Hayoti haqida qisqacha Umumiy ko’rinishi Oftalmologiya Shifokor sifatida

“Hunayn ibn Ishoq – mashur tarjimon va tabib”

Reja:

1. 
   Hayoti haqida qisqacha
   
2. 
   Umumiy ko’rinishi
   
3. 
   Oftalmologiya
   
4. 
   Shifokor sifatida
   
5. 
   Tarjimon sifatida
   
6. 
   Tarjima texnikasi
   
7. 
   Tanlangan tarjimalar
   
8. 
   Xulosa
   
9. 
   Foydalangan adabiyotlar
   

Shifokor, faylasuf, ilohiyotchi va tarjimon. Toʻliq ismi Abu Zayd Hunayn ibn. Ishoq b. Sulaymon b. Ayyub al-Ibodiy va u oʻrta asrlarda Yevropada Iogannitiy nomi bilan tanilgan. U 808 yilda otasi farmatsevt bo'lgan Xirta yaqinida tug'ilgan. U arab va suriy tillarida ikki tilda o'sgan bo'lishi mumkin va u ta'lim jarayonida yunon va fors tillarini mukammal bilgan. Hunayn Bag'dodda mashhur tabib Yuhanno ibn. Gondeshapurning ( Beth Lapaṭ ) taniqli tibbiy oilalaridan biridan chiqqan Masawayh (vaf. 857).). Bag'dodda Hunayn yunoncha matnlarni suriy va arab tillariga tarjimonlarning eng yiriklaridan biri sifatida tanildi. Hunayn tarjimonlik faoliyati bilan bir qatorda xalifa al-Mutavakkilning (847-61 yillar hukmronligi) shaxsiy shifokori ham edi. 873 yilda Bag‘dodda vafot etgan.¹

Hunayn ilk Abbosiylar davridagi yunon-arab tarjimasi harakatida oʻynagan markaziy roli bilan mashhur (umuman, Gutasga qarang). Tarjimonlik faoliyatini bir qancha shogirdlari, jumladan, oʻgʻli Isxoq b. Xunayn (vaf. 910), jiyani Hubaysh b. al-Hasan, Iso b. Yahyo va Istifon ibn. Basil. Xunayn va uning maktabi yuzdan ortiq yunon tibbiyot asarlarini, jumladan Gippokrat, Dioskoridlarni, shuningdek, Galenning deyarli butun korpusini tarjima qilgan . Tibbiyotdan tashqari, ular yunoncha falsafiy va ilmiy matnlarni, jumladan Aflotunni,Aristotel , Prokl va Porfiriy . Hunaynning “Aliy ibnga maktubi” asaridan Hunayn va uning maktabining filologik uslubiga oid bir qancha qiziqarli fikrlarni olish mumkin. Yahya Galenning tarjima qilingan kitoblari haqida ...' ( Risala ila Ali ibn Yahyo fi zikr ma turjima min kutub Jalinis ...; ed. GT bilan Bergsträsser 1925, 1932; ET Lamoreaux). Bu maktubda Hunayn yunon xabarlarini sotib olish uchun Mesopotamiya, Suriya, Falastin va Misr bo'ylab sayohat qilgani haqida xabar beradi. tarjima qilmoqchi bo‘lgan asarlardan. U tez-tez bir nechta ms-ni jamladi. tarjimalari uchun mustahkam matn asosini olish uchun berilgan asarning. O'z tarjimalarida u 6 va 7-asrlarga xos bo'lgan so'zma-so'z fe'l- verbo yondashuvidan kelib chiqqan holda sensus de sensu yondashuvini qo'llagan ko'rinadi. Yunon tilidan suriyacha tarjimalar (qarang: Brok; shuningdek, yunoncha, suriyalik tarjimalarga qarang). Baʼzi hollarda Hunayn eski tarjimalarni qayta koʻrib chiqdi, masalan, Sergios Reshʼaynalik (vafoti 536-yil) va Edessalik Iyob (vafoti 835-yil?). Boshqa hollarda esa, u mavjud tarjimalar shunchalik kambag'al bo'lganki, unga yunon tilidan yangidan boshlash kerak bo'lganini aytadi. Hunayn homiysining iltimosiga ko'ra yunon tilidan suryoniy va arab tiliga (odatda suriy tili orqali) tarjima qilingan. Bir qator hollarda Hunayn avval yunon tilini suriy tiliga tarjima qilgan, shundan so'ng uning shogirdlaridan biri suryoniyni arab tiliga tarjima qilgan, keyin Hunayn yunon tiliga qarshi tuzatgan.
Ibn-Ishoq oʻrta asrlarda Yevropada Isagoge Johannitii nomi bilan lotin tiliga tarjima qilingan “Ars Parva Galeni”ga kirishi bilan mashhur boʻldi. Uning osiyoliklar orasida eng katta muvaffaqiyati "Tibbiyot va oftalmologiya bo'yicha savollar" asari bo'ldi. Boshqa kitoblarda keksalarning ovqatlanishi, tuzaluvchi bemorlarning ovqatlanishi, turli xil davolar, alomatlar, yurak urishi, isitma, siydik, vanna, gigiena, veterinariya, qadimgi faylasuflar va shifokorlarning latifalari, ranglari, xatti-harakatlari kabi turli mavzular yoritilgan. quyosh va oy, dengiz suvining sho'r bo'lishining sababi va boshqalar. ²
Hunayn ibn Ishoq ( arabcha : ạ̉bw zyd ḥnyn bn ḥsḭẂ ḥnyn bn ḥsḭạq ạlʿbạdy ; ʾAbū Zayd Hunayn ibn ʾIsḥāq ; 809–873 ) , shuningdek , arabchada al -Abadiy , al-Abadiy, al-Abadiy, al-Abadiy, al-Abadiy nomi bilan ham tanilgan . Xristian tarjimoni, olimi, shifokori va olimi. [1] Islom Abbosiylar davrining eng yuqori cho'qqilarida u bir guruh tarjimonlar bilan ishlagan, ular orasida Abu Usmon al-Dimashqiy , Ibn Muso an-Navbaxtiy va Sobit ibn Qurra ham bor edi. , falsafa kitoblari va klassik yunon va fors matnlarini arab va suriy tillariga tarjima qilish. [2] Hunayn ibn Ishoq oʻz davridagi yunoncha tibbiy va ilmiy risolalarning eng samarali tarjimoni edi. U yunon tilini o‘rgangan va arablar orasida “ tarjimonlar shayxi ” nomi bilan mashhur bo‘lgan . U arab tarjimalarining otasi hisoblanadi. U to'rt tilni o'zlashtirgan: arab , suriy , yunon va fors . Hunayn usuliga keyingi tarjimonlar ham keng amal qilganlar. U al-Hiraning mashhur nasroniy arab qabilasi Abadi qabilasiga mansub bo'lib, shifokorlik faoliyatini Basrada boshlagan.va keyinchalik IX asrda yunonchadan arabcha/suriychaga tarjima qilish harakatining markazi bo‘lgan Bag‘dodga ko‘chib o‘tdi. Uning shon-shuhrati o'z jamoasi doirasidan tashqariga chiqdi. Abbosiylar davrida yunon fanini o'rganishni kengaytirishga yangi qiziqish paydo bo'ldi. O'sha paytda falsafa, matematika, tabiatshunoslik va tibbiyotga oid juda ko'p tarjima qilinmagan qadimgi yunon adabiyoti mavjud edi. Bu qimmatli maʼlumotlardan faqat yunon tilini biladigan Yaqin Sharq olimlarining juda kichik qismigina foydalanishi mumkin edi; uyushgan tarjima harakati zarurati dolzarb edi.
