Referati Buxoro-2021 Mavzu: O’zbekiston Respublikasining bozor munosabatlariga o’tish

Buxoro davlat universiteti

Iqtisodiyot va turizm fakulteti

3-1 IQT-20 guruh talabasi

Karimova Munisaning

Iqtisodiy ta’limotlar tarixi fanidan tayyorlagan

Referati

Buxoro-2021

Mavzu:

O’zbekiston Respublikasining bozor munosabatlariga o’tish

konsepsiyasi va strategiyasi.


Reja:

1. 
   Ma’muriy buyruqbozlik iqtisodiyotining mohiyati va oqibati.
   
2. 
   Bozor munosabatlariga o’tishning obyektiv zarurati.
   
3. 
   O’zbekiston Respublikasida bozor munosabatlariga o’tishning o’ziga xos xususiyatlari va tamoyillari.
   
4. 
   O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning Harakatlar strategiyasi.
   

1. 
   Iqtisodiyot nazariyasi fanida ko‘pincha iqtisodiy tizim tushunchasini ishlab chiqaruvchi kuchlaming rivojlanish darajasi bilan bogiab turkumlashga harakat qilinadi. Shu asosda dunyodagi rivojlangan mamlakatlar iqtisodiy tizimning uchta nusxasiga kiritiladi: an’anaviy iqtisodiyot, ma’muriy buyruqbozlik iqtisodiyoti va bozor iqtisodiyoti tizimlari.
   

Bozor iqtisodiyotiga qarama-qarshi tizim ma’muriy-buyruqbozlik iqtisodiyoti hisoblanadi. Bu tizim amalda barcha moddiy resurslarga ijtimoiy, aniqrogi, davlat mulkchiligining hukmronligi va ma’muriy organlar tomonidan iqtisodiy qarorlaming markazlashgan tartibda qabul qilinishi bilan tavsiflanadi. Foydalanadigan resurslarning hajmi, mahsulotning tarkibi va taqsimlanishi, ishlab chiqarishni tashkil qilish kabilarga tegishli barcha muhim qarorlar markaziy boshqarish organlari tomonidan qabul qilinadi.

Ma’muriy-buyruqbozlik tizimi ikkita muhim kamchilikka ega: 1) uning moslashuvchan emasligi, ro‘y berayotgan o‘zgarishlarga juda sekinlik bilan moslashib borishi; 2) mehnatkashlarda moddiy qiziqish va xo‘jalik yuritish tashabbuskorligining yo‘qligi oqibatida samaradorlikning o‘ta darajada pasayib ketganligi. Ma’muriy-buyruqbozlik iqtisodiyotidan bozor iqtisodiyotiga o‘tish ko‘plab mamlakatlarda umumiy tendensiyaga ega. Bu jarayon iqtisodiyotni erkinlashtirish, chuqur institutsional (eng awalo, mulkchilik munosabatlarida) tub o‘zgarishlami o‘z ichiga oladi, biroq, bir vaqtning o‘zida moliyaviy barqarorlashtirish chora-tadbirlarini amalga oshirilishini taqozo etadi. Ma’muriy-buyruqbozlik tizimini o‘zgartirish mazkur tizim asosining o‘zgarishini hamda uni sifat jihatidan farq qiluvchi bozor tizimiga almashtirilishini anglatar ekan, bunday turdagi o‘zgarishlami tizimiy islohotlar deb atash maqsadga muvofiq bo‘ladi.

2.

3. Markazlashgan ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga o‘tishda maqsad bir xil boisa-da, turli mamlakatlar turli yoilam i tanlashlari mumkin. Yuqorida ta’kidlanganidek, bir tizimdan ikkinchi tizimga o‘tishning revolyusion va evolyusion yo‘llari mavjud. Polsha, Chexoslovakiya, Rossiya va boshqa ayrim mamlakatlar bozor iqtisodiyotiga o‘tishning revolyusion yo‘lini, birdaniga katta to‘ntarishlar qilish yoiini tanladilar. 0 ‘zbekistonda esa o‘ziga xos madaniy, tarixiy, iqtisodiy va tabiiy xususiyatlami hamda bu yoidagi jahon tajribasini hisobga olgan holda revolyusion to‘ntarishlarsiz, ijtimoiy to‘qnashuvlarsiz, ijtimoiy himoyani kuchaytirgan holda asta-sekinlik, lekin qat’iyatlilik bilan bosqichma-bosqich rivojlangan bozor iqtisodiyotiga o‘tish yo’li tanlandi.

«Faqatgina biz tanlagan bosqichma-bosqich, tadrijiy rivojlanish y o ii xalqimiz ko‘zlagan ezgu niyatlarga erishishga, zamonaviy demokratik talablarga javob beradigan davlat, inson manfaatlari, huquq va erkinliklari eng oliy qadriyat bo‘lgan qonun ustuvorligini ta’minlaydigan jamiyat barpo etishga olib kelishi muqarrar. Buni hayotimizning o‘zi bugun isbotlab bermoqda»

O ‘zbekistonda bozor munosabatlariga o‘tish va keyingi taraqqiyot yo‘li ijtimoiy-yo‘naltirilgan zamonaviy bozor iqtisodiyotini shakllantirishga yo‘l bo‘lib, puxta o‘ylab, ishlab chiqilgan, iqtisodiyotni tubdan isloh qilishga qaratilgan “o‘zbek modeli” deb nom qozongan taraqqiyot yo‘li edi. Bu yo‘lni amalga oshirishga birinchi Prezidentimiz tomonidan ishlab chiqilgan quyidagi beshta muhim tamoyil asos qilib olingan: