Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

6-§. Aybsiz holda zarar yetkazish 

Ayb uchun javobgarlik  prinsipi JK 9-moddasida ko‘rsatib  o‘tilgan 

bo‘lib, JKning Umumiy va Maxsus qismidagi jinoyat tarkibining subyekt 

tomonidagi masalalarni ko‘rib chiqish va kvalifikatsiya qilishda ahamiyatli 

bo‘lgan asosiy prinsiplardan sanaladi. Shaxs qonunda belgilangan tartibda 

aybi isbotlangan ijtimoiy xavfli qilmishlari uchungina javobgar bo‘ladi.  

JK 24-moddasiga ko‘ra,

  «agar shaxs o‘z qilmishining ijtimoiy 

xavflilik xususiyatini anglamagan, anglashi mumkin va lozim ham 

bo‘lmagan yoki uning ijtimoiy xavfli  oqibatlariga  ko‘zi yetmagan va 

ishning holatlariga ko‘ra  ko‘zi yetishi mumkin va lozim ham bo‘lmagan 

bo‘lsa, bunday qilmish aybsiz holda sodir etilgan deb topiladi». 

Subyekt 

kazus 

bilan bog‘liq bo‘lgan aybsiz holda zarar yetkazish 

haqidagi JK 24-moddasi mavjud holatning ikki turini ko‘rsatib o‘tadi: 

211 

 

---

–  ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan shaxs, o‘z qilmishining ijtimoiy 

xavflilik xususiyatini anglamaganligi va ish holati bo‘yicha anglashi 

mumkin va lozim ham bo‘lmaganligi; 

–  shaxsning ijtimoiy xavfli oqibat kelib chiqishini majburiyat va 

imkoniyatning yo‘qligi sababli oldindan ko‘ra olmasligi. 

Birinchi ko‘rinishdagi  subyekt  holat (kazus) qoida tariqasida formal 

tarkibli jinoyatlarga xosdir, jumladan, aybsiz holda zarar yetkazishni 

ehtiyotsizlik orqasida sodir etilgan formal tarkibli jinoyatlardan ajratish 

imkonini beradi. Kazusning ikkinchi ko‘rinishi moddiy tarkibli 

ehtiyotsizlikda sodir etilgan jinoyatlardan ish holati bo‘yicha hodisalarni 

ajratib olishga mo‘ljallangan. 

Shaxs tomonidan yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy xavfli 

oqibatni oldindan anglash imkoniyati va majburiyatining yo‘qligi aybni 

inkor etadi. Shuning uchun shaxsning ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan 

anglashi imkoniyati va majburiyatining yo‘qligi jinoiy qilmish sodir 

etilgan muayyan holat yoki subyektning shaxsiy sifatlari (tajribasi yo‘qligi, 

kasbiy mahorat, intellektual rivojlanishning pastligi va h.k.) bo‘lishi 

mumkin.