Vaqt o'tishi bilan Hunayn ibn Ishoq o'sha davrning bosh tarjimoniga aylandi va islom tabobatiga asos soldi Ibn Ishoq oʻz hayoti davomida 116 ta asar, jumladan Aflotunning “ Timey ”, Aristotelning “ Metafizika ” va “ Eski Ahd ”ni suriy va arab tillariga tarjima qilga Ibn Ishoq ham oʻzining 36 ta kitobini yaratgan boʻlib, ulardan 21 tasi tibbiyot sohasini qamrab olgan. Uning oʻgʻli Ishoq va jiyani Hubaysh baʼzan u bilan birga tarjima qilishga yordam berishardi. Hunayn ibn Ishoq tarjimalari, tarjima uslubi va tibbiyotga qoʻshgan hissalari bilan mashhur. U, shuningdek, Fransua Viré tomonidan arab lochin Moamynning haqiqiy shaxsi, De Scientia Venandi per Aves muallifi bo'lishini taklif qilgan . Hunayn ibn Ishoq “Baytul hikma”da tarjimon boʻlib, shu yerda taʼlim olgan. G'arbda u o'zining lotincha nomi Joannitius bilan mashhur. Aynan maʼmuriy va huquqiy materiallardan olingan tarjimalar arab tilini yangi rasmiy til sifatida qanday yaratishni tushunishga olib keldi. 
Hunayn ibn Ishoq 809 yilda Abbosiylar davrida al-Hiro shahrida, etnik arab oilasida tug'ilgan arab nestorian nasroniy edi. Hunayn klassik manbalarda ibodga mansubligi aytiladi , shuning uchun uning nisba al-Ibodiy. ʻIbod bir boʻlgan. Arab jamoasi bir vaqtlar Nestorian xristianligini qabul qilgan va al-Hira shahrida yashagan turli arab qabilalaridan tashkil topgan Ular oʻzlarining yuqori savodxonligi va suriy tilini yaxshi bilishi bilan mashhur boʻlgan ., ularning liturgik va madaniy tili, o'z ona-arab tilidan tashqari.
Bolaligida suriya va arab tillarini o‘rgangan. Al-Hira savdo va bank ishi bilan mashhur bo'lsa-da, otasi farmatsevt bo'lgan bo'lsa-da, Hunayn tibbiyotni o'rganish uchun Bag'dodga ketgan. Bag'dodda Hunayn taniqli tabib Yuhanna ibn Masawayh huzurida o'qish sharafiga muyassar bo'ldi ; ammo Hunaynning son-sanoqsiz savollari Yuhannani g'azablantirdi va Hunaynni tanbeh qildi va uni ketishga majbur qildi. Hunayn tabib bo'lgach, Bag'dodga qaytishga o'ziga va'da berdi. Yunon tilini o'zlashtirish uchun chet elga ketgan. Bag‘dodga qaytgach, Hunayn Gomer va Galen asarlarini o‘qib, yangi egallagan mahoratini namoyish etdi. Ibn Masavayh qo‘rquv ichida Hunayn bilan yarashdi va ikkovi hamkorlik qila boshladilar.³
Hunayn o'z ishida yunon tilini o'rganishga juda g'ayratli bo'lgan va bu unga yunoncha matnlarni suriy va arab tillariga tarjima qilishga imkon bergan. Abbosiylar xalifasi al-Ma’mun Hunaynning iste’dodini payqab, uni “Baytul hikmat” – “Baytul Hikma ” ga mas’ul etib tayinladi. Donolik uyi yunoncha asarlar tarjima qilinib, olimlar ixtiyoriga taqdim qilinadigan muassasa edi. (Silven Gougenxaym Hunaynning Baytul Hikmatga rahbarlik qilgani haqida hech qanday dalil yoʻqligini taʼkidladi) Xalifa Hunaynga qoʻshimcha qoʻlyozmalarni izlab topish uchun Vizantiyaga borish imkoniyatini ham berdi, masalan. Aristotel va boshqa taniqli mualliflar.
Hunayn ibn Ishoq hayotligida u oʻzini koʻplab asarlar ustida ishlashga bagʻishladi; ham tarjimalar, ham asl asarlar.
Hunayn falsafa, din va tibbiyot kabi turli mavzularda yozgan. Hunayn "Dinni qanday tushunish kerak" nomli asarida odamlar tomonidan amalga oshirilmaydigan mo''jizalar va odamlarning ba'zi hodisalar haqidagi dalillarni tushuntirishga qodir emasligi va ruhiy tushkunlik va shon-shuhratga moyillikni o'z ichiga olgan din haqidagi yolg'on tushunchalarni o'z ichiga olgan din haqiqatlarini tushuntiradi. Arab grammatikasi va leksikografiyasi ustida ishlagan
