|
23. Sanoat jarohatlanishi va kasb kasalliklarini o`rganish usullari.
Sanoat korxonalarida baxtsiz xodisalarni va baxtsiz xodisalarni keltirib chiqaruvchi xavfli xolatlarni hamda baxtsiz xodisalarning kelib chiqishiga sabab bo’ladigan omillarni aniqlash, ularni yo’qotish chora-tadbirlarini ko’rishga qaratilgan. Bu ishlar asosan, oqilona ish usullarini qo’llash, baxtsiz xodisa va kasb kasalliklarining kelib chiqishidan xoli bo’ladigan ish sharoitini tashkil qilish hisobiga amalga oshiriladi.
Baxtsiz xodisalar sabablarini aniqlash uchun asosan ikki usuldan foydalaniladi.
1. Statistika usuli.Bu usul baxtsiz xodisalarning umumiy statistik hisobga olingan sanoat jarohatlanishining materiallarini tahlil qilishga asoslangan. Bu usul sanoat jarohatlanishini tahlil qilish uchun asosiy material bo’lishdan tashqari, baxtsiz xodisalami kamaytirishda chora – tadbirlar ko’rish uchun amaliy ma’lumot beradi. Bu usul bilan sanoat jarohatlanishini aniqlovchi chastota koeffitsiyenti va jarohatning og’irligi koyeffitsiyentining o’rtacha ko’rsatkichini olish imkoniyatini beradi.
Baxtsiz xodisalarning takrorlanish koeffitsiyentini, 1000 ishchi hisobiga, ma’lum vaqt davomida sanoat korxonasida kelib chiqqan baxtsiz xodisalarning o’rtacha miqdorini quyidagi formula orqali aniqlash mumkin:
bunda, P - ma’lum vaqt ichidagi jarohatlanganlar soni; T - shu vaqt ichida korxonada ishlagan ishchilar soni.
Jarohatlanish koeffitsiyenti mashinasozlik sanoatining qaysi korxonasida baxtsiz xodisalar ko’proq vujudga kelayotganligi haqida ma’lumot beradi.
Baxtsiz xodisaning og’irlik koeffitsiyentini, ya’ni har bir jarohatlanishning o’rtacha yo’qotilgan ish kunlari hisobini ko’rsatuvchi К ni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:
bunda, П - hamma baxtsiz xodisaga uchraganlar tomonidan yo’qotilgan ish kunlari soni; P - shu davrda baxtsiz xodisaga uchraganlar soni.
Shuni aytib o’tish kerakki, bu ko’rsatkich haqiqiy og’ir jarohatlanish belgilarini ko’rsata olmaydi, chunki uning tarkibiga nogironlik va o’lim bilan tugagan baxtsiz xodisalar kiritilmagan. Yo’qotilgan mehnat qobiliyatining ishchi kun miqdorini 1000 ki-shiga keltirib, quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:
bu ko’rsatkich orqali jarohatlanish dinamikasi va baxtsiz xodisaning og’irlik asoratini aniqlash mumkin.
Statistika usulini ikkiga bo’lib qarash qabul qilingan: bular gruppa usuli va topografiya usulidir.
Gruppa usuli. Statistik usulning tarkibiy qismi hisoblanadi va baxtsiz xodisalarning bir xil sharoitlarda va ayrim belgilari bilan (masalan, vaqti va sodir bo’lgan joyi, baxtsiz xodisaning xususiyatini va h.k.) gruppalangan xolda, takrorlanishini aniqlash imkoniyatini beradi.
Topografik usul. Bu usul ham gruppa usulining ko’rinishlaridan biri bo’lib, quyidagi xollarda qo’llaniladi: gruppa usulida keltirilgan baxtsiz xodisalar haqidagi ma’lumotlami har xil shartli belgilar bilan belgilab (masalan, N-I), ish uchaskalarining planida baxtsiz xodisa yuz bergan joylarga qo’yib chiqiladi. Bu usulda ma’lum ish uchastkalarida baxtsiz xodisalarning takrorlanishi haqida ko’rgazmali ma’lumot olinadi.
Har qanday statistik tekshirish kabi, bu usul bilan baxtsiz xodisalarni tahlil qilish ham olingan materialni, asosan baxtsiz xodisa haqida tuzilgan N-I formadagi aktni har tomonlama o’rganiladi. Akt bo’yicha baxtsiz xodisa yuz bergan joy, jarohatlanish tavsifi, og’irlilik darajasi, sutkaning qaysi vaqtida yuz berganligi haqidagi ma’lumotlar bo’yicha taqsimlanish belgilari aniqdanadi.
Statistik usulda aniqlanishicha asosiy baxtsiz xodisalar kechki smenada va ishchilarning ish staji kam bo’lganlariga, 50% atrofida baxtsiz xodisalar to’g’ri keladi.
Bularni hisobga olib, baxtsiz xodisalarni kamaytirishning amaliy tadbirlarini ko’rish imkoniyati tug’iladi.
2. Monografiya usuli. Bu usulning mohiyati, baxtsiz xodisa yuz bergan ayrim sex uchastka yoki ishlab chiqarish xonasini chuqur va har tomonlama o’rganish asosida olib boriladi. Asosiy diqqat-e’tibor texnologik jarayonlarning cheklanishi, ayrim ish usullari, ishlab chiqarishning xavfli lahzalari va sanitar-gigiyenik mehnat sharoitiga qaratilishi kerak. Ushbu korxonalarda ro’y bergan baxtsiz xodisalar, avariyalar va kasb kasalliklarining sabablari aniqlanadi va o’rganiladi.
Xuddi shunday tahlillar turdosh korxonalar bo’yicha ham o’tkaziladi.
Monografik usul ishlab chiqarish sharoitida kelib chiqishi mumkin bo’lgan potensial baxtsiz xodisalarni aniqlash imkoniyatini beradi. Shuningdek, qurilayotgan yoki loyihalanayotgan bunday korxonalarda aynan o’xshash baxtsiz xodisalarning kelib chiqmasliklarini ta’minlashga harakat qilinadi. Bu usul xulosalari asosida loyhalanayotgan sanoat korxonalarida texnologik jarayonlami o’zgartirish va mukammallashtirish chora-tadbirlari ko’riladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
