Hayot paydo bo`lishi haqidagi asosiy nazariyalar va go`yalar Reja

 Ko’p hujayrali organizmlarning kelib chiqishi. 
Paleontologiya dastlabki ko’p
:
hujayrali organizmlar qanday paydo bo’lganligini 
isbotlovchi birorta dalilga ega emas. Shuni e’tiborga olib, olimlar biogenetik qonunni diqqat 
markazda tutgan holda dastlabki ko’p hujayrali organizmlarning qanday paydo bo’lganligi 
muammosini hal etishga urindilar. Dastlabki ko’p hujayrali organizmlarning paydo 
bo’lishiga oid bir qancha gipotezalar mavjud. I. Haji, G. Gekkel, R. Mankester, O. Byuchli, 
V. Zalenskiy, I. Mechnikov va boshqa olimlarning gipotezalari shular jumlasidandir. Ular 
orasida Mechnikovning fagotsitella gipotezasi ko’proq dikqatga sazovordir. 
Ma’lumki, har qanday ko’p hujayrali hayvon individual rivojlanishini urug’langan 
tuxum, ya’ni zigotadan boshlaydi. Zigota uzunasiga ikki marta bo’linishi natijasida to’rtta 
blastomer hosil bo’ladi. Keyin blastomerlar ko’ndalangiga bo’linadi va 8 ta blastomer hosil 
bo’ladi. Shunday ketma-ket bo’linish natijasida embriondan oldin morula, so’ng bir qavatli 
blastula va ikki qavatli gastrula hosil bo’ladi. Ikki qavatli embrion bosqichning vujudga 
kelishi invagenatsiya, immigratsiya hamda delyaminatsiya usulida amalga oshadi. Aksariyat 
ko’p hujayrali hayvonlarda gastrula bosqichi 
invagenatsiya 
usulida ro’yobga chiqadi. Bunda 
blastula bosqichidagi embrionning bir qutbidagi hujayralar ichkariga botib kirib, 
entoderma 
qavat hosil qiladi. Botib kirmagan tashqi tomoni esa 
ektoderma 
qavatga aylanadi. 
Delyaminatsiya 
usulida esa morula bosqichidagi embrion hujayrasining har biri uzunasiga 
ikkiga bo’linadi. Tashqi hujayralar ektoderma, ichki hujayralar entoderma qavat hosil qiladi. 
Birmuncha sodda tuzilgan ko’p hujayralilarda, masalan, kovakichlilar va bulutlarda 
immigratsiya 
amalga oshadi, Bunda embrionning blastula qavat hujayralarining bir qismi 
ichkariga botib kiradi, so’ngra ularning migratsiyasi tufayli ikkinchi qavat — entoderma hosil 
bo’ladi. Ichkariga kirgan bu hujayralar o’z faoliyatining xarakteriga ko’ra, fagotsitlarga 
o’xshab ketadi. Ular amyobasimon harakat qila oladi. Oziqlanishi ham sodda bo’lib, 
hujayra ichida ro’y beradi. Ikki qavatli gastrulaning ana shu yo’l bilan hosil bo’lishi 
Mechnikov mulohazasiga ko’ra, oddiy usul hisoblanadi. 

---

Mechnikov mulohazasiga ko’ra, kovakichlilarning ikki qavatli embrioniga mos 
keladigan forma, ya’ni blastula devoridagi hujayralar ayrimlarining ichkariga migratsiya 
qilishi hisobiga endoderma qavat vujudga keltiriladigan forma qadim zamonlarda bir 
hujayralilardan dastlabki ko’p hujayralilarning kelib chiqishini isbotlovchi forma bo’lishi 
mumkin. Mana shunday gipotetik ajdodni u fagotsitella deb nomlagan. Uning taxminiga 
ko’ra, fagotsitella tashqi hujayralar qatlami xivchinlarga ega, ichki hujayralar qatlami, o’sha 
xivchinlarni yo’qotib, amyobasimon shaklga kirgan dastlabki ko’p hujayrali organizm 
ko’rinishida bo’lgan. 
Savollar 
1.
Yashash uchun kurash va tabiiy tanlanish haqida fikringiz 
2.
Yashash uchun kurash formalari. 
3.
Tabiiy tanlanish - evolyutsiyaning asosiy omili 
4.
Tabiiy tanlanishning ijobiy roli.