Halimova Muhabbat Rahim qizi stereometriya masalalarni yechishda koordinatalar metodidan foydalanish

1.2. Fazoda Dekart koordinatalari.

Fazoda dekart koordinatalarini kiritish.

Bitta O nuqtada kesishuvchi va o’zaro perpendikular bo’lgan uchta tekisliklarni o’tkazamiz. - bu tekisliklarning kesishishidan hosil bo’lgan chiziqlar bo’lsin (1.2.1-chizma).

1.2.1-chizma.(Fazoda koordinatalar sistemasi)

Bu chiziqlarda . yo’nalishlari musbat va bularga teskari yo’nalishlar manfiy sanaladi. Bu holda - tekisliklar koordinata tekisliklari deyiladi ya’ni va to’g’ri chiziqlar orqali o’tuvchi tekislik tekislik deyiladi. Boshqa ikki tekislik mos ravishda tekisliklar deyiladi. to’g’ri chiziqlar koordinata o’qlari deyiladi; ularning kesishgan O nuqtasi -koordinata boshi deyiladi. O nuqta koordinata o’qlarining har birini ikkita yarim to’g’ri chiziqqa –yarim o’qlarga ajratadi. Ulardan birini musbat, ikkinchisini manfiy deb aytishga shartlashib olamiz.

Endi ixtiyoriy nuqtani olamiz va undan tekislikka parallel tekislik o’tkazamiz.

koordinata tekisliklari o’zaro uchyoqli burchak tashkil qiladi (1.2.2-chizma).



1.2.2-chizma.(Uchyoqli burchak)

Bu tekislik o’qni biror nuqtada kesib o’tadi. A nuqtaning x koordinatasi deb moduli kesmaning uzunligiga teng sonni aytamiz.Bu son agar nuqta ning musbat yarim o’qida yotsa musbat va manfiy yarim o’qda yotsa manfiy. Agar nuqta O nuqta bilan ustma-ust tushsa, deb olamiz. A nuqtaning y,z koordinatalari shu singari ta’riflanadi. Nuqtaning koordinatalarini nuqtaning harfiy belgilanishi yoniga qavs ichida yozamiz: . Ba’zan oddiygina qilib koordinatalari bilan belgilaymiz: .