Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Jinoiy uyushmaning tarkibiy bo‘g‘ini

  deganda, rahbar bilan 

birgalikda ikki yoki undan ortiq shaxsdan iborat, jinoiy uyushmaning 

maqsadlaridan kelib chiqib muayyan yo‘nalishda faoliyat yuritadigan 

guruh tushuniladi. Bu kabi faoliyat, masalan, jinoyatga tayyorgarlik 

ko‘rish, jinoiy yo‘l bilan topilgan mol-mulk yoki giyohvandlik va 

psixotrop moddalarning o‘tkazish joylarini izlab topish; jinoiy uyushmani 

transport vositalari yoki boshqa texnik vositalar bilan ta’minlash; davlat 

organlari mansabdor shaxslari, tijorat va shu kabi boshqa tashkilotlarning 

vakillari bilan jinoiy uyushmani va sodir etiladigan jinoyatlarni jazodan 

ozod qilish maqsadida aloqalar o‘rnatish; jinoiy yo‘l bilan topilgan pullar 

va boshqa mol-mulkni yashirish; jinoiy uyushma a’zolari, jinoyat sodir 

etish vosita va qurollari, jinoyat izlari va jinoiy yo‘l bilan topilgan 

narsalarni yashirishga sharoit yaratish kabilar bo‘lishi mumkin. 

Boshqa guruhlardan alohida holda mustaqil jinoyat sodir etuvchi bu 

kabi guruhlarni jinoiy uyushma deb topish uchun har bir guruh jinoiy 

uyushma maqsadini amalga oshirish uchun alohida-alohida harakat qilishi 

kerak. Buni aniqlash uchun barcha guruhlar faoliyati yagona tashkiliy 

324 

 

---

boshqaruv asosida boshqarilganligiga e’tibor berish lozim. Yagona 

tashkiliy boshqaruv, bitta tashkilotchidan, shuningdek, bir guruh 

tashkilotchilar, «jinoiy obro‘li odamlar»dan iborat bo‘lishi mumkin. 

Shunga ko‘ra, kvalifikatsiya qilishda shunga e’tibor qaratish lozimki, 

jinoiy uyushmaning alohida a’zolari mazkur jinoiy tashkilotning ichida 

harakat qilayotganligini anglamasliklari mumkin. Bu holatlar jinoiy 

uyushmaning mazmun va mohiyatiga hech bir tarzda ta’sir etmaydi va 

mazkur shaxs jinoiy uyushma tarkibida sodir etgan jinoyatlari uchun 

javobgarlikka tortiladi. 

Jinoiy uyushmaning barqarorligi va uyushganligi nisbatan davomli 

jinoiy faoliyatni va uyushma qatnashchilari sodir etishga intiladigan 

jinoyatlarning og‘irligini keltirib chiqaradi. Jinoiy uyushma 

ishtirokchilikning boshqa shakllaridan yuqori darajada uyushganligi, 

barqarorligi, texnik vositalari bilan ta’minlanganlik darajasiga ko‘ra, 

a’zolarning birgalikdagi keskin harakati kabilar bilan farq qiladi. 

Tashkil etiladigan jinoiy uyushma sodir etmoqchi bo‘lgan 

jinoyatlarning xavfliligini inobatga olib, qonun chiqaruvchi jinoiy 

uyushmaning  o‘zini va undagi ishtirokchilarni JK 242-moddasi belgilari 

bo‘yicha mustaqil jinoyatlarga kiritadi va shu bilan jinoiy uyushmaning 

amalda jinoyat sodir etganligi yoki etmaganligidan qat’i nazar, tashkil 

etilishining dastlabki bosqichidanoq jinoiy jazoga tortilishini 

mustahkamlaydi. 

Ishtirokchilik shakllarini aniqlash hamda mos ravishda har bir 

ishtirokchining rolini, uning maqomini belgilash, ishtirokchilikda sodir 

qilingan jinoyatlar uchun javobgarlik masalasini hal qilishda ishtirokchilar 

o‘rtasidagi  subyekt  munosabatlar, xarakteri va barqarorligini, o‘zaro 

muvofiqlik darajasi, ishtirokchilarning tashkiliy tuzilishi hamda boshqa 

zarur belgilarni batafsil aniqlash muhim.