Халцаро бобур фонди

35 — Бобурнома
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

274
БОБУРНОМЛ
кема тсфтаётганлардан тайинланган қисм 
олдинга ўтди, деган хабар келди. Кема- 
ларни тортиб бораётганимизда, банголий- 
лар бизни пайқаб қолиб, биз билан жанг- 
га кири ш д и лар. Бир кем ачин инг оёгига 
тош тегиб, оёғи синди, ўта олмадик.
П ай ш ан б а кун и тонгда м ўлжордаги- 
л ар д ан ю қ о рига ж ў н а т и л г а н
к ем алар- 
н инг ҳ ам м аси етиб кел д и , деган хабар 
к елди. Д уш м ан о т л и қ л а р и н и н г барчаси 
отланиб, бизнинг ҳ ар ак а тд аг и қисм им из- 
га қ а р ш и ю риш бош лади. Мен ҳ ам зуд- 
л и к б ил ан о тл ан и б, к еч а о қ ш о м ўтка- 
з и л г а н к е м а л а р у с т и г а ети б к е л д и м .
М у ҳ ам м ад Султон м и р зо б о ш ч и л и ги д а
ў т и ш г а қ ар о р қ и л г а н к и ш и л а р т ў х там ай
ўтиб, А с к а р и й г а қ ў ш и л с и н , деб чопар 
ю борилди. М ана ш у к ем а л а р тепасида 
бўлган Эсон Темур Султон б илан Тўхта 
Б ў га Султонга тезроқ ў т и ш н и бошласин- 
л а р , деб б у й р у қ б ер д и м . Бобо Султон 
бел ги л ан ган ерга кел м аётган д и . Дарҳол 
Эсон Т ем у р С ултон бир к е м а д а ўттиз- 
қ и р қ т а ч а н а вк ар и билан о тларин и кем а 
ёнига олиб, ёлидан уш лаб суздириб ўтди- 
л ар . Б у л а р н и н г ортид ан я н а бир кем а 
сузиб ўтди.
Б у л а р н и н г дарёдан ў т аёт ган и н и кў
риб б ан го л и й л ар н и н г ж у д а к ў п пиёдаси 
б уларга қараб юрди. Эсон Темур Султон- 
ни н г е т т и -с а к к и з н а н к а р и о т л ан и б , бу 
п и ёд ал арн и н г қ а р ш и с и га бориб, султон 
о тл ан гу н и ч а, ул ар ни ж а н г г а тортиб, ўқ 
отиш иб, Султон турган том онга тортди- 
л а р . Б у н г а ч а Эсон Т ем у р С ултон ҳ ам
отланди. И к к и н ч и кем а ҳам кечиб ўтди. 
С у л то н ў т т и з - ў т т и з беш о т л и қ б и л а н
ж у д а к ў п п и ё д а н и н г у ст и г а бостириб, 
у л а р н и қ о ч и ш г а м аж б у р қ и л д и . Ж у д а
я х ш и и ш к ўрсатди. У ч а қ қ о н л и к билан, 
қ ў р қ м асд ан , ҳ ам м ад ан бурун дарёни ке- 
чиб ўтди. И к к и н ч и с и ш у к и , кў п пиёда- 
н и н г у с т и га оз о д ам и б и л ан бостириб 
бориб, уларни қ о ч и ш г а м аж бур қ ил д и. 
Т ў х та Б ў ға Султон ҳ ам д ар ёд ан кечиб 
ў тд и . К е м а л а р о л д и н м а -к е й и н д ар ёд ан
к е ч и б ў т а б о ш л а д и л а р . Л а ҳ у р л и к ва 
ҳ и н д у с т о н л и к л а р ҳам ҳ ар том ондан — 
б ири ёғоч га т а я н и б , б о ш қ а с и — д аста 
(бир боғ) қ а м и ш ёр д ам и да д ар ёд ан ке- 
чиб ў ти ш га к и р и ш д и л а р .
Б у аҳволни кўрган м ў л ж о р тўғриси- 
даги ж у д а кўп б ан г о ли й л ар
к е м ал ар и
билан д ар ён и н г 
қ у й и т а р а ф и г а
қо ч а 
б о ш л а д и л а р .
Д арвеш М уҳам м ад Сорбон, Дўст эши- 
к о ғ а ва я н а б а ъ з и й и г и т л а р м ў л ж о р
тўғриси д ан ўтд ил ар . С ултонларга отлиқ 
одам юбориб, д ар ёд ан к еч и б ў т ган л ар - 
ни я х ш и л а б й и ғи н г ва қ а р ш и д а турган 
қ и с м га я қ и н л а ш и н г ва у л ар н и ай ланиб
ўтиб, ду ш м ан билан ж а н г г а к и р и н г , — 
деб бу йр у қ бердим. С ултонлар ўтганлар- 
ни ў з л ар и га қў ш иб , уч-тўрт қисм бўлиб, 
д у ш м а н га т а ш л а н д и л а р .
