Harakatlar boshqarilishining reflektor mexanizmlari Harakatning dinamik stereotipi

Harakat malakasining somatik va vegetativ fazalari

Harakat malakalarining shakllanishida asosan uchta faza farqlanadi:

1. 
   Irradiasiya
   
2. 
   Qonsentrlanish
   
3. 
   Avtomatlashish
   

Irradiasiya fazasi qo‘zg‘alish jarayoni markaziy asab sistemasini juda ko‘p qismiga yozilishi bilan xarakterlanadi. Natijada, muayyan harakatni yuzaga kelishida ishtirok etmaydigan mushaklar ham ishga jalb etiladi. Bunday holatda harakatni bajarish qiyin bo‘ladi, ko‘p quvvat sarflanib tez charchashga olib keladi.

Qonsentrlanish fazasi mashqni takrorlash natijasida qo‘zg‘alish jarayonining tegishli asab markazlariga to‘planishi balan ifodalanadi. Harakat malakasi shakllanishining bu ikkinchi fazasida differensirovka tormozlanishining (o‘xshash ta’sirlovchilarni farqlash) muayyan harakat uchun kerak bo‘lmagan ortiqcha mushaklar markazi tormozlanadi va mushaklar ishdan chetlanadi, ya’ni qo‘zg‘alish jarayoni harakatni bajarishda bevosita ishtirok etadigan mushaklar markaziga to‘planadi. Bundan tashqari, qonsentrlanish fazasida harakatning dinamik stereotipi shakllana boshlaydi.

Avtomatlashish fazasi deganda, biz ikkinchi fazada shakllana boshlagan harakatning dinamik stereotipining puxtalanishini va harakatning o‘z-o‘zidan avtomat tarzda bajarilishini tushunamiz. Avtomatlashgan harakatlarni bajarishda quvvat sarfi tejamli, ish unumi yuqori darajada bo‘ladi. Shu bilan bir qatorda, bunday harakatlar bosh miya yarim sharlari po‘stlog‘i nazoratida, uning passiv pastki qo‘zg‘algan qismlari ishtirokida bajariladi.