Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

Kauzal  munosabatlarda
  bir  yoki  bir  qancha  tushunchalardagi 
o‘zgarish boshqa tushunchalarning o‘zgarishiga olib keladi. Masalan, 
shaxsda  partiyaga  tegishlilik  identifikatsiyasi  kuchli  bo‘lsa,  uning 
ovoz  berishda  ishtiroki  ehtimoli  ham  shuncha  yuqori  bo‘ladi,  deya 
ta’kidlashimiz mumkin. 
Biz  kundalik  hayotda  “sabab”  va  “oqibat”  tushunchalari  haqida 
mulohaza  yuritishga  o‘rganib  qolganmiz,  lekin  qoidaga  ko‘ra,  bu 
tushunchalar qat’iy ma’noda ishlatilmaydi. Ko‘pincha inson harakati 
oqibati  va  sabablarini  belgilash  g‘oyatda  qiyin  bo‘ladi,  voqea 
qanchalik muhim bo‘lsa, uning sabablarini aniqlash shunchalik qiyin 
bo‘ladi.  Ushbu  qiyinchiliklar  oqibatida  biz,  bir  vaqtning  o‘zida  4 

---

 
 
26 
shart  bajarilganda,  kauzal  munosabatlarni  ehtiyotkorlik  bilan  qayd 
etishimiz darkor. 
1)  Belgilangan  sabab  va  oqibatlar  birga  o‘lchanishi  kerak,  ya’ni 
ular kovariatsion munosabatda bo‘lishi kerak; 
2) Sabab natijadan oldin yuz berishi kerak. 
3)  Biz  faraz  qilgan  sabab va  oqibatlar  o‘rtasidagi  kauzal  aloqal-
arni  identifikatsiyalash  imkoniyatiga  ega  bo‘lishimiz  kerak.  Biz