|
Jarohat to'g'risida tushuncha, uning tasnifi va asoratlari
Jarohat deb, teri qoplamlari, shilliq pardalar, ba'zida esa undan ham ichkaridagi to'qimalar butunligining buzilishi va og'rib, qonab turishi hamda ochilib qolishi bilan tavsiflanadigan shikastga aytiladi.
Jarohatlar o'q tekkan, kesilgan, chopilgan, sanchilgan, urilgan, czilgan, yirtilgan, tishlangan bo'lishi mumkin. O'q tekkanjarohatlar odamning o'qdan yoki oskolkadan yaralanishi natijasida paydo bo'ladi. Ular teshib o'tgan, uchi berk va urinma jarohatlar bo'lishi mumkin. Teshib o'tgan jarohatlarda o'q yoki oskolka kirgan va teshib chiqib ketgan teshiklar bo'ladi. Uchi berk jarohatlarning to'qimalarida o'q yoki uning parchasi tiqilib qoladi, urinma jarohatlarda urinma yo'nalishda uchib kelgan o'q yoki uning parchasi yumshoq to'qima-larda tiqilib qolmasdan, balki teri va yumshoq to'qimalarni shikastlab o'tadi.
Kesilgan va sanchilgan jarohatlarning zararlanish zonasi kichik, chetlari tekis bo'ladi, bunday jarohatlarning devorlari yashash qobiliyatini saqlab qoladi. Ulardan ko'p qon ketib, infeksiya boshqalaridan ko'ra kamroq yuqadigan bo'ladi. Sanchilgan jarohatlarning teshib o'tgan xillari teri yoki shilliq pardani uncha ko'p zararlamasa ham, ancha chuqur bo'lishi mumkin va ichki organlarni shikastlashi va ularga infeksiya o'tishi mumkin bo'lgani bois katta xavf tug'diradi. Zero, ichki organlarga infeksiya o'tib qolsa, pcritonit va sepsis boshlanib ketishi mumkin. Chopilgan jarohatlar har xil chuqurlikda bo'lib, yumshoq to'qimalarning urilib, lat yeyishi va ezilishiga olib boradi.
Urilgan, yirtilgan va ezilgan jarohatlar murakkab shaklda, chetlari notekis bo'lishi bilan xarakterlanadi. Ancha joyi qonga, o'lik (nekrozlangan) to'qimalarga to'Iib turgan bo'ladi. Bunday jarohatlarda infeksiya avj olishi uchun qulay shart-sharoitlar vujudga keladi. Yirtilgan jarohatlar qo'pol mexanik ta'sir tufayli paydo bo'Iib, aksari terining sidirilib chiqishi, paylar, muskullar va tomirlarning shikastlanishi bilan birga davom etadi, ko'p ifloslangan bo'ladi. Tishlangan jarohatlarga hamisha so'lak tushgan boiadi.
Operatsiya jarohatlarini inobatga olganda, jarohatlarning hammasi birlamchi tartibda infeksiyalangan, deb hisoblanadi. Jarohatlovchi narsa tuproq, kiyim bo'iaklari bilan birga, havodan va jarohatga qo'l urilganda unga mikroblar tushadi, Jarohatga tushib qolgan mikrobJar uning yiringlab ketishiga, saramas singari yallig'lanishga aloqadorasoratlarning paydo bo'lishiga olib kelishi mumkin. Havosiz joyda ko'payadigan va anaerob infeksiya (gazli gangrena)ga sabab bo'ladigan mikroblarning jarohatga tushib qolishi hammadan xavfli. Jarohatlarning yana bir xavfli asorati ularga qoq-shol mikrobi yuqib qolishidir.
Inson badaniga har qanday jarohat yetganida ham, ayniqsa, jarohat tuproq bilan ifloslanganida, shuningdek, to'qimaiar ezilgan paytlarda qoqsholning oldini olish maqsadida yaradorga unga qarshi tozalangan anatoksin yoki zardob yuboriladi.
