Hayot faoliyati

O‘t o‘chirgichlardan qanday foydalanish mumkin

Birlamchi o‘t o‘chirish vositalari ichida eng faol bo‘lgan

vosita bu yong‘in o‘chirgichlardir. Shuning uchun ham

yong‘inlarni boshlang‘ich davrida uni bartaraf etishda yong‘in

o‘chirgichlarning ahamiyati katta.

Tajribalarda yong‘in o‘chirgichlarni amalda qo‘llash,

yong‘in xavfsizligi xizmatida bebaho ahamiyatga egaligi

tasdiqlangan. Sanoatning ko‘plab sohalarida yong‘in xavfining

ortib borishi, vatanimizda va chet davlatlarda yong‘in

o‘chirgichlarning sifatini yaxshilash, sonini yanada ko‘paytirish,

hamda yong‘in o‘chirgichlarga xizmat ko‘rsatuvchilarni, ulardan

foydalanuvchilarni o‘rgatishni yanada yaxshilash, foydalanish

tarmoqlarini kengaytirish masalalarini hal etishni talab etmoqda.

19

Yong‘in o‘chirgichlar yong‘inning boshlang‘ich davrida,

ya’ni yong‘in o‘chirish qismlari shaxsiy tarkiblari yong‘in joyiga

yetib kelguncha qisqa vaqt ichida o‘chirish qobiliyatiga ega

ekanligi tajribada aniqlangan.

2-rasm. OP-10 rusumli dastakli kukunli yong‘in o‘chirgichlari

Hozirgi vaqtda kimyoviy-ko‘pikli, havo-ko‘pikli, karbonat

angidridli, kukunli kabi yong‘in o‘chirgichlar mavjud.

Yong‘in o‘chirgichlarning asosiy vazifasi yonish o‘chog‘ini

havodan cheklash (ko‘pikli), kislorodni yonmaydigan gazlar bilan

aralashtirish (karbonat-angidridli va kukunli), yonish o‘chog‘

i haroratini pasaytirish (suv, ko‘pik), alangadagi kimyoviy

reaksiya tezligini to‘xtatish (kukunli)dan iborat.

Yong‘in o‘chirgichlardan yanada samaraliroq foydalanish

uchun quyidagilarni bilish zarur:

1. Yong‘in o‘chirish vositasini bekorga sarflamaslik uchun

o‘t o‘chirgichni yonayotgan joyga yaqin joyda ish holatiga

o‘tkazish kerak.

2. Tez harakat qilish kerak, chunki yong‘in o‘chirgich qisqa

vaqt davomida ish holatida bo‘ladi (ko‘pincha 60-80 soniya,

karbonat – angidridli - 25-45 soniya, kukunli 10-15 soniya).

3. Qattiq modda va predmetlarni ko‘pikli o‘t o‘chirgichlar

yordamida o‘chirganda, yong‘in alangasi kuchli bo‘lgan joyga

20

oqimni to‘g‘rilash va asta-sekin alangani yuqoridan pastga tomon

o‘chirish lozim.

4. Yonayotgan suyuqlikni chetidan o‘rtasiga tomon, astasekinlikda

ko‘pik bilan qoplash orqali o‘chiriladi.

Yonayotgan moddalarni kukunli yong‘in o‘chirgichlar yordamida

o‘chirganda yonish maydoni yuzasini kukun bilan qoplash

lozim. Ko‘pikli o‘t o‘chirgich (OR-5) 1m. maydondagi

o‘tni o‘chirish uchun mo‘ljallangan. U sig‘imi qariyb 10 litr o‘t

uchirish zaryadi bir silindr shakldagi idishdan iborat. O‘t

o‘chirgichni shaylash uchun uning dastasini bosib, ko‘pik

oqimini yonish o‘chog‘iga yo‘naltirilgan holda ko‘pik tugaguncha

ushlab turish lozim. Karbonat kislotali o‘t o‘chirgich

(OU-2) turli yong‘inlarni bartaraf etishga mo‘ljallangan. Uning

sirt tarafi po‘latdan yasalgan bo‘lib, ustida buraydigan jo‘mragi

bor. U suyuq holdagi ko‘mir (karbonat) kislotasini saqlab turish

uchun xizmat qiladi. O‘t o‘chirgichni harakatga keltirish uchun

iloji boricha yonish o‘chog‘iga olib boriladi, trubka og‘zi o‘tga

qaratiladi. Buragichni soat miliga qarshi yo‘nalishda burash

lozim.

Bunda, albatta, alangadan xavfsizroq masofada - taxminan

3 metrda bo‘ling. O‘chirgichni yonib turgan joyga yo‘naltirib,

dastagini bosing. Asta harakat bilan o‘t chiqqan maydonni to‘la

qoplang. O‘chirgich ichidagi modda bug‘idan nafas olmaslikka

harakat qiling.

Ichki o‘t o‘chirish jo‘mraklari bino ichidagi yong‘inni

o‘chirishga mo‘ljallangan. Uni ishga solish uchun yong‘inga

qarshi shkafchani eshigini ochib, yong‘in o‘chirish dastasini

jo‘mrakka birlashtirib, buragichni soat miliga qarshi burab, suv

oqimi yong‘in o‘chog‘iga yo‘naltiriladi. Bino ichidagi issiqlikdan

saqlanish uchun sirtqi kiyimlar va to‘shaklarni namlab boshga

yopiladi. Xonadagi achchiq tutundan yer bag‘irlab harakat qilib

qutulish mumkin.