Hunayn ibn Ishoq fikricha ko'z. Taxminan 1200 yilga tegishli qo'lyozma.Hunayn ibn Ishoq oftalmologiya sohasini boyitgan. Uning inson ko'zini o'rganishdagi rivojlanishini uning " Ko'zning o'n risolasi kitobi " innovatsion kitobi orqali kuzatish mumkin . Ushbu darslik ushbu sohaga oid birinchi ma'lum tizimli davolash usuli bo'lib, o'sha paytda tibbiyot maktablarida ishlatilgan. Kitob davomida Hunayn ko'z va uning anatomiyasini batafsil bayon qiladi; uning kasalliklari, belgilari, davolash usullari. Hunain bir necha bor kristalli linzalar ko'zning markazida ekanligiga ishonishini ta'kidladi. Hunayn bu g'oyaning asoschisi bo'lishi mumkin. Markaziy kristall linzalar g'oyasi Hunain davridan 1500-yillarning oxirigacha keng tarqalgan. [26] U kistalar va o'smalarning tabiati va ular keltirib chiqaradigan shish haqida gapiradi. U turli xil shox pardaning yaralarini jarrohlik yo'li bilan qanday davolash kerakligini va kataraktani tiklash bilan bog'liq terapiyani muhokama qiladi. “Oftalmologiyaga oid o‘n risola” Hunayn ibn Ishoqning nafaqat tarjimon va tabib, balki jarroh sifatida ham ega bo‘lgan mahoratini ko‘rsatadi. [6]
Hunayn ibn Ishoqning olim va tarjimon sifatidagi obro‘si, xalifa al-Mutavakkil bilan yaqin munosabatda bo‘lishi xalifaning Hunaynni o‘zining shaxsiy tabibi sifatida nomlashiga sabab bo‘ldi va buxtishular oilasi tabiblaridan faqat foydalanishni tugatdi. [23]Ularning munosabatlariga qaramay, xalifa ishonchsiz bo'lib qoldi; o'sha paytda zaharlanishdan o'lim qo'rquvi bor edi va shifokorlar uning sintez tartibini yaxshi bilishgan. Xalifa Hunaynning tabib sifatidagi axloqini sinovdan o'tkazdi va undan katta pul evaziga dushmanga qarshi ishlatiladigan zahar ishlab chiqarishni so'radi. Hunayn ibn Ishoq xalifaning saxovatli takliflarini qayta-qayta rad etib, unga zahar ishlab chiqarish uchun vaqt kerak bo'ladi, deb aytdi. Ko‘ngli qolgan xalifa tabibni bir yilga qamab qo‘ydi. Nega undan dori tayyorlashdan ko'ra o'ldirishni afzal ko'rishini so'rashganida, Hunayn shifokorning qasamyodiga ko'ra, bemorlarga zarar yetkazmaslik, yordam berish kerakligini tushuntirdi. [24] U tibbiyotni fizik muolajalar amaliyoti va san'ati bilan davolash g'oyasini ilgari surgan ko'plab tibbiy ishlarni yakunladi. Uning tibbiy asarlaridan ba'zilari "Fi Avja al-Moidah" ​​(Oshqozon kasalliklari haqida) va "al-Masail fi'l-tibb li'l-Muta'allimin" (Talabalar uchun tibbiyot savollari) kabi yunon ⁴
Abbosiylar xalifasi al-Ma’mun “Hikmat uyi ” qurilishi bilan musulmon va musulmon bo‘lmagan o‘qituvchilardan dunyo bilimlarini to‘plash joyiga ega bo‘lishni xohladi. Hunayn ibn Ishoq mazkur muassasaning taniqli tarjimonlaridan biri bo‘lib, o‘sha davrning to‘rtta asosiy tilini: yunon, fors, arab va suriy tillarini puxta egallaganligi sababli “tarjimonlar shayxi” deb atalgan. falsafa, astronomiya, matematika, tibbiyot, hattoki sehr va oneiromantika kabi mavzulardagi kompozitsiyalar Shunga qaramay, uning saqlanib qolgan tarjimalarining hech birida bu joy haqiqatan ham iblisning kelib chiqishi boʻlganmi yoki yoʻqmi, qonuniyligini shubha ostiga qoʻyuvchi “Hikmatlar uyi” nomini olgan. Tarjima harakati ⁵
Hunaynning eng ko'zga ko'ringan tarjimalaridan biri uning farmatsevtika bo'yicha qo'llanma bo'lgan "De materia Medica" ni renderlashi va uning eng mashhur tanlovi "Tibbiyot bo'yicha savollaryangi boshlanuvchilar uchun qo'llanma edi. Ma'lumotlar Galenning "Fizika san'ati" dan olingan savollar va "Summaria Alexandrinorum" ga asoslangan javoblar shaklida taqdim etildi. Jumladan, Hunayn to‘rt element va to‘rt hazil nima ekanligini, tibbiyot terapiya va amaliyotga bo‘linishini, shuningdek, salomatlik, kasallik, betaraflik, shuningdek, tabiiy va g‘ayritabiiy va sog‘lom yashash uchun zarur bo‘lgan olti shartni belgilaydi.
Hunayn sharhlardan tashqari dehqonchilik, toshlar va dinga oid asarlarni hamda Aflotun va Aristotelning ayrim asarlarini tarjima qilgan. Shuningdek, u ko'plab dorivor matnlar va xulosalarni, asosan Galenning "Mazhablar haqida" va "Tomirlar va arteriyalar anatomiyasi to'g'risida" kabilarni tarjima qilgan . Uning tarjimalari yunon qoʻlyozmalarining qolgan yagona hujjatlaridan biri boʻlib, u tibbiyot sanʼatiga taʼsir oʻtkazishga yordam bergan va oʻzining “al-Ashar Maqalat fi’l-Ayn” (“Koʻz haqida oʻn risola”) kitobi orqali yordam bergan. nazariya va amaliyot orqali oftalmologiya fanini kengaytirish.
R.Dyuvalning kimyo boʻyicha chop etilgan koʻpgina asarlari Hunayn asarlarining tarjimalarini ifodalaydi. Shuningdek, kimyo fanida “Ismlar haqida” maʼnosini anglatuvchi “An al-Asma” nomli kitob tadqiqotchilarga etib bormagan, ammo X asrning “Ibn Bahlul lugʻati”da ishlatilgan.

