Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

Bunda saylovchi aniq nomzod uchun emas, partiyalar taqdim 
etgan ro‘yxatga ovoz berish bilan mamlakatdagi siyosiy partiya-
larning olib borayotgan yo’lini, saylov dasturini ma’qullaydi.
Saylovda saylovchilarning qancha ovozi to’plaganligiga qarab 
parlament (vakillik organi)dagi deputatlik o’rinlari taqsimlanadi. Bu
prinsipda ko’pchilik ovozlar kuymaydi, ular qanchadir o’rinlarga ega 
bo’ladi. Bu prinsipda ovoz uchun aniq nomzodlar kurashmay partiya 
ro’yxatlari orqali partiyalar kurashadi. Shuning uchun partiya ro’yxatlarida 
taniqli
kishilar bo’lishiga harakat qilishadi. Ko’p hollarda partiyalar ovozga 
qo’yiladigan saylov ro’yxatini tuzishda unga kiritilayotganlarning 
parlament ishi uchun mutaxassis bo’lishi, qonunlar qabul qilishdagi
bilimi, o’quvi emas, qanday bo’lmasin, turli faoliyat orqali aholiga taniqli 
shaxslarning bo’lishiga harakat qilinadi. 
269
O‘sha darslik. –B.94-96. 

---

672 
Agar ayrim mamlakatlarning parlamentlari tarkibini ko’rsak, 
jumladan, Rossiyaning parlamentida mutlaqo siyosatdan uzoq, 
yurisprudensiyaga aloqasi yo’q sportchilar, artistlar saylanganligini 
ko’ramiz. Ular aholi o’rtasida o’z yutuqlari natijasida (boshqaruv yoki 
siyosatda emas) tanilgan va hurmatga sazovor bo’lgan. 
Proportsional tizim natijasida tashkil qilingan parlamentlarda 
ko’pincha kam sonli deputat bilan kichik partiyalar o’rniga ega bo’lishi va 
bu parlamentda kichik-mayda fraksiyalarning vujudga kelishiga sabab 
bo’ladi va bu hol parlamentda masalalar hal qilinishini qiyinlashtiradi. 
Proportsional saylov tizimida qonunlarda siyosiy partiyalar, 
albatta, to’plashi kerak bo’lgan ovozlarning zarur miqdori belgilab 
qo’yiladi. Bu jamiyatda uncha ahamiyatga ega bo’lmagan partiyalarning, 
parlament va quyi vakillik organlarida o’rin olishga qo’yilgan to’siq 
hisoblanib, u turli mamlakatlarda turlicha (7%, 5%, 3%) bo’lishi mumkin. 
Kam sonli deputat o’rinlari bilan parlamentni band qilish parlament 
ko’pchiligini tashkil qilishda muammolarni vujudga keltiradi. Ayniqsa, bu 
parlamentar respublikalarda jiddiy muammo bo’ladi. Bir necha partiya 
fraksiyalari birlashib ko’pchilikni tashkil etsa-da, bu birlikning (bloklarni) 
buzilib ketishi oson bo’ladi. Ayrim mamlakatlarda to’siqlardan o’ta
olmagan partiyalarning olgan ovozlari ko’p o’rin olib to’siqdan o’tgan