Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

2-§. Odil sudlov va uning konstitutsiyaviy prinsiplari 
Sud hokimiyatining eng asosiy vazifasi – odil sudlovni amalga 
oshirishdir.
“Sudlar to’g’risida”gi Qonunning 3-moddasiga muvofiq 
O’zbekiston Respublikasida odil sudlov faqat sud tomonidan amalga 
oshiriladi. Bu odil sudlov sud hokimiyatining mutlaq vakolati ekanligini 
anglatadi. 
Odil sudlov – 
bu qonun va u bilan belgilangan tartib-tamoyilga 
qat’iy rioya qilgan holda sudlar tomonidan jinoyat, fuqarolik, xo’jalik 
ishlarini va ma’muriy huquqbuzarlik to’g’risidagi ishlarni ko’rib 
chiqish va hal qilish bo’yicha huquqni muhofaza qilish faoliyatining 
turidir. 
Odil sudlovning konstitutsiyaviy prinsiplari – 
bu sud ishlarini 
yuritishning eng muhim xususiyatlarini, xarakterini, mazmun-mohiyatini, 
tashkil etilishi tartibini belgilovchi Konstitutsiyada mustahkamlangan 
huquqiy qoidalardir. 
Quyida odil sudlovning asosiy konstitutsiyaviy prinsiplarini ko’rib 
chiqamiz. 
1. Qonuniylik prinsipi. 
O’zbekistonda demokratik huquqiy davlat 
shakllanishi sharoitida qonuniylik va inson huquqlariga qat’iy rioya
etish vazifasi alohida ahamiyatga ega bo’lmoqda. O’zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining 15-moddasida mustahkamlab 
qo’yilganidek: “O’zbekiston Respublikasida O’zbekiston Respublikasining 
Konstitutsiyasi va qonunlarining ustunligi so’zsiz tan olinadi. Davlat, 

---

613 
uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar 
Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko’radilar”. Sud davlat organi 
bo’lib, uning faoliyatiga ham qonuniylikka rioya etish to’g’risidagi 
Konstitutsiya ko’rsatmalari tatbiq etiladi. 
Bu qoidaga ayniqsa sud hokimiyatining odil sudlov bo’yicha 
vakolatini amalga oshirishda qat’iy rioya etish lozim. Masalan, jinoyatni 
ochish, aybdorni fosh etish, unga adolatli jazo tayinlash va aybi bo’lmagan 
hech bir shaxs javobgarlikka tortilmasligini va hukm qilinmasligini 
ta’minlash orqali jinoyatga oid sud ishlarini yuritishda inson huquq va 
erkinliklarini himoya qilish vazifalari qonunga qat’iy rioya qilgan 
holdagina bajarilishi mumkin. 
Odil sudlov sud ishlarini yuritish doirasida amalga oshiriladi. Odil 
sudlov maqsadlariga erishish uchun ijtimoiy munosabatlar protsessual 
qonunlar bilan aniq tartibga solinishi lozim, shu tufayli fuqarolik, 
ma’muriy, jinoyat va iqtiodiy sud ishlarini yuritish ushbu protsessual 
qonunlariga asoslanadi. Qonuniylik to’g’risidagi normalar JPKning 
11-moddasida; FPKning 4- va 7-moddalarida; IPKning 7-, 8- va 
13-moddalarida; Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi kodeksining 2- va
3-moddalarida, shuningdek, Ma’muriy sud ishlarini yuritish to’g’risidagi 
kodeksning 9-, 15 – moddalarida o’z ifodasini topgan. 
Mazkur prinsip ishdagi barcha holatlar to’la, har tomonlama va 
xolisona ko’rib chiqilishini, har bir ish qonunga asosan ko’rib chiqilishi va 
hal qilinishini, sud ishlarini yuritish barcha ishtirokchilarining huquq va 
qonuniy manfaatlari himoya qilinishini, sud ishlarini yuritishda 
barcha ishtirokchilarning, jumladan fuqarolarning qonunlarga rioya 
qilishlarini va ularning talablarini bajarishlari shartligini nazarda tutadi. 
O’zbekiston Respublikasi barcha qonunlarning talablariga, shu 
jumladan, protsessual faoliyatining prinsiplarini belgilovchi normalarga 
rioya etish bo’yicha protsessual faoliyatining har bir ishtirokchisi 
zimmasiga yuklatilgan majburiyat qonuniylik prinsipi mazmunini 
tashkil qiladi. 
Qonunda yo’l qo’yiladigan barcha protsessual harakatlar o’tkazilishi 
va protsessual qarorlar qabul qilinishi protsessual kodekslari bilan aniq 
tartibga solingan. Odil sudlovni amalga oshirish jarayonida qonuniylik 
protsessual qonunchilikda belgilangan kafolatlar tizimi orqali 
ta’minlanadi. 
Qonuniylik protsessual huquqning barcha prinsip va normalarida o’z 
ifodasini topgan hamda sud ishlarini yuritishning barcha tomonlarini 

---

614 
ta’riflaydigan universal, hamma sohani qamrab oladigan universal prinsip 
hisoblanadi.