Б у л а р я қ и н л а ш г а н д а д у ш м ан пиёда- 
л а р и н и о л д и н г а солиб, саф и н и бузмай 
кела бош лади.
А с к а р и й б и л а н б и р г а б е л г и л а н г а н
қисм дан К ў к и й аск а р л а р и у л ар га яқин- 
л а ш а д и . У т а р а ф д а н К у к и й , бу тараф- 
дан с у л т о н л ар етиб бориб, д у ш м а н би- 
л ан ж а н г б о ш лай д и л ар . Д у ш м а н н и оти- 
дан қул атиб , бош қа о т л и қ л а р и н и ортга 
қ а й т и ш г а м а ж б у р қ и л а д и л а р . Б а с а н т
Р а в и с м л и о б р ў ъ - э ъ т и б о р л и к о ф и р н и
К ў к и й ва унинг о д ам л ар и отдан қула- 
тиб, бош ини к есади л ар. У нин г ўн-ўн беш 
ж а н г ч и с и К ў к и й н и н г ж а н г ч и л а р и усти- 
га бостириб к е л а д и ва булар ш у замо- 
н и ё қ у л а р н и ч о пиб т а ш л а й д и . Т ў х т а
Б ў ғ а С ултон д у ш м а н н и н г қ а р ш и с и д а н
бориб, ж у д а я х ш и қ и л и ч солади. Мўғул 
А б дуваҳҳоб ва ун и н г у к а с и ҳ ам я х ш и
қ и л и ч б о з л и к қ и л д и л а р . Ш у н д а й бўла 
туриб, Мўғул с у зи ш н и билм асди, дарё- 
дан з и р ҳ и б ил ан о т н и н г ё л и н и у ш лаб
кечиб ўтарди.
М е н и н г к е м а л а р и м о р қ а д а қ о л г а н
эди. У ларни олиб к е л и ш учун одам юбор- 
дим. „Ф ар м о й и ш " кем аси и л гар и р о қ кел- 
ди. „ Ф а р м о й и ш “ га ч и қ и б банголийлар- 
ни нг ер л ар и н и сайр қ и л и б , „ Г у н ж о й и ш “ 
к е м а с и г а т у ш и б , ю қ о р и д а к е ч и к бор- 
й ў қ л и г и н и сўрадим.
Мир Муҳаммад жолабон Сару дарёси- 
нинг юқорисида ўтадиган я х ш и жой бор, 
деб м аълум қилди. У айтган ердан лаш- 
к ар кечиб ўтаверсин, деган фармон бўлди.
М у ҳ ам м ад С ултон М ирзо бош чили- 
ги даги к и ш и л а р г а дарёдан ў ти ш га буй- 
р у қ б е р и л г а н э д и . С у в д ан ў т а ё т г а н д а
Я к к а Х о ж а н и н г кем аси ч ў к и б кетиб, Як- 
к а Х о ж а Т ангри р а ҳ м а т и г а борди. Унинг 
н а в к а р ва в и л о я т л а р и н и у к а с и Қ осим 
Х о ж а г а ин оят қ и л д и м .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

БОБУРНОМЛ
275
П еш и н нам ози чоги ғусл қ и л а ё тг а н
пайтим султо нл ар к ел и ш д и . У ларни мақ- 
таб, к е л г а н л а р и н и м а ъ қ у л л а б , ин оят ва 
ш аф қ ат и м д ан умидвор қи л д и м . Ў ш а пай- 
ти А с к а р и й ҳам келиб қо л д и. А скар и й
б и р и н ч и м ар та б ундай и ш л а р д а қатна- 
ш аётган эди. У нин г х у л қ и
к е л а ж а г и
учун я х ш и ал о м ат бўлди. Ў ша оқш ом
ҳ ал и ўрдудан кўчиб к етм аётган и м и з боис 
бир оролда „ Г у н ж о й и ш “ к ем аси д а ухла- 
дим.
Ж у м а к у н и Сару д ар ёси ни нг ш им ол 
т а р а ф и д а Х а р и д г а т е г и ш л и
Н и р х у н
в и л о я т и д а г и К у н д а б а д еган қ и ш л о қ д а
т ў х т а д и к .
