Халцаро бобур фонди



Download 11,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/185
Sana18.03.2022
Hajmi11,32 Mb.
#499956
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   185
Bog'liq
Zahiriddin Muhammad Bobur. Boburnoma (tabdil)2008

БОБУРНОМЛ
ерда эди. Султон А ли мирзо хабар топиб, 
ўзи Ф ал гар ва Масчо то гл и к л ар и га чиқиб 
кетиб, бекота Ш а й х Зун н у н н и Ўратепага 
қ ўй г ан эди. Х ў ж ан д д ан ўтиб я р и м йўлга 
етганда, Х ал иф ан и Ш ай х Зу н ну нга элчи 
сиф атида юборилди. У беақл нокас мун- 
осиб жавоб бермай, Х ал и ф ан и туттириб, 
ў л и м г а б у ю р д и . Қ и с м а т д а й ў қ э к а н ,
Х ал и ф а халос бўлиб, юз м ин г м а ш а қ қ а т
ва азоблар билан икки-уч кундан кей ин 
яёв ва ялан ғоч қайтиб келди.
У р а т е п а т а р а ф л а р г а к е л д и к . Қ и ш
я қ и н қ о л г а н и у ч у н эл ш о л и - м о л и н и
б у т у н л а й й и г и ш т и р и б о л г а н эд и. Ш у 
сабабдан бир неча кун ўтгач, А н д и ж он
сари қай ти б йўлга ту ш и л д и . Б и з қайт- 
гандан сўнг хон л а ш к а р и Ў ратепа устига 
юрди. Ў ратепа к и ш и л а р и са қ л а й олм ай, 
у ерни таш лаб ч и қ д и л а р . Хон Ў ратепани 
М уҳам м ад Ҳ усайн к ў р аго н га берди. Ў ша 
в а қ т д а н т у қ қ и з ю з с а к к и з и н ч и й и л - 
гача (м илодий 1502 йил) У ратепа М уҳам 
мад Ҳ усайн к ўрагон да эди.
ТЎҚҚИЗ ЮЗ БИРИНЧИ (1495-1496) ЙИЛ ВОҚЕАЛАРИ
Султон Ҳ усайн Б о й қар о мирзо Хуро- 
с о н д а н Ҳ и с о р у с т и г а л а ш к а р т о р т и б , 
қ и ш д а Т и рм и з тў ғр и си га к елди. Султон 
Масъуд м ирзо ҳ ам л а ш к а р йиғиб, Тир- 
м изга рў пар а келиб ўтирди. Х исравш оҳ 
ўзи Қ ундузни м а ҳ к а м қ и л и б , иниси Ва- 
л и н и л а ш к а р г а юборди. Қ и ш н и н г акса- 
р ин и сув ёқасид а ў т к азд и л ар , нар ига ўта 
о лм ад ил ар . Султон Ҳ усайн мирзо ишби- 
л арм он ва т а ж р и б а л и подшоҳ эди. Қун- 
дуз сари дарё ю қорисига кўчди . Рўпара- 
сидаги л а ш к а р н и ғоф ил қ ол д и р и б , Аб- 
д у л л а т и ф б а х ш и б о ш л и қ беш -олти юз 
уддабурон о д ам л ари н и К и л и ф к еч и ги га 
юборди. У л а ш к а р хабар топгунча, Аб- 
д у л л а т и ф б ах ш и тайин бўлган эл билан 
К и л и ф кеч иги д ан ўтиб, сув ёқасини эгал- 
лади. Бу хабар Султон М асъуд м ирзога 
етиб боргач, В али Х иср авш о ҳ бу кечган 
о д а м л а р н и н г у стига б о р м о қ қ а ҳ арч ан д
ҳ а р а к а т қ и л д и , Султон М асъуд мирзо- 
н инг қ ў р қ о қ л и г и д а н ёк и В ал ин ин г тес- 
к а р и с и б ў л г а н Б о қ и Ч а г о н и ё н и й н и н г
р а ъ й и г а қ ар аб , бу к е ч г а н л а ш к а р н и н г
устига ю рмади. Л а ш к а р тартибсиз йўсин 
да Ҳисор сари қай тд и .
