Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

Strategik ma’ruzani rasmiylashtirish 
Umuman olganda, tahliliy ma’ruza matni, ilovasi va bibliografi-
yasini  rasmiylashtirish  O‘zR  OAKning  ilmiy  izlanishlar  uchun 
qo‘yilgan asosiy talablariga mos kelishi kerak. 
Ammo bu ma’ruzalar tayyorlanadigan analitik tuzulmalar spetsi-
fikasi bilan bog‘liq o‘ziga xos xususiyatlar bor. Ma’ruza hajmi tadqiq 
qilinayotgan muammolar (operativ aralashuvni talab qiluvchi vaziyat 
yoki  muammoning  ko‘p  omilli  fundament  tahlili)  va  analitik  muas-
sasalar  talablariga  ko‘ra,  1-3dan  15-20  sahifagacha  va  undan  ko‘p 
bo‘lishi mumkin.  
Tahliliy  ma’ruzalarning  ko‘pligi  va  xalqaro  siyosat  tahlili  bilan 
shug‘ullanuvchi institutlar faoliyatining zamonaviy ritmlari strategik 
ma’ruzalarni rasmiylashtirish uchun maxsus qoidalarni ilgari suradi. 
Operativ  ma’lumotlarni  tezda  o‘zlashtirish  va  ularni  amalda 
qo‘llash  maqsadida  kichik  ma’ruzalar  va  tahliliy  qaydlar  ilmiy  ish-
ning  reja, ilova  va  tadqiqot  bibliografiyasi  kabi  zaruriy  atributlariga 
ega emas. Ilk qatordan muallif tadqiqot qilinayotgan muammoni bel-
gilaydi  va  faollashtiradi  hamda  dolzarbligini  asoslaydi  va  bevosita 
uning tahliliga o‘tadi. Har qanday ma’ruzada eng qimmatli qism un-
                                                 
3
  Ma’ruza  O’zbekiston  Respublikasi  huzuridagi  Strategik  va  Mintakararo 
Tadkikotlar Institutining etakchi ilmiy hodimi prof. Y.S. Umansky material-
lari bo’icha tuzulgan. 

---

 
 
179 
ing  xulosa  qismi  hisoblanadi.  Unda  muallif  shaxsiy  xulosalarini 
chiqaradi  va  mamlakatning  siyosatini  shakllantiruvchi  siyosiy  insti-
tutlar uchun tavsiyalar beradi. 
Biroq, ma’ruzani nashr qilishga tayyorlashda, u barcha talablarga 
javob  berishi  kerak,  unda  reja,  iqtibos,  ilova  (agar  kerak  bo‘lsa) 
hamda  bibliorafiya  bo‘lishi  kerak.  G‘arbda,  odatda,  tahliliy  maqola 
boshida  qisqa  rezyume  beriladi,  unda  ma’ruza  muallifining  asosiy 
g‘oyalari  va  tavsiyalari  aks  etadi.  Har  qanday  holatda  strategik 
ma’ruza  tili  aniq,  ixcham  bo‘lishi  kerak,  ikki  ma’noli  va  aylanma 
gaplardan chetda bo‘lishi kerak, muammoning ortiqcha tavsilotlarini 
takrorlamaslik  kerak.  Umuman  olganda,  bu,  bayon  qilishning  qat’iy 
ilmiy  uslubi  bo‘lishi  kerakki,  tahliliy  material  jurnalistik  ocherk  va 
maqolalar hamda boshqa adabiy nashrlardan shunisi bilan farq qiladi.  
Ma’ruza  nomlanishida  tadqiqot  muammosi  beriladi.  Odatda, 
tadqiqot  tashqi  siyosiy  muammoning  biron-bir  jihati  tahliliga 
bag‘ishlanadi.  Bir  strategik  ma’ruza  doirasida  muammoni  har 
tomonlama tahlil qilish amalda mumkin emas. Shuning uchun nom-
lanish taxminan quyidagicha boshlanishi mumkin: “…ichki siyosatni 
idrok qilish tendensiyalari to‘g‘risida”, “…tashqi siyosiy taraqqiyot-
ning  ba’zi  muammolari”,  “…to‘g‘risida”,  “…  dagi  ichki  siyosiy 
vaziyat” va boshqalar.