Я к ш а н б а к у н и К ў к и й н и о д а м л а р и
билан Ҳ о ж и п ур га хабар олиб к ел и ш учун 
ю бордик. Ш о ҳ м у ҳ ам м ад М аъ р уф ўтган 
й и л и к е л г а н и д а у н г а к а т т а э ъ т и б о р
қ и л и б , С аран в и л о я т и н и б ер ган эд им , 
жуда кў п я х ш и и ш лар қ илди. Отаси — 
М аъруф билан и к к и марта уруш қилиб, 
уни енгди ва аси р қил и б олди. Султон 
М аҳмуд ҳ и й л а билан Б и ҳар н и эгаллага- 
ни да, Б и б ан билан Ш а й х Б о я з и д унга 
қ ар ш и борганларида, Ш оҳм уҳам м ад ҳеч 
ни м а қ и л о л м а й , ул ар га қ ў ш и л д и . Уша 
пайтда ҳам бир неча марта хабарлар кел- 
ганди. Х а л қ орасида ҳам у ҳ ақд а бўлма- 
гур гап-сўзлар юрарди. А скарий Ҳ алдий 
кеч иги д ан ўтган заҳоти Ш оҳм уҳам м ад ўз 
о дам л ар и б илан к ел д и . А с к а р и й билан 
у ч р аш иб , б ан го ли й л ар устига бирга бор- 
ди. У ш а ж о й д а эк а н и м и з д а к елиб, илти- 
фот кўрсатд и.
Ў ш а к у н л а р и Ш а й х Б о я з и д ва Би- 
бандан, у л а р н и н н г Сару дарёсидан ў ти ш
н и я т и д а э к а н л и г и ҳ а қ и д а кетм а-кет ха- 
б ар л ар к е л а р д и .
Ш у п а й т д а С анбалдан қ и з и қ хабар 
келди: А ли Юсуф Санбалда туриб, у ерни 
ж у д а я х ш и идора қи л и б , тартиб ва ин- 
т и з о м ў р н а т г а н эди. Ў зи ва д ў с т и д е к
бўлиб қ о л ган табиби бир к ун н и н г узида 
Т а н г р и р а ҳ м а т и г а б о р и б д и . С а н б а л н и
б о ш қ а р и ш учун А бдулла Санбални юбо- 
р и ш га қар о р қ и л д и к . Р ам азо н ойи н и н г 
б е ш и н ч и с и д а , ж у м а к у н и А б д у л л ага у 
ерга к е т и ш учун рухсат берилди. У ш а 
к у н л а р и Ч и н Темур Султондан ҳам ха- 
б ар л ар к ел д и . Б е л г и л а н г а н б ек л ар н и н г 
к ў п ч и л и г и Кобулдан менинг қариндош - 
л а р и м к е л а ё т г а н л и ги боис Султонга қ ў
ш и л а о л м аётган эк а н л а р . М у ҳам м ад ий 
ва я н а б аъ зи л ар Султон билан юз курўҳ- 
ча ж о й г а ж а д а л бориб, Б ал у ч н и босиб- 
д и л ар . А бдуллодан Ч и н Темур Султон- 
га, Султон М уҳам м ад дўлдой, Муҳамма- 
д ий ва у ердаги ай рим бек ва йигитлар- 
га Ч ин Темур Султон билан Ограда йиги- 
либ, тайёр бўлиб ту ри ш л ар и н и тайинлаб 
фармон юбордим. Д уш м ан қайси тараф- 
дан келса, ў ш а томонга отлансинлар.
О й н и н г с а к к и з и н ч и с и д а , д у ш а н б а
к у н и Д ар ё х о н н и н г набираси Ж а л о л х о н , 
у н и н г о л д и г а Ш а й х Ж а м о л и й борган 
эди, ў з и н и н г обрў-эътиборли а м и р л ар и
билан ҳ у зу р и м га келиб и лтиф от кўрсат- 
ди. Ў ш а к у н н и н г ўзида Я ҳё Н у ҳ о н и й , 
а в в а л р о қ у к а с и н и ю бориб қ у л л и г и н и
изҳор қ и л га н эди, унга б о ш қ ар и ш иш- 
л ар и
учун фармон ҳам юборган эдим, 
к е л и б х и з м а т и м г а к и р д и . М о д о м и к и , 
етти-саккиз минг нуҳоний ва афгон умид- 
вор бўлиб кел ган эк ан , ул ар ни ноумид 
қ и л и ш н и и с т а м а й , Б и ҳ а р д а н п о д ш о ҳ
х а з и н а с и га т у ш а д и г ан бир к а р ў р даро- 
м ад ни а ж р а т и б , э л л и к л а к н и М аҳмуд- 
хон Н уҳ о н и й га ин оят қили б, қ о л ган ини 
м а н а ш у Ж а л о л х о н г а б е р д и м . У бир 
к ар ў р солиқ тў л аш г а рози бўлди. Бу пул- 
л а р н и йигиб о л и ш учун Гулом ясовул 
ю б о р и л д и . М у ҳ а м м а д З а м о н м и р з о г а
Ж ў н п у р в и л о я т и берилди.