Jarohatlarni mikroblar yuqishidan ehtiyot qilishning chorasi jarohatlangan joyga mikroblar o'tishiga yo'l qo'ymaydigan aseptik bog'lamni mumkin qadar ertaroq qo'yib bog4ashdir. Jarohatlar yuzada yoki kalla, ko'krak qafasi bo'shlig'iga, qorin bo'shlig'iga teshib o'tgan bo'lishi mumkin.
Teshib o'tgan jarohatlar, ayniqsa, xatarli bo'ladi. Teshib o'tgan ko'krak jarohatlari vaqtida ko'pincha o'pka zararlanadi. Bu qon tuflashga, plevra bo'shlig'iga qon oqib tushishiga va teri osti emfizemasi paydo boiishiga olib keladi. Teshib o'tgan ko'krak jarohatlari orasida yopiq, ochiq va klapanli pnevmotoraksga sabab bo'ladigan jarohatlar tafovut qilinadi: odam jarohatlanganida ko'krak devoridagi jarohatdan, bronxidan yoki o'pkasidan plevra bo'shlig'iga havo o'tadi. Odam jarohatlangan vaqtida plevra bo'shlig'iga o'ta boshlagan havo jarohat kanalidagi yumshoq to'qimalarning yiimilib qolishi natijasida ko'pincha darrov to'xtab qoladi. Shu tariqa yopiq pnevmotoraks vujudga keladi. Plevra bo'shlig'iga o'tgan havo kamroq miqdorda bo'lsa, tez orada so'rilib ketadi.
Ko'krakning ochiq pnevmotoraksli teshib o'tgan jarohatlari shu bilan xarakterlanadiki, odam nafas olgan mahalda jarohat orqali plevra bo'shlig'iga havo so'rilib o'tadi, nafas chiqarilgan paytda esa undan tashqariga chiqib ketaveradi. Ko'kragijarohatlanib, ochiq pnevmotoraks bo'Iib qolgan yaradorlarda, odatda, nafas va yurak-qon tomiri yetishmovchiligi, keskin gipoksiya (kislorod tanqisligi) holati boshlanadi. Bo'g'ilish, yo'tal tutishi va ko'krakning og'rib turishi jarohatlanganning ahvolini og'irlashtirib yuboradi.
Klapanli pnevmotoraks, ayniqsa, xavflidir, bunda odam nafas olgan chog'ida plevra bo'shlig'iga havo so'rilib o'tadi-yu, lekin nafas chjqarganda undan chiqib ketmaydi. Plevra bo'shiig'iga havo ko'krak devoridagi jarohat orqali (bu holat ichki pnevmotoraks, deb ataladi) yoki bronx jarohati orqali o'tishi mumkin (bu holat ichki pnevmotoraks deyiladi). Ko'krak devoridagi jarohat orqali plevra bo'shlig'iga kirgan havo teri osti kletchatkasiga o'tishi va teri osti emfizemasini paydo qilishi mumkin.
Teshib o'tgan qorin jarohatlari ichki organlar: jigar, me'da, ichak, buyrak va boshqalarni jarohatlagan yoki jarohatlamagan, ularning qorin bo'shlig'idan chiqib qolishiga olib kelgan yoki bunga olib kelmagan bo'lishi mumkin. Jarohatning o'zidan tashqari qoringa yoyilgan og'riq, qorin devori muskullarining tarang bo'Iib turishi, qorinning dam bo'lishi, chanqash, og'iz qurib turishi teshib o'tgan qorin jarohatlarining alomatlari hisoblanadi. Qoringa yopiq shikast yetganda jarohat bo'lmasdan turib ham qorin bo'shlig'idagi ichki organlar zararlanishi mumkin.
Qon ketishi (qonash) turlari va ularning tavsifi
Do'stlaringiz bilan baham: |
