Harbiy-dala terapiya

O'NK serebral formasi
(doza 80 gr.dan oshiq) shikastlangan birinchi ikki kun 
davomida o'lishi mumkin (bir necha minut va soatlar orasida, uch kungacha 
muddat ichida) serebro-vaskulyar buzilishlar klinik belgilari bilan: psixomotor 
qo'zg'alishlar, talvasalar, ataksiya, nafas olishni buzilishi va qon aylanishni 
yetishmovchiliklari holatlarida yuz beradi. Talvasali giperkinetik sindrom 
yetakchilik qiladi. Ionlovchi nurlanish ta'siridan so'ng shikastlanganlarda tezda 
ifodalangan va yaqqol kechuvchi birlamchi reaksiya rivojlanadi (madorsizlovchi 
qusish, ich ketish va shunday nomlanuvchi erta o'tib ketuvchi faolsizlik (EO'F) 
qisqa muddatli (20- 30 daqiqagacha) xushdan ketuvchi holat bilan namoyon 
bo'ladi. Birlamchi reaksiya tezda depressiya yoki uning teskarisi - oshgan motorli 
qo'zg'aluvchanlik talvasalar bilan almashinadi. So'ngra ataksiya belgilari va 
koordinatsiyalanmagan harakatlar paydo bo'ladi. Keyinchalik avj olib boruvchi 
arterial gipotoniya, kollaps, koma va nafas markazining falajligidan o'lim yuz 
beradi. Bunday yashinsimon O'NK o'ta o'tkir formasi davolanmaydi. O'lganlarda 
patologoanatomik tekshirishlarda qator holda vaskulit, meningit, xorioidit va bosh 
miya to'qimasi shishi topiladi, bosh miya tomirlari qoida sifatida inetsirlangan. 
Qator holda miya qavatlarida va miya to'qimasida perivaskulyar va parenximatozli 
infiltratlar topiladi. Vaskulit belgilari bosh miyaning paraventrikulyar sohasida eng 
kuchli ifodalangan bo'ladi. Boshlanishda ular kulrang moddada paydo bo'ladi. 
So'ngra oq moddada kuchliroq ifodalangan darajada paydo bo'ladi. Perivaskulyar 
qon quyulishlar qon tomirlarni ionlovchi nurlanishdan bevosita shikastlanishidan 
paydo bo'ladi. 
Tomirli buzilishlar miya shishi rivojlanishiga imkon tug'diradi, bu o'z navbatida 
miya to'qimasini churrasimon shishib chiqishiga va chuqurchalar torayishiga olib 
keladi. Bosh miya to'qimasida suyuqlik miqdori oshganligini nurlanishdan so'ng 2-
3 kun o'tib aniqlash mumkin. Bu о'zgarishlar mutloq kattaliklarda ahamiyatli 
bo'lmasada, ammo keskin chegaralanmagan bosh chanog'i bo'shlig'ida MNS 

---

27 
faoliyatini kuchli buzilishlariga sababchi bo'lishi mumkin, so'ngra shikastlangan 
odamni o'limiga xam. 
Neytron qurol qo'llanishi mumkinligini inobatga olsak bunday shikastlanganlar, 
polk tibiyot punktiga, alohida tibbiy batalyonga va alohida tibbiy otryadga olib 
kelinganlar soni keskin oshadi. Bu nomi qayd qilingan tibbiy evakuatsiya 
bosqichlarida ishni ancha qiyinlashtiradi, ayniqsa shoshilinch terapevtik yordam 
tadbirlarni o'tkazishda.