Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

7.18-rasm. Ampermetr –voltmetr asboblari komplektining old tomoni. 1-voltmetr; 2-ampermetr; 3-qo`shib ajratkich; 4-elektr energiyasini qo`shib ajratkich; 5-klemmalar.

7.19-rasm. Ampermetr-voltmetr usulida yerga ulash qurilmasi qarshiligini o`lchash sxemasi.

Yerga ulash qurilmasi tokining tarqalish qarshiligi Om qonuniga muvofiq quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda U va J mos holda voltmetr va ampermetr ko`rsatkichi.
7.19 –rasmdagi sxema asosida yerga ulash qurilmasi qarshiligini 3...4 marta o`lchab o`rtacha qarshilikni aniqlang va xulosalang.
M-416 megommetri yordamida yerga ulash qurilmasi qarshiligini o`lchash
M-416 megommetrining qo`shib-ajratkichi holatini “Kontrol-5” belgisiga qo`ying va knopkani bosib, reoxorda dastagini aylantirib indikator strelkasini nolga keltiring. Bu holatda o`lchash ko`rsatkichi 5+0,30 Om bo`ladi; (7.20-rasm).
- yerga ulash qurilmasi qarshiligini o`lchash 7.21-rasmdagi sxema asosida amalga oshiriladi. Bunda o`lchash natijasida qisqich 1 ni Rx bilan birlashtiruvchi simning qarshiligi ham hisobga olinishi kerak. Shu sababli bunday sxemadan qarshilik 5 Om dan katta bo`lgan holatlarda foydalaniladi;

• 
  qarshilikni o`lchash uchun qo`shib-ajratkich “1” holatga keltiriladi, knopka bosilib reoxorda dastagi yordamida indikator strelkasi nolga keltiriladi. O`lchash natijasi shkala ko`rsatkichi bilan maxrajning ko`paytmasiga teng bo`ladi. Agar o`lchanadigan qarshilik 10 Om dan katta bo`lsa qo`shib ajratkich holati “5”, “20” yoki “100” belgisiga keltiriladi va o`lchash qayta amalga oshiriladi.
  

Tuproqning solishtirma qarshiligini o`lchash
Tajriba o`tkaziladigan maydon yeriga bir-biridan masofada joylashgan 4 ta sterjen qoqiladi. Sterjenlarni yerga qoqilish chuqurligi (1/20)* dan ortiq bo`lmasligi kerak. 1 va 4 qisqichlar chetki sterjenlar bilan birlashtiriladi, 2 va 3 qisqichlar simi megommetrga ulanadi va 7.22-rasmdagi sxema bo`yicha qarshilik o`lchanadi.
Tuproqning solishtirma qarshiligi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
bu yerda R- M-416 megommetr ko`rsatkichi, Ом; -sterjenlar orasidagi masofa,m.