Hunayn ibn Ishoqning yunoncha materialni tarjima qilish harakatlarida oʻgʻli Ishoq ibn Hunayn va jiyani Hubaysh hamrohlik qilgan. Hunayn yunon tilini suryoniychaga tarjima qilar, so‘ng jiyani matnni suryoniychadan arabchaga tarjima qilib tugatardi, shundan so‘ng u sheriklarining xato yoki noaniqliklarini tuzatishga intilardi. 

Abbosiylar davridagi koʻplab tarjimonlardan farqli oʻlaroq, u asosan matnning aniq lugʻatiga amal qilishga urinmagan . Buning o'rniga u asl matnlarning mavzularini umumlashtirishga, so'ngra yangi qo'lyozmada suriyalik yoki arabcha tarjima qilishga harakat qilardi. U, shuningdek, texnik asarlarning mavjud matnlarini ulardagi ma'lumotlarni shu kabi mavzulardagi boshqa ishlar bilan solishtirib, tahrir qildi va tahrir qildi. Shunday qilib, uning tarjimalari tibbiy, astronomik va falsafiy matnlarning talqini sifatida qaralishi mumkin, ular o'z ichiga olgan mavzularni tadqiq qilgandan keyin.
"Kitob ila Aglooqan fi Shifo al Amraz" - Hunayn ibn Ishoqning Galenning sharhiga oid ushbu arabcha tarjimasi Ibn Sino O'rta asr tibbiyoti va fanlari akademiyasi kutubxonasida saqlanmoqda . Bu Galenning barcha adabiy asarlarining durdona asaridir . Bu Galen ishining Iskandariya to'plamining bir qismidir. X asrga oid ushbu qo'lyozma ikki jilddan iborat bo'lib, unda turli xil isitma (Humyat) va tananing turli xil yallig'lanish holatlari haqida batafsil ma'lumotlar mavjud. Eng muhimi, u o'simlik va hayvonot manbalaridan 150 dan ortiq yagona va murakkab formulalar tafsilotlarini o'z ichiga oladi. Kitob, shuningdek, yunon (Unani) va Rim davrlarida davolash an'analari va usullarini tushunish haqida tushuncha beradi.

