Hasharotlarni anatomiyasi Hasharotlarni biologiyasi. Hasharotlarni ekologiyasi

To’liq rivojlanadigan (o’zgaradigan) hasharot turkumlari
Qattiq qanotlilar yoki qo’ng’izlar (Coleoptera). Oldingi qanotlarining qattiq bo’lishi va ularda tomir bo’lmasligi qo’ng’izlarning asosiy belgisidir. Harakatchan biriktirilgan old ko’kragi o’rta va orqa ko’kragiga nisbatan yirikroq. O’rta ko’krak orqa ko’krak bilan qo’shilib o’sgan. Og’iz tuzilishi kemirishga moslashgan. Lichinkalari qurtsimon, g’umbaki erkin bo’ladi.
Tangacha qanotlilar yoki kapalaklar (Lepidoptera). Bu turkumga mansub hasharotlarning qanotlari tangachalar va qilchalar bilan qoplangan ikki juft qanotlarining mavjudligi bilan belgilanadi. Oldingi qanotlari aksari keyingilariga qaraganda kattaroq bo’ladi. Kapalaklarning og’iz apparati, gullarning nektarini so’rib olishga moslash-gan. Kapalaklarning lichinkalarini qurtlar (guseniso’) deb ataladi. Qurtlarning yaqqol ko’zga tashlanadigan boshi, uch juft ko’krak oyoqlari va ikki-besh juft qorin soxta oyoqlari bor. Qurtlarning og’iz tuzilishi kemirishga moslashgan.
Ikki qanotlilar yoki pashshalar (Diptera). Bu turkum o’rta ko’krakka birikkan faqat bir juft qanoti bilan ajralib turadi. Keyingi juft qanotlari rudimentlashib (o’z ahamiyatini yo’qotgan), vizillag’ich bo’lib olgan. Og’iz apparati yalashga, yoki qirqib alashga muljallangan. Lichin-kalari qurtsimon, oyoqsiz, ko’plarida bosh qismi yaxshi sezilmaydi; ko’pchilik lichinkalarining og’zida bir juft ilmoqlari bo’lib, shular yordamida o’simlikning to’qimasi ichiga kemirib kiradi. G’umbagi ko’pincha soxta pilla ichida bo’ladi.
Ikki qanotlilar turkumi ikkita kenja turkumga: uzun burtchali pashshalar yoki chivinlar (Nematocera) ga va kalta burtchali pashshalar yoki oddiy pashshalar (Brachycera)ga bo’linadi. Ba’zan g’o’zaga kalta burtchali pashshalardan shved pashshasi zarar yetkazadi.
Pardaqanotlilar (Hymenoptera). Bu turkumning vakillarida ikki juft parda qanot bo’lib, odatda oldingi qanotlari keyingilaridan kattaroqdir. Qanotlari sust darajada tomirlangan. Og’iz tuzilishi kemirishga, ba’zilari (asalari, qovoq arilar) da esa yalashga moslashgan. Lichinka-lari qurtsimon bo’ladi. G’umbagi ochiq holatda, ammo aksari pilla ichida bo’ladi. Ko’pgina parazit hasharotlar pardaqa-notlilar turkumiga mansubdir. Zararli organizmlarni yo’qotishda bularning ahamiyati juda katta. Asalari, ari va qovoqari kabi chaqadigan hasharotlar, shuningdek arrakash singari o’simlikxo’rlar pardaqanotlilardandir.