|
100 marta oshqozon-ichak trakti orqali kiruvchi ifloslantiruvchi moddalarning kuchli ta'siri;
o'pka orqali tanaga kiradigan zararli moddalarning assimilyatsiyasi oziq-ovqat va suv orqali kiruvchi ifloslantiruvchi moddalarga qaraganda ancha yuqori;
Atmosferani ifloslantiruvchi moddalardan yashirish qiyin: ular kuniga 24 soat, yiliga 365 kun inson salomatligiga ta'sir qiladi.
Biroq, havoni ifloslantiruvchi moddalar nafaqat o'pka orqali, balki tanaga ham kiradi teri orqali... Bu terli odam (ochiq teshiklari bilan) yozda gaz va chang ko'cha bo'ylab yurganda sodir bo'ladi. Agar uyga etib kelganida, u darhol issiq (issiq emas!) dush qabul qilmasa, zararli moddalar uning tanasiga chuqur kirib borishi mumkin.
Tuproq va suvning ifloslanishi
Shuningdek, atrof-muhitni ifloslantiruvchi moddalarning katta miqdori tanaga oziq-ovqat va suv bilan kiradi. Masalan, avtomobil yo'llari va sanoat korxonalaridan uzoqda yashovchi odam oziq-ovqatda qo'rg'oshinning eng katta qismini oladi ( 70-80% umumiy iste'moldan). Hali 10% bu zaharli metall suv bilan so'riladi, va faqat 1-4% nafas olish havosi bilan.
Shuningdek, oziq-ovqat bilan dioksinning eng katta qismi inson tanasiga, suv bilan esa alyuminiy kiradi.
Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma'lumotlariga ko'ra, inson salomatligining holati 50-60% iqtisodiy xavfsizlik va turmush tarziga, 18-20% atrof-muhit holatiga va 20-30% tibbiy yordam darajasiga bog'liq. Ba'zi ma'lumotlar manbalarida inson salomatligining barcha patologiyalarining 95% gacha to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita atrof-muhit holati bilan bog'liq.
Inson salomatligiga ta'sir etuvchi ekologik omillar ham tabiiy, ham antropogen bo'lishi mumkin; inson salomatligi uchun foydali yoki zararli. Asosiy tabiiy omillar atrof-muhitning meteorologik sharoitlari hisoblanadi: harorat, havo namligi, yorug'lik, bosim, shuningdek, tabiiy geomagnit maydonlar. Antropogen omillar - inson faoliyati natijasida vujudga keladigan sharoitlar majmuasidir.
Atrof-muhitning ijtimoiy omillari ham aholi salomatligiga ta'sir qiladi. Mintaqa uchun, shuningdek, butun Rossiya uchun bularga ijtimoiy-iqtisodiy beqarorlikning oqibatlari - sanitariya-epidemiologik vaziyatning yomonlashuvi, odatiy turmush tarzining buzilishi va ovqatlanishning yomonlashishi natijasida ijtimoiy stress, ishsizlik va ishsizlik kiradi. mehnat sharoitlari ustidan nazoratni bir vaqtning o'zida kamaytirish; sog'liqni saqlash sohasidagi iqtisodiy inqiroz, profilaktika ishlarining qisqarishiga olib keldi.
Shuni ta'kidlash kerakki, ekologik jihatdan bog'liq va ijtimoiy jihatdan aniqlangan kasalliklar o'rtasida aniq chegara yo'q. Masalan, qo'tir kasalligini ijtimoiy sabablar (shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilmaslik) va atrof-muhit omillari (irsiy o'zgarishlar tufayli qo'tir oqadilar tajovuzkorligining kuchayishi) bilan bog'liq kasalliklarga bog'lash mumkin. .
Atrof-muhitning noqulay omillarining butun majmuasining ta'siri tananing himoya adaptiv zaxiralarining haddan tashqari kuchlanishiga va buzilishiga va natijada sog'lig'ining yomonlashishiga olib keladi.
Hududning ekologik holatini baholash uchun aholi salomatligining asosiy tibbiy-demografik ko'rsatkichlariga umumiy kasallanish, chaqaloqlar o'limi, tibbiy-gigiyenik buzilishlar kiradi; onalar va yangi tug'ilgan chaqaloqlarning sog'lig'i holati, bolalarning jismoniy va aqliy rivojlanishi, irsiy kasalliklar qo'shimcha hisoblanadi. Ushbu ko'rsatkichlarning ba'zilari quyida tahlil qilinadi.
1991-1999 yillarda viloyatning katta yoshli aholisining kasallanishi. 100 ming aholiga 41 461 (1992) dan 49 373 (1999) kishigacha yetdi. Bu butun Rossiyaga qaraganda ancha past.
Belgorod viloyati o'rtacha umr ko'rish bo'yicha Rossiya Federatsiyasi hududlari orasida to'rtinchi o'rinni egallaydi, bu 67 yoshni tashkil etadi, bu mamlakat o'rtacha ko'rsatkichidan ikki yilga ko'pdir.
Mintaqada chaqaloqlar o'limi (1 yoshgacha bo'lgan bolalar) 1993 yildan beri 1000 tug'ilgan chaqaloqqa 17,6 dan 13,5 gacha pasayib bormoqda, bu Rossiyadagi o'rtacha ko'rsatkichdan past, bu ko'rsatkich 17 dan kam emas edi.
ATROF-MUHIT OMILLARINING ORGANIZMGA BIRGALIKDA TA'SIRI
Atrof-muhit omillari odatda bir vaqtning o'zida emas, balki kompleks tarzda ta'sir qiladi. Har qanday omilning ta'siri boshqalarning ta'sirining kuchiga bog'liq. Turli omillarning kombinatsiyasi organizmning maqbul yashash sharoitlariga sezilarli ta'sir ko'rsatadi (2-rasmga qarang). Bir omilning harakati boshqasining harakatini almashtirmaydi. Biroq, atrof-muhitning murakkab ta'siri ostida ko'pincha turli omillar ta'siri natijalarining o'xshashligida namoyon bo'ladigan "almashtirish effekti" ni kuzatish mumkin. Shunday qilib, yorug'likni ortiqcha issiqlik yoki ko'p miqdorda karbonat angidrid bilan almashtirib bo'lmaydi, lekin harorat o'zgarishiga ta'sir qilish orqali, masalan, o'simliklarning fotosintezini to'xtatib qo'yish mumkin.
Atrof-muhitning kompleks ta'sirida organizmlar uchun turli omillarning ta'siri teng emas. Ularni katta, qo'shma va kichiklarga bo'lish mumkin. Har xil organizmlar, hatto ular bir joyda yashasalar ham, harakatlantiruvchi omillar har xil. Organizm hayotining turli bosqichlarida etakchi omil rolida atrof-muhitning u yoki bu elementlari harakat qilishi mumkin. Masalan, ko‘pgina madaniy o‘simliklar, masalan, boshoqli o‘simliklar hayotida unib chiqish davrida harorat, boshoq va gullash davrida tuproq namligi, pishish davridagi ozuqa moddalarining miqdori va havo namligi yetakchi omil hisoblanadi. Yilning turli vaqtlarida etakchi omilning roli o'zgarishi mumkin.
Turli fizik-geografik sharoitlarda yashovchi bir tur uchun yetakchi omil bir xil bo‘lmasligi mumkin.
Etakchi omillar tushunchasini o tushunchasi bilan aralashtirib yubormaslik kerak. Sifat yoki miqdoriy jihatdan (etishmasligi yoki ortiqcha) darajasi ushbu organizmning chidamliligi chegarasiga yaqin bo'lgan omil;
Do'stlaringiz bilan baham: |
