Харажатларни туркумлаш ва ҳисоби

б) Бевосита ва билвосита харажатлар

• б) Бевосита ва билвосита харажатлар
• Бевосита харажатлар маҳсулотнинг аниқ тури талабидан хосил бўлади. Уларни дастлабки хужжатлар маълумотларига асосланиб сарфланган пайтида маҳсулотнинг маълум турига қўшиш мумкин. Бунга хом-ашё материаллар, сарфи, ишлаб чиқариш билан банд ишчиларнинг иш ҳақи, яъни дастлабки харажатлар киради.
• Билвосита харажатлар маҳсулотнинг бир неча тури бўйича ҳосил бўлади. Одатда билвосита харажатга ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг маълум турига бевосита кўшиб бўлмайдиган ишлаб чиқаришнинг устама сарф-харажатлари киради, шунинг учун харажатларнинг умумий суммасини махсус ставкалар асосида маҳсулотга тақсимлайдилар.
• Қарор қабул қилиш учун харажатларни туркумлаш
• а) Умумий ва ўртача харажатлар
• Умумий харажатлар – бу маҳсулот ёки корхона бўйича харажатлар тўғрисидаги ахборот.
• Ўртача харажатлар – бу маҳсулот бирлигига кетган харажатлар.
• б) Харажатларнинг ўзгариши
• Харажатларнинг ўзгариши деганда фаолият даражаси ўзгарганда харажатларнинг қандай ўзгариши тушунилади.

Доимий харажатлар миқдори фаоллик даражаси ўзгарган пайтда ҳам ўзгармай қолаверади, улар нисбатан доимийдир, лекин ишлаб чиқариш даражаси ўзгарганда маҳсулот бирлигига ҳисобланган доимий харажат ҳам ўзгаради: амортизация, ижара харажатлари ва активлар суғуртаси, маъмурий харажатлар бунга мисол бўла олади.

• Доимий харажатлар миқдори фаоллик даражаси ўзгарган пайтда ҳам ўзгармай қолаверади, улар нисбатан доимийдир, лекин ишлаб чиқариш даражаси ўзгарганда маҳсулот бирлигига ҳисобланган доимий харажат ҳам ўзгаради: амортизация, ижара харажатлари ва активлар суғуртаси, маъмурий харажатлар бунга мисол бўла олади.

• Доимий харажатлар

• Ишлаб чиқариш ҳажми ўзгаришидан қатъий назар ўзгармайди

• Маҳсулот таннархига кирувчи

• Умумишлаб чиқариш харажатлари: ижара харажатлари, эскириш суммалари

• Маҳсулотларни сотиш билан боғлиқ айрим харажатлар

• Маъмурий-бошқарув харажатларининг аксарияти

• Давр харажатларига кирувчи