Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

Singanda, bo`g`imlar chiqqanda, paylar cho`zilganda birinchi yordam ko`rsatish
Sinish, chiqish yoki pay cho`zilishi singan joyning notabiiy holda egilishi, bo`g`imning shishishi va og`riq paydo bo`lishi orqali bilinadi. Bunday hollarda birinchi navbatda shikastlangan kishiga tinchlik berish va shikastlangan joyga sovuq bosish kerak.
Singan yoki chiqqan qo`l-oyoqlarga taxtakach faner yoki karton qo`yib bog`lash tavsiya etiladi. Taxtakach qo`yishda uning bir uchi tos suyagidan yuqori bo`lishi, ikkinchi uchi esa oyoq tovonida bo`lishi kerak. Qovurg`a suyagi singanda yo`talganda, nafas olganda va harakatlanganda og`riq paydo bo`ladi. Bunday vaqtda ko`krak nafas chiqarish vaqtida bint bilan qattiq qilib bog`lab qo`yiladi.
Lat yegan joyga sovuqlik qo`yib keyin artish, yod surtish yoki issiq kompress qo`yish taqiqlanadi. Chunki bular og`riqni kuchaytiradi. Pay cho`zilganda ham lat yeyishidagidek yordamlar ko`rsatiladi.(7.23-rasm).
Boshning lat yeyishi natijasida miya chayqalishi, bosh suyagining sinishi kabi holatlar kuzatilishi mumkin. Miya chayqalgan hollarda ko`pincha bosh og`rig`i, nafas siqilishi va ko`ngil aynish holatlari ham uchraydi. Bosh suyakning singanini quloqlar va og`izdan qon ketishi orqali bilish mumkin. Bu holatlarda jabrlanuvchi hushsiz holatda bo`ladi. Vrach kelishiga qadar lat yegan joyga sovuq, ya’ni muz qo`yib sovuq holatda ushlash kerak.

7.23 - rasm. Suyak sinishi turlari, immobilizatsiyani ta’minlash vositalari va usullari
Kuyganda birinchi yordam ko`rsatish
Kuyish termik, kimyoviy va elektrik bo`lishi mumkin. Ular og`irlik darajasiga ko`ra 4 darajaga bo`linadi: 1-darajali kuyishda teri qizarib, shishadi; 2-darajali kuyishda suv pufaklari hosil bo`ladi; 3-darajali kuyishda teri jonsiz, ya’ni sezish qobiliyatini yo`qotgan holda bo`ladi; 4-darajali kuyishda – teri qorayadi, muskullar va suyak shikastlanadi, qurib qoladi.
Termik va elektrik kuyishda kuygan joyga qo`l tegizish, maz, yog`, ichimlik sodasi surtish, yopishib qolgan kiyim parchasini yulib olish, hosil bo`lgan pufaklarni yorish mumkin emas. Birinchi darajali kuyishda kuygan joyni sterillangan bog`ich bilan bog`lash kerak. Tana og`ir kuyganda kuygan kishini toza choyshab bilan o`rash, choy ichirish va vrach kelguncha tinchlik berish kerak.
Agar kuygan kishining puls urishi sekinlashsa 15-20 tomchi valeryanka ichirish kerak. Kuygan yuzni sterillangan marli bilan yopib qo`yish kerak.
Ko`z kuyganda 1 stakan suvga 1 choy qoshiq bor kislotasi solib, sovuq holda ko`zga bosish kerak.
Kimyoviy kuyish oqibati ko`pincha kuydiruvchi kimyoviy moddani ta’sir etish vaqtiga bog`liq bo`ladi. Shu sababli bunday kuyganga birinchi yordam ko`rsatishda dastlab ushbu modda konsentratsiyasini va ta’sirini susaytirish lozim. Buning uchun kislota yoki ishqor ta’sir etgan joy 15-20 minut toza suvda yuvilishi kerak. Agar kuyish kislota ta’sirida bo`lsa bir stakan suvga bir choy qoshiq ichimlik sodasi, ishqor ta’sirida bo`lsa bir stakan suvga bir choy qoshiq bor kislotasi solingan eritma bilan bog`ich namlanib bog`lanishi kerak.