) Тebranma harakatning odamga ta‘siri bosh og‘riqni keltirib chiqaradi,uxlash
chiqaradi.Тebranish harakatning odamga bo‘lgan ta‘siri 3 dan 30 Gs gacha. Bunday tebranma kattalik
odam organizmini ba‘zi joylarida ya‘ni qo‘l, oyoq, yelka yoki tana kasallanishiga qadar olib
keladi.GOSТ 12.1012-78 SSBТ da tebranma harakat texnika xavfsizligi bo‘limiga kiritilgan
tebranma harakati 3 yo‘nalishda bo‘ladi. Mehnat muhofazasini standartlash sistemasiga asoslanib,
tebranma harakatni normallashtirish,umumiy va lokal tebranmalar alohida koordinata sistemalarining
bo‘ylama o‘qiga nisbatan 3 ta o‘zaro perpendikulyar yo‘nalishda bo‘ladi. Umumiy tebranma harakat
uchun Х U o‘qlar bilan (1-rasmga qarang) bog‘liq. Bunda vertikal o‘q, Х gorizontal o‘q ya‘ni
orqadan ko‘krak qafasi yunalishiga 2; U gorizontal o‘qi bo‘lib harakati o‘ng yelkadan chap yelkaga
nisbatan o‘q chizig‘iga aytiladi. Lokal (mahalliy) tebranmalar uchun buylama o‘qlar Хr,Ur bilan
belgilangan (2-rasmga qarang). Bunda Хr o‘qi qo‘lning tebranish manbai bilan teng kelgan o‘qiga
mos keladi.O‘q esa yelka old tomonining bo‘ylamasiga yo‘naltirilgan va Ur oqi bo‘lsa, qo‘lning ustki
barmoqlarida tebranish manbaiga qarab yo‘nalgan.Umumiy transport vositalari tebranmalarning
ruxsat etilgan qiymati ilovaga keltirilgan. Misol uchun tezlanishi Х ga 0.224 oktava bulgan chastota
GS xisobida 0.8 buladi va xokazo.Тebranma harakatdan saqlanish uchun bir nechta usul
bor.Manbada tebranma harakatning kamayishi (eng yaxshi usul,lekin hamma vaqt ham sodir
bo‘lmaydi). Deformalash usuli bilan tebranmani himoyalash: ya‘ni mashina detallarini tebranish
amplitudalarini (6) detallarga mo‘rt qayishqoq materiallarni qo‘llash bilan kamaytirish
(rezina,mastika moy mahsulotlari).Тebranma yutuvchi vositalar: ya‘ni mashinalarni qattiq yirik
fundamentlarga o‘rnatish tebranishni qoplovchi vositalar: ya‘ni mashina konstruksiyasiga nisbatan
tebranish manbasidan uning ba‘zi elementlari bo‘lmasligi bilan kelib chiqadi. Тebranmalarni
qoplovchi vosita sifatida po‘lat prujinalar va risorlar rezinaviy vositalar ishlatiladi.Тebranma
harakatni qoplovchi vositalarni tanlashda uning samaradorlik himoyalanish darajasini hisobga
olishda va tebranma chastotasining tebranmani qoplangan sistemaga nisbatiga tenglik darajasi 2 dan
kam bulmasligi kerak. Agar tebranmaning majburiy chastotalari shaxsiy chastotasiga qaraganda
to‘g‘ri bo‘lmasa, unda tebranmani qoplovchi vositani ham foydasi bulmaydi.Unda sistemada
rezonans paydo bo‘lib tebranish o‘sib boradi. Shuning uchun amaliyotda quyidagi qiymatiga (K
a
)
rioya qilishadi. Bu esa majburiy tebranmalar chastotasining oshishi hisobida yoki shaxsiy
chastotaning kamayishi hisobida bajariladi.
Тebranmalarning shaxsiy chastotasi kamayishiga sabab, mashinalarning og‘ir vazn ostida
qoplovchi vositalarning cho‘kishidir. Bu quyidagi tenglama asosida aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: