Harakatlar boshqarilishining reflektor mexanizmlari Harakatning dinamik stereotipi

Harakat malakalarida afferent sintezining amalga oshishi

Afferent sintez reseptorlari, sezuvchi neyronlar va markaziy asab sistemasidagi sezuvchi neyronlar ishtirokida yuzaga keladi. Bunda reseptorlar organizmni o‘rab turgan tashqi muhitdagi va organizmning o‘zida yuzaga kelayotgan o‘zgarishlarni qabul qiladi. Ularda hosil bo‘lgan qo‘zg‘alish afferent neyronlari orqali markaziy asab sistemasidagi tegishli markazlarga o‘tadi va analiz-sintez yuzaga keladi.

P.K.Anoxin ta’rifiga ko‘ra, afferent sintez asosan to‘rtta omilning o‘zaro ta’siri orqali hosil bo‘ladi. Bu omillarga 1) motivasiya 2) xotira, 3) vazir ma’lumoti, 4) ishga tushiradigan belgi kiradi.

Motivasiya hayvonlarda odamlardagiga nisbatan ancha oddiy bo‘lib u asosan ovqatlanish, bir jinsni ikkinchi jinsga intilishi , himoyalanish kabi maqsadlardan iborat bo‘ladi.

Bunday motivasiya odamlarda ham bo‘ladi,lekin ularning mehnat va sport faoliyatidagi jamiyat bilan bog‘liq bo‘lgan motivasiyalari muhim rol o‘ynaydi.

Xotira- bu oldingi boshdan kechirgan ishlarning markaziy asab sistemasida qoldirgan izlari bo‘lib, yuzaga kelayotgan vaziyatni belgilashda katta ahamiyatga egadir. Sport faoliyatida yuzaga kelgan vaziyat bo‘yicha ma’lumotlar (jismoniy mashq bajariladigan joyning ko‘rinishi, sharoitlari va x.k ) afferent sintezining hosil bo‘lishida muhim rol o‘ynaydi.

Nihoyat, ishga tushuvchi belgi (pistolet otilishi, hushtak chalish, bayroqcha harakati, komanda va boshqalardir) afferent sintez katta ahamiyatga ega.

Ekstrapolyasiya organizmining harakat funksiyasi boshqarilayotganda yuzaga kelgan vazifani asab sistemasida orttirilgan tajribalar asosida hal etish qobiliyatidir. Kishining yashash, mehnat qilish, shuningdek, sport bilan shug‘ullanish faoliyatiga avvaldan orttirilgan tajribani, boshdan kechirgan sharoitlarni, hayot faoliyatida yuzaga keladigan vaziyatlarni baholash, bajarilishi kerak bo‘lgan harakat vazifasining dasturini shakllantirishda, qo‘yilgan talabga mos javob reaksiyalarini amalga oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Sport faoliyatida sportchining mashq va musobaqalar vaqtida orttirilgan tajribalari uning keyingi faoliyatida yuzaga kelgan vaziyatga qarab harakat qilish imqoniyatini kengaytiradi, ya’ni sportchi ekstrapolyasiya orqali hal qilinishi kerak bo‘lgan vazifani oson yechadi.