Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

blanket normalari 

deyiladi. 

Huquqqa xiloflik jinoiy qilmish orqali huquq normalarining 

buzilishini ifodalaydi. Huquqqa xiloflik, umumiy ma’noda, huquq 

normalariga qarshi borishdir. 

Huquqqa xiloflik mavhum tushuncha, zero, uning tarkibi huquqning 

turli sohalaridagi, jumladan, jinoiy, ma’muriy va boshqa huquq 

sohalaridagi normalarning aniq xususiyatlariga bog‘liq emas. 

120 

 

---

Jinoyat huquqida huquqqa xiloflik tushunchasi jinoyatni boshqa 

huquqbuzarliklardan farqlash uchun jinoyat huquqining boshqa huquq 

sohalari bilan bog‘liqlikda bo‘lishini ifodalaydi. Shundan, huquqqa xiloflik 

jinoyatning jazoga sazovorligi bilan, jinoyatning o‘zi esa, jinoyatni sodir 

qilgan shaxs aybi bilan uzviy bog‘liq. Bu belgilar jinoiy huquqqa xiloflik 

va jinoyat tushunchalarini umumiy tarzda ifodalaydi. 

Huquqqa xiloflik obyektiv va nisbatan mustaqil tabiatga ega. 

Qilmishning darajasi va zararini tavsiflovchi moddiy belgi hisoblangan 

ijtimoiy xavflilikdan farqli ravishda huquqqa xiloflikni jinoiy 

javobgarlikning  formalligini ifodalovchi jinoyat qonunining buzilishi 

sifatida baholash kerak. 

Ijtimoiy xavflilik va huquqqa xiloflik belgilari birgalikda qilmishning 

jinoiyligini va u uchun javobgarlik asosini belgilovchi omil hisoblanadi. 

Shuni ta’kidlash kerakki, ijtimoiy xavfli bo‘laturib jinoyat qonunini 

buzmagan yoki jinoyat qonuni normalarini buzgani holda ijtimoiy xavflilik 

alomatlari mavjud bo‘lmagan qilmishga nisbatan jinoiy javobgarlikni 

qo‘llab bo‘lmaydi. 

Jinoyat tushunchasini izohlashda ijtimoiy xavflilik va huquqqa xiloflik 

jinoyatning asosiy va bir-biriga aloqador belgilari ekanligini ko‘rish 

mumkin. Jinoyatning ijtimoiy xavflilik belgisining mavjud emasligi, o‘z 

navbatida, huquqqa xiloflikning mavjud emasligini bildiradi, ya’ni faqat 

jinoyat qonuni bilan ijtimoiy xavfli deb topilgan qilmishlargina huquqqa 

xilof hisoblanadi. Qilmishning jinoyat huquqiga xilof deb topish asoslari 

bo‘lib, bunday qilmishning ijtimoiy xavfliligi, u yoki bu qilmishga aynan 

jinoyat-huquqiy vositalar bilan ta’sir etishning umumiyligi hisoblanadi. 

Jinoiy huquqqa xiloflik qilmishga ijtimoiy xavflilik darajasini berib, aynan 

shu daraja orqali qilmish jinoyat tavsifini oladi. Jinoyatning moddiy belgisi 

ijtimoiy xavflilik bo‘lsa, jinoyatning formal belgisi huquqqa xiloflik 

hisoblanadi. 

Ayb

 – qonunda to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘rsatilgan u yoki bu huquqqa xilof 

qilmishni ijtimoiy xavfli deb belgilovchi belgi. 

121 

 

---