Султон Ҳ усайн м ирзо сув кечиб, Ба- 
д и у з з а м о н м и р з о ва И б р о ҳ и м Ҳ у с а й н
м ирзони, М уҳам м ад В алибек ва Зун нун 
а р г у н н и Х и с р а в ш о ҳ у с т и г а ҳ у ж у м ч и
қисм қи л и б юборди. М узаф ф ар м ирзо ва 
М у ҳ ам м ад Б у р у н д у қ б ар л о сн и Х ат л о н
устига ж ў н а тд и . Ў зи Ҳисор устига кел- 
ди. Я қ и н борганда хабар топдилар.
Султон М асъуд м ирзо Ҳ исорда тур- 
м о қ ни нг й ў л и н и тополм ай, К амруд ан- 
ҳори ёқалаб, ю қори Сири тоғ й ўли би- 
л ан ин иси Б о й су н қ у р м ирзо қ о ш и г а — 
С а м а р қ а н д г а к е т д и . В ал и ҳ а м Х ат л о н
сари йўл тортди. Ҳ исор қ ў р ғо н и н и Б о қ и
Ч а ғо н и ён и й , М аҳм уд барлос ва Қўчбек- 
ни нг отаси Султон А ҳм ад б ер китд ил ар .
Ҳ ам за Султон ва М аҳдий Султон бир 
неча йи л дан бери Ш ай б о н и й х о н д ан ай- 
рилиб к елиб, Султон М аҳмуд м ирзо хиз- 
м атида эдилар. Б а р ч а ў з б а к л а р и билан 
М уҳам м ад дуғл ат Султон Ҳ усайн дуғлат 
в а ж а м и Ҳ и с о р в и л о я т и д а ў т и р г а н
м ў гу л л ар билан бу т а ҳ л и к а д а Қ оратегин 
сари йўл тортди лар. Султон Ҳ усайн мир- 
зо бу х а б а р л а р н и эш и ти б , А б у лм у ҳ си н 
м и р зо н и ва б а ъ з и й и г и т л а р н и К ам р у д
дараси ю қорисига, Султон М асъуд мир- 
зо ортидан юборди. Тор д ар ага к и р г а н
пайтд а ортидан етиб борган бўлсалар-да, 
л е к и н а й та р л и иш ҳ ам қ и л а олм ад ил ар . 
Б и р о қ , М и р з о б е к ф а р а н г и б о з ( ў қ о т а р )
унда қ и л и ч билан и ш к ўрсатади .
И броҳим тархон, Я ъ қ у б А йю б, я н а 
баъзи л а ш к а р Ҳамза Султон ва мўгуллар- 
ни нг устига Қ оратегинга юборилди. Қо- 
ратегинда кейинидан етиб уруш дилар. Ле- 
ки н улар Султон Ҳусайн м ирзонинг ил- 
гор қисмини босиб, бекларнинг аксарини 
қўлга тушириб, я н а қўйиб юбордилар.
Ҳ исордан ў ш а ч и қ қ а н л а р и д а н кей и н
Ҳ а м з а Султон, М аҳ д и й Султон, Ҳ а м з а
С ултоннинг ўгли М ам оқ Султон, Муҳам- 
мад д у г л ат (сўн грал ар М у ҳам м ад Ҳисо- 
р ий си ф ати д а м а ш ҳ у р бўлиб эди), Сул- 
тон Ҳ у сай н д у г л а т ва бу с у л т о н л а р г а
т а а л л у қ л и ў з б а к л а р , Ҳ исор в и л о я т и д а
я ш а б турган Султон М аҳм уд м ирзо нав- 
к а р л а р и б ў л г а н м ў г у л л а р б и з н и деб 
р ам азо н ойида А н д и ж о н г а к ел д и л ар .
