Harbiy psixologiya

Sog’lom kishilarda suitsid xulq-atvorning paydo bo’lishiga quyidagilar sabab bo’lishi mumkin:

• 
  harbiy xizmat shart-sharoitlariga ko’nikishda qiyinchiliklar sezish;
  
• 
  taxqirlanish, xizmatdoshlari yoki boshliq tomonidan uning shaxsiyati daxl qilinishi, harbiy jamoalarda sog’lom ma’naviy-psixologik muhitning yo’qligi;
  
• 
  davomli somatik kasallikni boshdan kechirish, jismoniy zaiflik, ruhiy kasallikga chalinish;
  
• 
  sodir etgan jinoyati uchun javobgarlikka tortilishidan hadiksirashi;
  
• 
  harbiy jamoada egallab turgan ijtimoiy maqomi barham topishi, o’z jamoasidan surib chiqarilib, yakkalanib qolishi;
  
• 
  yaqin kishisining o’limi;
  
• 
  hayoti uchun muhim ahamiyat kasb etgan ishqiy munosabatlarning uzilishi, javobsiz qolgan sevgi, sevgan yori yoki turmush o’rtog’ining xiyonati, nikoxning buzilishi va boshqa ko’rinishdagi oilaviy muammolar.
  

Umumiy qilib aytganda zamonaviy suitsidalogiyada suitsidning asosiy sababi sifatida shaxsning psixo-fiziologik zo’riqishi (toliqishi), uning stressorlarga qarshi himoya instiktlarining barham topishi deb qayd etilmoqda.
Yana bir holatga e’tiborlaringizni qaratmoqchiman, aksariyat holatlarda suitsidga 18-30 yoshgacha bo’lgan harbiy xizmatchilar tomonidan yo’l qo’yiladi.
Bu holat ularda hayotiy tajribaning, murakkab va muammoli vaziyatlardan qanday qilib chiqish ko’nikmalarining yo’qligidan deb bilaman.
Komandir va boshliqlar 18-30 yoshdagi yigitlarning ruhiy xusussiyatlarini yaxshi bilishlari kerak. Ular quyidagilardan iborat:

• 
  shaxs sifatida hali to’la shakllanmaganlik, ushbu jarayonning jadal suratda davom etayotganligi;
  
• 
  emostional jixatdan qo’zg’aluvchanligini yuqoriligi;
  
• 
  o’ta ta’sirchan va sezuvchanlik;
  
• 
  bir yoqlama fikr yuritish;
  
• 
  hayotiy, shuningdek, murakkab vaziyatlardan chiqish tajribasining yo’qligi va boshqalar.
  

Ba’zi bir holatlar esa suitsidni amalga oshirishga to’sqinlik qilib insonni undan voz kechishga va muammoni echimini topishga majbur qiladi.