Халкаро савдо

Иқтисодий хавфсизлик мазмуни
5
 
5
Абулқосимов Ҳ.П. Иқтисодий хавфсизлик. –Т., Академия. 2006. 27 б. 
ИҚТИСОДИЙ ХАВФСИЗЛИК 
Иқтисодий 
мустақиллик 
Миллий 
иқтисодиётнинг 
барқарорлиги 
Ўз-ўзидан 
ривожланишга ва 
тараққий этишга қодир 

---

20 
Илгари икки қарама-қарши ижтимоий-сиёсий тизим мавжуд бўлган 
даврда иқтисодий хавфсизлик ўз оҳиятига кўра «миллий хавфсизлик» 
тушунчасига тўлиқ мос келар эди. Эндиликда жаҳон социалистик лагери барбод 
бўлганидан сўнг бу тушунчалар ўртасидаги фарқ тобора яққол кўзга 
ташланмоқда. Жаҳон хўжалик тизимига кириб бораётган ёш мустақил 
давлатлар учун иқтисодий хавфсизликни таъминлаш борасидаги энг муҳим 
муаммо - мамлакатнинг иқтисодий мустақиллигига эришишдан иборатдир. 
Алоҳида таъкидлаб ўтиш жоизки, «иқтисодий хавфсизлик» тушунчаси 
«риск» (таваккалчилик) категорияси билан узвий боғлиқдир. Узоқ йиллар 
давомида иқтисодиётни бошқариш назарияси ва амалиётида, айниқса, 
макроиқтисодиёт даражасида унинг ривожланишига қатъий белгиланган 
жараён сифатида қаралган. Ушбу жараёнда хўжалик қарорларининг кўзда 
тутилмаган натижаларга олиб келиши, такрор ишлаб чиқариш жараёнлари 
бузилишининг салбий оқибатлари назарда тутилмас эди. Бу эса «иқтисодий риск» 
омилларига эътибор бермаслик оқибати эди. Зеро иқтисодий риск категорияси 
иқтисодий хавфсизликни таъминлашда муҳим ўрин тутади. Бу ўринда рискни 
баҳолаш билан уни бошқаришни бир-биридан фарқ қилиш лозим. Иқтисодиётга 
таъсир кўрсатувчи омиллар ва қабул қилинган хўжалик қарорлари 
оқибатларининг ноаниқлиги туфайли рискни баҳолаш эҳтимоллик касб этади. Бу 
жараённи бошқариш фавқулодда содир бўладиган ижтимоий-иқтисодий 
ходисаларни 
олдиндан 
пайқаб, 
уларнинг 
оқибатларини 
юмшатиш, 
кучсизлантириш ва бартараф этиш имконини яратади. Албатта, танглик 
ҳолатининг пайдо бўлиш эҳтимоллигини баҳолаш билан бир қаторда у билан 
боғлиқ равишда кўриладиган зарар ва йўқотишларни ҳам олдиндан баҳолаш 
зарурати туғилади. Демак, иқтисодий хавфсизлик даражасини баҳолаш риск 
омилларини таҳлил қилиш билан биргаликда «йўқотиш» (зарар) категориясидан 
фойдаланишни ҳам тақозо этади. Йўқотиш, зарар ҳақиқий, кутилган, потенциал, 
компенсациявий, яъни ўрни тўлдириладиган ва тўлдирилмайдиган бўлиши ҳам 
мумкин. 
Таянч иборалар: жаҳон хўжалиги, халқаро иқтисодий муносабатлар, 
халқаро иқтисодий муносабатларни амалга ошириш механизми, “очиқ 
иқтисодиёт”, автаркия, ташқи савдо квотаси, байналминаллашув, глобаллашув, 
меҳнат тақсимоти, ишлаб чиқаришни ихтисослашуви, кооперация, илмий-
техника инқилобининг таъсири, иқтисодий хавфсизлик.