Harakat malakalarining tashkil etish qonuniyatlari Reja

Harakatni bajarishning oliy maqomi

SHakllangan harakat malakasini takomilashtirishning eng ohirgi chegarasi harakat akti yoki harakat faoliyatini bajarishining oliy maqomiga erishish bilan tugallanadi. Uning asosiy vazifasi shug’ullanuvchining harakat malakasini har qanday sharoitda egallash va uni takomillashtirish (ishlab chiqarishda, turmushda, xarbiy, sport va boshqa sohalarda) odatlantirish va o’rgatishdir. Faqat shu holdagina harakat malakalari o’zining amaliy qimmatiga ega bo’ladi.
SHug’ullanuvchi ishonch bilan balandlikdan sakrab o’tish malakasini sport zalida, sakrash sektorida mohirona namoyish etsa-yu, lekin shu malaka (tabiiy to’siqlar)dan o’tishdan hayotiy - amaliy sharoitda foydalana olmasa, bunday harakat malakasi hayotiy - zaruriy emas.
Harakatni oliy tartibda bajara olish malakasi - bu o’zlashtirilgan, o’rganilgan harakatlarni oz kuch sarflab, sarflanadigan energiyani maksimal tejash bilan bajara olishi demakdir. Bu darajada shakllangan ijro malakasi nisbatan yuqori darajadagi maxsus bilimlar evaziga vujudga keladi. Aslida ta’limning, o’qitishning pirovard maqsadi ham harakatni oliy tartibda bajara olish malakasini shakllantirishdir.
Harakterli belgilari.

1. 
   Oliy tartibdagi harakatning ijrosida ongning xizmat faoliyatini eng yuqori darajasi hisobidan bajariladi. Holatni ob’ektiv taxlil qilish orqali, vaqt yetishmovchiligini e’tiborga olgan holda holatni ob’ektiv tahlil qilib egallangan malakadan shunday foydalaniladiki, u albatta yaxshi natijaga olib keladi.
   
2. 
   Qayd qilingan malaka sohibi harakat faoliyatining tarkibini tashkillovchi harakat aktlarini avtomatlashgan holda, ongning nazorati ostida, kerak bo’lsa, harakatni bajarish uchun ko’nikmagan sharoitda, uni bajarishda korrektsiya talab qilinganda ham oson bajara oladi.
   
3. 
   Oliy tartibdagi harakatni bajarish faoliyatni faqat bir butunligicha (bulaklarga ajratmay) bajarishdagina ko’zga yaxshi tashlanadi.
   

Oliy tartibda bajara olish malakasining shakllanishi jismoniy tarbiyaning amaliy ahamiyatini namayon qiladi va sport mahoratini oshirishning zaxirasi xisoblanadi.
Harakat malakalariga qo’yilayotgan talablar tasnifiga qarab bajararishning oliy tartibini uch-to’rga ajratib - o’rganganidan, egallanganidan, bajara oladiganidan atrof muhit talablari bilan muvofiq parallel yoki turli xil ketma-ketlikda samarali foydalaniladi. Masalan, yugurish malakasini tabiiy to’siqlardan oshishda qo’llash.
Bir vaqtning o’zida ikki yoki bir necha shakllangan malakalardan foydalana olish, masalan, yugurib ketayotib uloqtirish.
Ikki yoki bir necha shakllangan malakalardan ketma-ket foydalanish. Masalan, dumbaloq oshishlardan so’ng muvozanat saqlash mashqlarini qo’shib bajara olish.
Harakat malakasini shakllanishi va takomillashishining qonuniyatlari harakatga o’rgatishning, o’qitishning har bir holatida namoyon bo’ladi. Lekin uning shakllanishi, takomillashishi va so’nishining davomiyligi (uzunligi) juda ham turlicha va u shug’ullanuvchining harakat kobiliyatiga, ayniqsa, malakaning o’ziga xos xususiyatlariga, o’qituvchi, murabbiyning shaxsi, takomillashgan ta’lim metodikasi va individning ortib borayotgan harakat tajribasi va boshqalar bilan bog’liq.