У пайтда т ем у р и й су л то н л ар расми 
б илан т ў ш а к устида ў ти р ган д и м . Ҳ ам за 
Султон билан М аҳдий Султон ва М амоқ
www.ziyouz.com kutubxonasi


БОБУ РНОМ Л
49
Султон к ел г ан л ар и д а, бу су л тон л ар н и н г 
т а ъ з и м и г а ў р н и м д а н т у р и б , т ў ш а к д а н
ту ш и б , су л то н л ар б илан кў р и ш д и м . Сул- 
тонларни ўнг қ ў л томонимга ўтиргиздим . 
М уҳ ам м ад Ҳ исори й б о ш ли қ барча мўғул- 
л а р к е л д и л а р . Б а р ч а с и м у л о з и м л и к н и
и х т и ёр қ и л д и л а р .
Султон Ҳ усайн Б о й қ ар о м ирзо келиб 
Ҳ и со р қ ў р ғ о н и н и қ а м а л қ и л д и . Л а ҳ м
қ а з и м о қ , қ ў рғо н о лм оқ, тош урм оқ ва 
т о ш о т ар қозон қ у р м о қ н и н г п а й и д а ке- 
ч аю к у н д у з ором ва қ а р о р и й ў қ эди. 
Тўрт-беш ер д а л а ҳ м қ а з д и р д и . Ш а ҳ а р
т о м о н д а р в о з а ё н и д а н қ а з и л г а н л а ҳ м
а н ч а и л г а р и л а г а н д и . Қ ў р ғо н эли ҳам
л аҳ м қазиб, бу л а ҳ м н и топдилар. Қўрғон- 
л и к л а р ю қ о р и д ан буларга томон тутун 
ҳ ай дади л ар . Ҳ у ж у м ч и л а р т еш и к н и бер- 
китгач, тутун ю қорига — қўрғон элининг 
ўзларига қайтиб, қўрғон эли ўлим ваҳи- 
масида лаҳм дон қочиб ч и қд и л ар . Охири 
к ў з а - к ў з а сув к е л т и р и б қ у й и б , т а ш қ и
элни л аҳ м д ан қ очирдилар. Я на бир ма- 
ротаба бир тўда илд ам й и ги т л ар чиқиб 
л аҳ м устидаги йи ги тл ар н и қочирдилар. 
Я на Ҳусайн Б о йқар о мирзо туш ган ши- 
мол тараф дан тош отар қозон қуриб, кўп 
тош билан уриб, қ а л ъ а н и н г бир бурчаги- 
даги м иноранинг ичини ўйдилар. Хуфтон 
нам ози п а й т и д а қ а л ъ а н и н г к у н г и р ад о р
у с т у н и у ч д и . Б а ъ з и й и г и т л а р т е з л и к
қил и б ур уш га рухсат сўрадилар. Султон 
Ҳ у сайн м ирзо „К ечаси б ў л д и “ , деб рух- 
сат бер м ад и. Тонг о т гу н ч а қ ў р ғ о н эли 
қ а л ъ а н и н г учган усту ни ни т ў л а таъмир- 
лаб, қ ай т а д а н т и к л а г а н эдилар. Эртаси 
уруш ҳ ам бўлм ади. Б у и к к и ой, и к к и
я р и м ойда дўқ-пўписа ва қ а л ъ а теш м оқ, 
саркўб т и к л а м о қ ва тош отм оқдан бош- 
қ а т у з у к уруш бўлмади.
Б а д и у з з а м о н м и р з о ва Х и с р а в ш о ҳ
устига ю борилган л а ш к а р қ и с м и Қундуз- 
д а н у ч -тў р т й и ғ о ч қ у й и р о қ т у ш г а н д а
Х иср ав ш о ҳ бор к и ш и с и б илан аслаҳала- 
ниб, Қ унд у зд ан ч и қ и б , орада қўниб, Ба- 
д и у ззам о н м ирзо ва л а ш к а р и н и н г усти- 
га бостириб келди. Б у лар — ш унча мир- 
золар ва ш у н ч а сардор беклар аскарла- 
ри Х и с р а в ш о ҳ н и н г к и ш и л а р и д а н и к к и
ҳисса ортиқ бўлмаса-да, бир ярим ҳисса- 
дан к ў п р о қ бўла туриб чўчиб, эҳтиёткор- 
л и к дея х ан дақ д ан ч и қ м ад и л ар . Хисрав- 
ш о ҳ нин г яхши-ёмон, к атта-к и ч и к навка- 
ри тўрт-беш м ингча эди.
