Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

Aralash respublika
, ya’ni bu turdagi respublikalarni yarim 
prezidentlik respublikasi yoki yarim Parlamentar respublika deb ham 
atashadi. Uning bunday atalishiga sabab Prezidentlik va Parlamentar 
respublikalarga xos bo’lgan xususiyatlarning jamlanganligidadir. 
Aralash respublika shaklida Prezidentlik respublikasidagi kabi davlat 
hokimiyati aniq tarmoqlarga ajratiladi. Aralash respublikada Prezident 
Parlamentni tarqatib yuborish vakolatiga ega.
Aralash respublika ko’rinishidagi mamlakatlarda Hukumatning ham 
Prezident oldida, ham Parlament oldida javobgar bo’lishini kuzatish 
mumkin. 
Aralash Respublikada Prezident vitse-premyerlarni hamda vazirlarni 
tayinlash huquqiga ega. Ba’zi mamlakatlarda premyer-ministrlarni 
parlament bilan kelishib yoki kelishmasdan ham lavozimiga tayinlashi 
mumkinligi ko’zda tutilgan. 
Boshqaruvning aralash respublika shaklida prezident hamda 
parlament doimo hamkorlikda bo’ladi
. 
Aralash respublikaning diqqatga sazovor tomoni shundaki, unda ham 
prezidentlik respublikasiga, ham parlamentar respublikaga xos bo’lgan 
xususiyatlar yoki bularning ikkalasiga ham xos bo’lmagan jihatlar 
jamlangan bo’ladi. 
Aralash respublikalarga Finlyandiya,Fransiya, Polsha, Portugaliya, 
Ruminiyani misol qilib keltirish mumkin. 
Boshqaruv tizimi aralash respublika bo’lgan Finlyandiyada 
Prezident parlament bilan birgalikda Qonunchilik organini shakllantirsa, 
hukumat bilan hamkorlikda ijroiya hokimiyatni shakllantiradi. U 
qonunchilik tashabbusiga, veto huquqiga, qaror va ko’rsatmalar qabul 
qilishga(qarorlar tegishli vazir imzosi bilan tasdiqlanishi zarur), qonunlarni 
tasdiqlashga, umumiy saylovlar kunini belgilashga va oliy qonunchilik 
organini tarqatib yuborishga haqli hisoblanadi. 
Prezident Hukumat a’zolarini va boshqa mansabdor shaxslarni 
tayinlash, afv etish va jazoni yengillashtirish, tashqi siyosat borasida urush 
e’lon qilish yoki tinchlik to’g’risida shartnoma tuzish kabi vakolatlarga 
ega. U Oliy bosh qo’mondon hisoblanadi. Prezident faoliyati Parlament 
nazoratida bo’lmaydi. Prezident faqat bir holatda, ya’ni Vatanga, millatga 
xiyonat qilganidagina jinoiy javobgarlikka tortilishi ko’zda tutilgan. 
Parlament hukumatga ishonsizlik bildirganda, u iste’foga chiqishi 
lozim, biroq siyosiy inqirozdan Prezident Parlamentni tarqatib 
yuborishi orqali ham qutilishi mumkin. 

---

505