• 
  De sektis
  
• 
  Ars tibbiyoti
  
• 
  De pulsibus reklama tironlar
  
• 
  Glauconem de medendi usuli
  
• 
  De ossibus reklama tironlar
  
• 
  Muskulorum dissectione
  
• 
  De nervorum dissectione
  
• 
  De venarum arteriumque dissectione
  
• 
  De elementis secundum Gippokrat
  
• 
  De temperament
  
• 
  Tabiiy fakultet
  
• 
  Decausis va simptomlari
  
• 
  De locis effects De pulsibus (to'rt risola)
  
• 
  De typis (febrium)
  
• 
  Inqirozda
  
• 
  De diebus decretoriis
  
• 
  Metodus medendi
  
• 
  Gippokrat va Dioskoridlar.
  

Balki Hunayn ibn Ishoqning eng katta yutuqlari oftalmologiyada bo'lgandir. U ko'plab kitoblar yozgan, ulardan ba'zilari hozirgacha saqlanib qolgan. Sarlavhalarning bir nechtasi: “Ko‘z haqida o‘n risola”, “Ko‘z haqida savollar”, “Ko‘zning tuzilishi haqida”, “Ranglar kitobi”, “Ko‘z kasalliklarining bo‘limlari”, “Ko‘z kasalliklarini davolash usullarini tanlash” va Ko'z kasalliklarini operativ davolash. Uning yutuqlari, albatta, arab oftalmologiyasi uchun boshlang'ich nuqta edi.

Hunayn ibn Ishoqning koʻplab xizmatlari oftalmologiya sohasini boyitdi. Uning inson ko'zini o'rganishdagi rivojlanishini uning "Oftalmologiya bo'yicha o'nta risola" innovatsion kitobi orqali kuzatish mumkin. Ushbu darslik ushbu sohaning birinchi ma'lum bo'lgan tizimli muolajasi bo'lib, o'sha paytda tibbiyot maktablarida ishlatilgan. Kitob davomida Hunayn ko'z va uning anatomiyasini batafsil bayon qiladi; uning kasalliklari, belgilari, davolash usullari. Hunayn bir necha bor kristall linzalar ko'zning markazida ekanligiga ishonishini ta'kidladi. Hunayn bu fikrning asoschisi bo'lishi mumkin. Markaziy kristall linza g'oyasi Hunayn davridan 1500-yillarning oxirigacha keng tarqalgan. U kistalar va o'smalarning tabiati va ular keltirib chiqaradigan shish haqida gapiradi. U turli xil shox parda yaralarini jarrohlik yo'li bilan qanday davolashni muhokama qiladi, va kataraktani tiklash bilan bog'liq terapiya. “Oftalmologiyaga oid o‘n risola” Hunayn ibn Ishoqning nafaqat tarjimon va tabib, balki jarroh sifatida ham ega bo‘lgan mahoratini namoyish etadi.⁶
Hunayn ibn-Ishoq ham barcha tarjimonlar ichida eng buyuk va eng sermahsullaridan biri hisoblangan. U ko'plab original tarjimalarni, shuningdek, o'zidan oldingilar tomonidan qilingan boshqa ko'plab tarjimalarni qayta ko'rib chiqdi, chunki ular noto'g'ri edi va ularning ko'pchiligi yunonchani suriyalik yoki arab harflari bilan transliteratsiya qilgan. O'z ro'yxatiga ko'ra, u Galenning 95 tasini suriy tiliga, 39 tasini arab tiliga tarjima qilgan. Uning Prinston universitetida Garret nomidagi arab va fors qo‘lyozmalari to‘plamida saqlanayotgan “as-Sinoah as-Sag‘ira” nomli qo‘lyozmalaridan birida asl yunonchada yo‘qolgan Galenning yettita anatomiyasi kitobi ibn tarjimalari orqali arab tilida saqlanib qolgan. -Ishoq.

Hunayn o'zining keng ko'lamli tarjima ishlaridan tashqari, o'ziga xos muhim muallif edi. Ibn Abu Usaybi‘a (vaf. 1270) “Uyun al-anbaʼ fi tabaqat al-atibbo” asarida Xaynaynga 111 ta asar nisbat beradi (tahr. A. Myuller, Ibn Abu Useyb [11802]). Hunaynning aksariyat asarlari tibbiyot sohasiga oid boʻlib , bu tibbiy asarlarning aksariyati yunoncha asarlarning epitomlari, parafrazlari yoki xulosalaridir. Hunaynning tibbiyotdagi eng mashhur original asarlaridan biri uning “Tibga kirish” (“ Kitob al-mudxal fi al-tibb”) asaridir.). Ushbu matnning mazmuni uning “Tibbiy savollar kitobi” (“ Kitob al-massoil al-tibbiyya” )da ham katexik shaklda topilgan, u suriya tilida ham mavjud (qarang Degen ) va lotin tiliga tarjimasi Oʻrta asrlar davomida oʻz kuchini saqlab qolgan. . Bundan tashqari, Hunayn koʻz tibbiyoti boʻyicha bir qancha muhim asarlar, jumladan, “Koʻz haqida oʻn risola” ( al-ʻAsr maqʼlat fi al-ʼayn ; tahr. E.T. Meyerxof) va “Koʻz haqidagi savollar kitobi” ( Kitob al ) muallifi. -masa'il fi al-'ayn ; FT Sbat va Meyerhof bilan tahrir).

Xunayn grammatikaga oid bir qancha asarlar, jumladan “Yunonlarga koʻra burilish qoidalari” ( Kitob fi akhkam al-iʼrab ʿala madhab al-yunaniyyyn ), “Sintaksis boʻyicha kitob” ( Kitob fivna ) va boshqalarni yozganligi aytiladi. "Diakritik nuqtalar kitobi" ( Kitob al-nuqat ). ʿAbdishoʿbar Brikha (vaf. 1318) «Katalog» asarida Xunaynga grammatikani ham nisbat beradi (Assemani, BibOr , 3.1, 165-jild). Bundan tashqari, Hunayn suryoniy lugʻatshunoslikka oid bir qancha asarlar, jumladan “Oʻxshash soʻzlar kitobi” ( Ktābā da-šmāhe dāmyāye) yozganligi aytiladi.; ed. Hoffmann, 2–49 Gottheil 1887 bilan birga, 61*–67*; 1889), "Suriya tilidagi yunoncha so'zlarning izohi" ( Puššāq šmāhe yawnāye b-suryāyā ) va to'liq leksika ( Lehksiqāwn b-pāsiqātā ). Bu leksikografik asarlar Hunayn shogirdi Ishoʻbar ʻAli (IX asrning 2-yarmi), shuningdek, Hasan bar Bahlul (10- asr oʻrtalari)ning suriy-arab leksikasiga asos solgan (qarang: “ Leksikografiya ” ).
Hunayn shuningdek, diniy xarakterdagi bir qancha asarlar muallifi boʻlib, ulardan quyidagilari tahrir qilingan: “Inson taqdiri haqida risola” ( Maqala fi al-ajal ; tahrir Samir 1991; shuningdek uning ARAM 31 [1991], 171–92dagi tadqiqotiga qarang. ), 'Dinlar haqiqatini tushunish kitobi' ( Kitob fi idrak ḥaqīqat al-adyon ; sarlavhasi turlicha; tahrir. F.T. Cheyxo; tahrir. Sbath 1929; tahrir. Samir 1997) va 'Ali b. Yahya al-Munajjim (tahrir. F.T. Samir va Nwyia bilan). Nashr qilinmagan yoki yoʻqolgan diniy xarakterdagi asarlar qatoriga quyidagilar kiradi: “Risola fi dalolat al-qad(a)r ‘ala al-tavhid” (aniq ma'nosi noaniq, lekin Xudoning birligi bilan bog'liq), "Insoniyatning yaratilishi va uning (insoniyatning) manfaati va manfaati uchun muhtoj bo'lganligi haqida risola" ( maqala fi xalq al-insoniy va-annahu) min maṣlahatihi va-al-tafaḍhul ʿalayhi juʿila muxtajan ), «Dunyo tarixiga oid kitob» ( Kitob taʾrikh al-ʿalalam ) va (suriy tilida) «Xudodan qo'rqish bo'limlari» ( Rešādādād-de ).Nihoyat, Hunaynning “ Navodir al-falosifa ” nomi bilan ham mashhur boʻlgan “Kitob adob al-falosifa” asarini eslatib oʻtish joiz. Bu asar asosan yunon va fors donishmandlari va faylasuflarining soʻzlaridan iborat (tahr. Badaviy; Griffitga qarang) 