Х исравш оҳ бу ўтар бебақо дунё учун 
ва к е т а р н а в к а р и беваф о учун ш у н ч а
ём онли к ва б адном ликн и ихтиёр қилиб 
ҳамда мунча зулм ва адолатсизли к қил- 
м о қ н и ў з и га ш и о р қ и л и б , к а т т а - к а т т а
ви лоятларга эга бўлиб, ш унча кўп навкар 
ва савдар сақл аш тутумини қилиб, бал- 
к и с ў н г р а л а р н а в к а р ва м у л о з и м л а р и
йигирма-ўттиз мингга етиб, ви ло ятлар и 
ва н оҳ и ял ар и ўз подш оҳи ва мирзолари- 
дан ортиб, умрида эриш ган ғалабаси шу 
бўлди. Ш у туфайли Х исравш оҳ ва тобе- 
лар и н и н г номи сар д ор л и к ка чиқиб, мар- 
дона бўлдилар. Х андақдан ч и қм аган л ар
қ ў р қ о қ л и к д а ном чиқариб, ю р ак си зл и к
билан афсона бўлдилар.
Б адиуззам он мирзо ундан кўчиб, бир 
н еча м а н з и л қ ў н и б Т о л и қ о н н и н г Олғу 
тоғига келиб тушди. Х исравш оҳ Қундуз 
қўргонида эди. Т аш қар и д ан уларга хавф 
солиб туриш учун иниси Валини бир тўда 
ж ас у р й и гитлари билан И ш к а м и ш , Фу- 
лул ва у тоғ этакл ар и га юборган эди. Яна 
Муҳиб А ли қўрчи бир даста баҳодир йи- 
гитларни олиб келиб, Хатлон дарёсининг 
ё қ а с и д а б у л а р н и н г о д а м л а р и г а уч р аб , 
у л а р н и енгиб, бир гуруҳ к и ш и н и асир 
қ и л и б , бир н е ч а б о ш н и к е с и б к е т д и . 
С ўнгги навб ат б у ни нг қ асд и га Сайдим 
А ли эш ико ға, иниси Қулибек ва Б аҳ л у л
Айюб бир қ исм к у ч л и й и ги т л а р билан 
к е л и б , А н б а р к ў ҳ э т а г и д а Х о ж а ч а н г о л
мавзесида Хуросон л а ш к а р и кўчган ма- 
ҳали т ў қ н аш ад и лар. Кўп к и ш и етиб Сай- 
дим А ли ва Қулбобони, я н а бир гуруҳ 
й и гитл ар ни асир олди.
Б у х а б а р С у л т о н Ҳ у с а й н м и р з о г а
етиш ди. Бунин г устига Ҳисорнинг баҳор 
ёғинлари сабабидан л а ш к а р ҳам таш виш - 
дан холи эм асди. Я р а ш учун ич килар- 
дан М аҳмуд барлос ч иқ иб к елди. Таш қа- 
ридан Х о ж а П ир баковул, у л у ғ оғалар 
ҳам да м авж уд бўлган созанда ва ҳофиз- 
л а р к е л и б , Султон М аҳм уд м и р з о н и н г
Х о н зод аб еги м дан бўлган к а т т а қ и з и н и
Султон Абусаид м и р зо н инг қ и з набира- 
си П о ян д а Султонбегимдан бўлган Ҳай- 
дар м ирзога олиб, Ҳисор устидан қўзға- 
либ Қундуз сари ю зл ан д и л ар . Қ ундузга 
к ел и б ҳ ам бир оз сиёсат қ и л г а н бўлиб 
ш а ҳ а р н и қ ам ал қ и л д и л а р . Охири Бади- 
уззамон мирзо орага тушиб, яраш иб, ич- 
к ари -таш қари туш ган йигитларни алмаш- 
тириб қайтиб кетдилар.

Download 11,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   185




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish