Harbiy-dala terapiya

O’NK suyak-ko’mik shakli quyidagi davrlarda kechadi: 
1.
Boshlang’ich davr yoki birlamchi reaksiya davri 
2.
Yashirin yoki soxta tuzalish davri 
3.
Avj olgan davri 
4.
Tuzalish davri 
Ionlovchi nurlanish ta’sir qilayotgan vaqtda shikastlangan qandaydir subye’ktiv 
o’zgarishlarni sezmaydi. Birlamchi reaksiya davri belgilari, shikastlanishni 
og’irligiga bog’liq nurlanishdan so’ng, bevosita yoki bir necha soatdan so’ng 
paydo bo’ladi. Nurlanishdan so’ng birinchi soat davomida hujayralar mitotik 
aktivligi pasayadi (mitotik aktivlikni bloklash yuzaga keladi), yosh elementlar 
o’ladi, birinchi navbatda limfotsitlar. Ko’mik hujayralari va limfotsitlarda 
xromosomli abberatsiya rivojlanadi. Boshlang’ich davrda xarakterli klinik belgilar: 
ko’ngil aynishi, qusish, bosh og’rishi, tana harorati oshishi, quvvatsizlik, eritema 
paydo bo’ladi, yuqori uyquchanlik, fikrlashni, harakatni ortishi, charchash, 
eyforiyali qo’zg’alishni almashinib kelishi kuzatiladi. Ko’p hollarda 
shikastlanganlarda chanqash va og’iz bo’shlig’ida qurishni sezish kuzatiladi. 
Ba’zida yurak sohasida, me’da sohasida va qorinni pastki qismida davriy og’riqlar 
paydo bo’ladi .og’ir hollarda qusish ko’p marotabali va to’xtamaydigan bo’ladi, 
ich ketadi, tenezmlar kuzatiladi, qator hollarda esa me’da va ichak parezi 
rivojlanadi. Umumiy holsizlik rivojlanib ifodalangan adinamiya darajasiga yetadi, 
bu davrda obye’ktiv tekshirishda terida giperimiya, gipergidroz, vazomotor 
reaksiyalar labilligi, qo’l barmoqlari titrashi, taxikardiya, birinchi soatlarda AQB 
oshishi va keyingi muddatda ularning pasayishi aniqlanadi. O’ta og’ir hollarda 
ko’z pardasi sarg’ayishi, patologik reflekslar, bosh miya pardalari qitiqlanishi 
belgilari kuzatiladi, o’tkir yurak-tomir yetishmovchiligi rivojlanishi mumkin, qon 
taxlilida chapga siljishli neytrofilli leykotsitoz., nisbiy limfopeniya va 
retikulatsitozga moyillik topiladi. Ko’mikda miyelokariotsitlar, eritroblasterlar va 
hujayradagi mitozlar soni kamayadi, sitoliz oshadi.