Харажатларни туркумлаш ва ҳисоби

6. Устама харажатлар ҳисоби

• Ишлаб чиқариш устама харажатлари (ИУХ) - бу ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлган, лекин одатда тайёр маҳсулотнинг аниқ бир турига бевосита тегишли деб бўлмайдиган хилма-хил сарфларнинг йиғиндисидир.
• 1) ИУХ тақсимлаш базаси
• Устама харажатларни тақсимлаш компанияда ишлаб чиқарилган барча маҳсулотларга ёки компания ўз мижозларига кўрсатадиган хизматлар учун умумий базани танлаш орқали амалга оширилади.
• Тақсимлаш базаси сифатида ишлаб чиқариш бўлинмаларининг устама харажатларига тўлароқ мос келадиган омил танланиши лозим. Базага кўпинча қуйидагилар олинади:
• • Ишлаб чиқаришда ишлаган ишчиларни иш вақти
• • Ускуналарни ишлаган вақти
• • Меҳнат сарфлари
• • Ишлаб чиқарилган маҳсулот бирлиги

ИУХни тақсимлаш ставкаси	=	Устама сарфлар
		Базанинг қиймати

2) Устама харажатларни тақсимлашнинг ягона (умумзавод) ва алоҳида (цех) ставкалари

• 2) Устама харажатларни тақсимлашнинг ягона (умумзавод) ва алоҳида (цех) ставкалари
• ИУХни тақсимлашнинг ягона ставкасидан умуман корхона учун фойдаланилади. Масалан, маълум даврда устама сарфлар 100 000 ш.б.ни ташкил қилган, 50 000 соат иш қилинган бўлса, у ҳолда устама сарфларни тақсимлаш ставкаси 100000 ш.б./ 50 000 меҳнат соати = 2 ш.б. меҳнат соатни ташкил қилади. Устама сарфлар шу ставка бўйича маҳсулотга тегишлидир. Масалан, маҳсулотни тайёрлаш 18 соат асосий меҳнатни талаб қилади, бунда устама харажатларнинг 36 ш.б. (18 соат х 2ш.б./меҳнат-соат) маҳсулотга тегишли бўлади.
• Агар ишлаб чиқариш бир неча бўлинмада амалга оширилган бўлса, у ҳолда ИУХни тақсимлашнинг алоҳида ставкаларидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлади.

	А Бўлинма	Б бўлинма	В бўлинма	Жами
Устама харажатлар, ш.б.	10000	60000	30000	100000
Меҳнат - соати	25000	15000	10000	50000
ИУХ ставкаси меҳнат-соатга	0,4	4	3	2