’rikenglik va millatlararo totuvlikni ta’minlash sohasidagi ustuvor yo’nalishlar:
O’zbekiston Respublikasining konstitusiyaviy tuzumi, suvereniteti, hududiy yaxlitligini muhofaza qilish;
axborot xavfsizligini ta’minlash va axborotni himoya qilish tizimini takomillashtirish, axborot sohasidagi tahdidlarga o’z vaqtida va munosib qarshilik ko’rsatish;
fuqarolik, millatlararo va konfessiyalararo tinchlik hamda totuvlikni mustahkamlash;
davlatning mudofaa qobiliyatini mustahkamlash, O’zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining jangovar qudrati va salohiyatini oshirish;
atrof-tabiiy muhit, aholi salomatligi va genofondiga ziyon etkazadigan ekologik muammolarni oldini olish;
favqulodda vaziyatlarni oldini olish va bartaraf etish tizimini takomillashtirish.
5.2. Chuqur o’ylangan, o’zaro manfaatli va amaliy tashqi siyosat sohasidagi ustuvor yo’nalishlar:
davlat mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash, mamlakatning xalqaro munosabatlarning teng huquqli sub’ekti sifatidagi o’rni va rolini oshirish, rivojlangan demokratik davlatlar qatoriga kirish, O’zbekistonning yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo’shnichilik muhitini shakllantirish;
O’zbekiston Respublikasining xalqaro nufuzini mustahkamlash, mamlakatda olib borilayotgan islohotlar to’g’risida jahon hamjamiyatiga xolis axborot etkazish;
O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyatining normativ huquqiy bazasini hamda xalqaro hamkorlikning shartnomaviy-huquqiy asoslarini takomillashtirish;
davlat chegarasini delimitasiya va demarkasiya qilish masalalarini hal etish.
Davlat dasturining V bo`limiga ko`ra 13 ta normativ-huquqiy hujjatlarni, shuningdek, konsepsiyalar va “yo`l xaritalari”ni ishlab chiqishni o`z ichiga olgan 29 ta chora-tadbirdan iborat 28 ta bandni amalga oshirish ko`zda tutilgan.
O`zbekistonning ko`p millatli xalq ekanligi, uning hayotiy ehtiyojlari va intilishlarini hisobga olgan holda yangi istiqbolli yo`nalishlar belgilab olindi.
“Armiya va xalq birligi” tamoyiliga tayanib yangi qurolli kuchlar armiyasi shakllantirildi. Ayrim litsey va kollejlarda yigitlarni oliy harbiy ta`lim muassasalariga tayyorlash bo`yicha ixtisoslik joriy qilindi.
Harbiylar, ularning oila a`zolari va Qurolli Kuchlar pensionerlarining ijtimoiy himoyasiga alohida e`tibor qaratildi. Uy-joy qurilishi dasturi doirasida 1200 dan ortiq harbiy xizmatchi oilalari uchun 56 dan ortiq uylar bunyod etildi.
Ekologik muammolarning oldini olish hamda aholi va hududlarni favqulotda vaziyatlardan himoya qilish masalalari Hukumatning e`tibor markazida bo`ldi.
Mintaqa aholisi yashash sharoitlari va turmush tarzini yaxshilashga qaratilgan 2017 – 2021 yillarda Orolbo`yi hududini rivojlantirish bo`yicha davlat dasturi ishlab chiqildi va ijrosini ta`minlash uchun 8,4 trillion so`m mablag` jalb etish rejalashtirildi.
Yer usti raqamli televideniyesi tarmog`ini kengaytirish ishlari yakunlandi. Tunu kun uzluksiz ishlaydigan “O`zbekiston 24” yangiliklar teleradiokanali, shuningdek Xalqaro press-klub faoliyati yo`lga qo`yildi.
“Markaziy Osiyo – tashqi siyosatining bosh ustuvor yo`nalishi” tamoyi amalda qo`llanildi. Rossiya, Xitoy, AQSH, Yevropa Ittifoqi, Turkiya, Janubiy Koreya rahbarlari bilan o`tkazilgan uchrashuv va muzokaralar xalqaro hamkorlik aloqalarino yanada yaxshiladi.
Xorijiy hamkorlar bilan 340 dan ziyod kelishuvlar tuzildi, 53 milliard dollordan ziyod bitimlar imzolandi.
O`zbekistonning BMT Bosh Assambleyasi sessiyasi, SHHT,IHT,MDH va Xitoyda bo`lib o`tgan “Bir makon – bir yo`l” forumida xalqaro xavfsizlik va mintaqaviy rivojlanishning dolzarb muammolarini hal etish yuzasidan ilgari surilgan yangicha yondashuv hamda tashabbuslari halqaro miqyosda keng qo`llab-quvvatlandi.
O`zbekiston Respublikasi Prezidenti tashabbusi bilan davlat va jamiyat hayotining barcha sohalarida amalga oshirilgan tub islohotlar va tadbirlar kishilarda ishchanlik kayfiyatini yanada kuchaytirdi va fuqarolik pozitsiyasini qat`iy mustahkamladi, davlat va jamiyat boshqaruvida har bir kishining ishtirokini kengaytirdi, mansabdor shaxslar tomonidan qabul qilinayotgan qarorlarda odamlarning manfaati yanada kengroq e`tirof etila boshlandi.
Adabiyotlar:
1. Мирзиёев Ш. М. Миллий тараққиёт йўлимизни қатъият билан давом эттириб, янги босқичга кўтарамиз. Т. 1. – Тошкент: Ўзбекистон.. 2017.
2. Мирзиёев Ш. М. Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халқимиз билан бирга қурамиз. - Тошкент: Ўзбекистон. 2017.
3. Мирзиёев Ш. М. Қонун устуворлиги ва инсон маънфаатларини таъминлаш – юрт тараққиёти ва халқ фаровонлигининг гарови. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 24 йилигига бағишланган тантанали маросимидаги маърузаси. - Тошкент: Ўзбекистон. 2017.
4. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. - Тошкент: Ўзбекистон. 2017.
5. Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Т. 1. - Тошкент: Ўзбекистон, 1996.
6. Каримов И.А. Тинчлик ва хавфсизлигимиз ўз куч-қудратимизга, ҳамжиҳатлигимиз ва қатъий иродамизга боғлиқ. Т. 12. - Тошкент: Ўзбекистон, 2004.
7. Каримов И.А. Инсон унинг ҳуқуқ ва эркинликлари - олий қадрият. Т. 14. - Тошкент: Ўзбекистон, 2006.
8. Каримов И.А. Юксак маънавият-енгилмас куч. -Тошкент: Маънавият, 2008.
9. Каримов И.А. Демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқоролик жамиятини шакллантириш-мамлакатимиз тараққиётининг асосий мезонидир. Т.19. – Toshkent: O’zbekiston, 2011.
11. Каримов И.А. Она юртимиз бахту иқболи ва буюк келажаги йўлида хизмат қилиш – энг олий саодатдир. - Тошкент: Ўзбекистон. 2015.
12. Мустакил Ўзбекистан тарихининг дастлабки сахифалари. - Тошкент, 2000.
13. Эркаев А. Ўзбекистон йўли. - Тошкент: Маънавият, 2011.
14. Мустақиллик: Изоҳли илмий-оммабоп луғат // М.Абдуллаев ва бошқалар: тўлдирилган учинчи нашр. - Тошкент: Шарқ, 2006.
15. 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси. – Тошкент: Maънавият, 2017.
16. Мустақил Ўзбекистон тарихи. Масъул муҳаррир А.Сабиров. - Тошкент: Академия, 2013.
17. Новейшая история Узбекистана. Руководителъ проекта и редактор: М.А.Рахимов. - Тошкент: Адабиёт учқунлари, 2018.
18. Азизхўжаев А.А. Мустақиллик: курашлар, изтироблар, қувончлар. - Тошкент: 2001.
19. Ахмедов Э. Ўзбекистон шаҳарлари мустақиллик йилларида. - Тошкент: Абу Али ибн Сино нашриёти, 2002.
20. Исломов З.М. Ўзбекистон модернизациялаш ва демократик тараққиёт сари. - Тошкент: Ўзбекистон, 2005.
21. Левитин Л. Ўзбекистон туб бурилиш палласида. - Тошкент: Ўзбекистон, 2005.
22. Усмонов Қ. Ўзбекистоннинг жаҳон ҳамжамиятига интеграциялашуви. –Тошкент: Молия, 2003.
23. Ўзбекистон мустақиллик йилларида. - Тошкент: Ўзбекистон, 1996.
24. Ўзбекистон тарихи. Р.Ҳ.Муртазаеванинг умумий таҳрири остида. – Тошкент, 2005.
25. Ўлмасов А., Вахобов А. Иқтисодиёт назарияси. - Тошкент: Шарқ, 2006.
26. Ғуломов С., Убайдуллаева Р., Аҳмедов Э. Ўзбекистон. -Тошкент: Меҳнат, 2001.
Internet saytlari:
1. www.ziyonet.uz.
2. www.edu.uz.
3. www.google.uz.
4. www.gov.uz.