Xulosa
Abu Zayd Hunayn Ibn Ishoq al-Ibodiy mashhur tabib o'z davrining tabobat san'atida eng ko'zga ko'ringan odami edi. U yunonlar (yunonlar) tilini mukammal bilgan va Evklidning asari aynan u tomonidan arab tiliga tarjima qilingan. Undan keyin kelgan Sobit Ibn Qurra (Qarang: № 125) bu ishdagi qiyinchiliklarni bartaraf etib, yaxshi tartibga keltirdi . arab tiliga tarjima qilingan tabiblar va faylasuflar tomonidan yunon tilida yozilgan ushbu kitoblardan. Hunayn tarjimonlik bilan shug'ullanuvchilarning eng zahmatlisi edi. ba'zi ishlar (bu haqiqat)boshqalar tomonidan qatl etilgan. Agar shunday bo'lmaganida, yunon tilidan bexabar kishilar bunday asarlardan hech qanday foyda ko'rmagan bo'lar edilar va tarjima qilinmaganlar faqat o'sha tilni tushunadigan kishi uchun foydasizligi aniq. Al-Ma'mun, ayniqsa, bunday kitoblarning arabchaga o'zgartirilishini, yozilishini va to'g'rilanishini juda xohlardi; undan oldin Ja'far va Barmak oilasining boshqa a'zolari bu tashabbusni rag'batlantirishgan edi, lekin al-Ma'munning sa'y-harakatlari ularnikiga qaraganda ancha muvaffaqiyatli bo'ldi. Hunaynning o'zi tibbiyotga oid ko'plab foydali risolalar yaratgan. O'g'li Ishoqning umri allaqachon berilgan (85-son). “Tabiblar tarixi” (“Axborul-Itoba”)da Hunaynning har kuni minib chiqqandan keyin hammomga borib, ustiga suv quyib yuborganini o‘qiganman. u ko'rpa-to'shakka o'ralgan holda tashqariga chiqadi, va pechene bilan bir piyola sharob olib, ter to'xtaguncha, yotib, ba'zan uxlab qoling; so'ng o'rnidan turib, o'z odamini dezinfeksiya qilish uchun atir-upalarni yoqib, kechki ovqat olib kirardi; Bu sho'rvada qovurilgan katta semiz tort va og'irligi ikki yuz drahm bo'lgan nondan iborat edi: sousni yeb, parranda va nonni yeb, uxlab qoldi va uyg'onib to'rt pint ichdi.(ratl) *[ Agar biz uni ritle deb o'qisak , bu to'rt piyola sharobni anglatishi mumkin, bu ko'proq ehtimol-Tahr.] eski sharob; agar u yangi yig'ilgan mevalarni xohlasa, u Suriya olma va behi oldi. Bu uning umrining oxirigacha odat edi. Hijriy 260-yil (milodiy 873-yil dekabr), 7-safar seshanba kuni vafot etdi.