П а й ш а н б а к у н и о қ ш о м д а И с м о и л
М итаадан бурунроқ, б изн инг учта шар- 
т и м и зн и Х ал и ф а н и н г Гулом А ли исмли 
н а в к а р и Ш оҳзода М унгернинг Абулфатҳ 
деган н а в к а р и билан б и р га ли кд а Нусрат- 
ш о ҳ га е т к а з га н эди, ўш а А булфатҳ би- 
лан б и р гали к д а Ш оҳзода Мунгер, Ҳасан 
Л а н г а р вази р ва Х а л и ф а н и н г хатлари- 
ни олиб к е л д и . У лар биз ай т г а н учта 
ш ар т н и қабул қ и л и б , Н у ср атш оҳ рози- 
л иги учун м а с ъ у л и я т н и ўз з и м м ал ар и га 
олиб, сулҳ ту зи ш н и т а к л и ф этибдилар.
М о д о м и к и , б и з н и н г бу ю р и ш и м и з
и сён ко р богий аф го н л ар н и даф қ и л и ш
м ақса д и д а бўлган э к ан , бу душ манлар- 
дан б а ъ з и л а р и бош олиб к етди, баъзи- 
л ар и келиб х и з м а т к о р л и к ва қ у л л и к н и
қабул қ и л д и , қолган оз қисм и Банголий- 
нинг қ ў л и д а қолди. У лар учун Б анголий 
ж авоб берарди. Б у н и н г устига паш ака- 
ал я қ и н л а ш и б қолган ди . Б и з ҳам Бан- 
голий нин г т ак л и ф и га зи к р этилган шарт-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

276
БОБУРНОМЛ
лар билан сулҳ сўэини ёзиб юбордик.
Ш а н б а к у н и И с м о и л Ж и л в о н и й ,
А л о в у л х о н Н у ҳ о н и й , А в л и ёх о н И шро- 
қ и й беш -олтита ам и р б ил ан кел и б , хиз- 
м а т и м г а т ай ёр э к а н л и к л а р и н и билдир- 
д и л ар . Ў ша ку н и Эсон Темур Султон ва 
Т ў х т а Б ў г а С у л т о н г а м у к о ф о т қ и л и б
к а м а р ш а м ш и р ва к а м а р х а н ж а р , зирҳ- 
л а р ва х и л ъ а т л а р ҳ ам д а ч о п қ и р отлар 
и н ъ о м қ и л д и м . Эсон Т ем у р С у л т о н г а
Н ар н ў л в и л о я т и д а н ў тти з олти л а к ва 
Т ў хта Б ў га С ултонга Ш амсобод вилоя- 
тидан ў тти з л а к и н о я т қ и л и н д и ва таъ- 
зим қ и л д и р и л д и .
О й н и н г ун б е ш и н ч и с и д а , д у ш а н б а
к у н и Б и ҳ а р ва Б а н г о л а т а р а ф л а р д а н
х о т и р ж а м бўлиб, Сару дарёси қ и р ғ о ғ и
ва Кундаба я қ и н и д а ж о й л а ш г а н қўним- 
ж о й д а н Бибан ва Ш ай х Б о я з и д ҳаром- 
х ў р н и н г ёмон и ш л а р и н и даф қ и л и ш ни- 
я ти д а ж ў н а д и к . Орада и к к и бор тўхтаб, 
чорш анба куни С екан д ар п у р н и н г Чатур- 
м ак деган ж о й и д аги Ч апур а деб атал ган 
кеч и ги устида т ў х т ад и к . Ў ш а к у н н и н г 
ўзидаёқ х а л қ дарёдан ўта бош лади. У 
ҳ а р о м х ў р л а р н и н г Сару б илан Гагардан 
ў тиб, Л а к н а в г а қ а р а б б о р аёт ган л и к л а- 
ри ҳ ақ и д а кетм а-кет х аб арл ар к е л а бош- 
л ади. У лар ў тм о қчи бўлган к е ч и к йўли- 
ни тўсиш учун а с к а р л а р га турк ва ҳинд 
ам и р л ар и д ан Султон Ж а л о л и д д и н Шар- 
қ и й , А лихон Ф арм улий , Турдика, Низом- 
хон Б а й а н и й , Т ў л а м и ш ў зб ак , Қурбон 
Ч а р х и й , Ҳасанхон Д ар ёх о н и й н и бош ли қ 
қил и б тайи нлаб , п ай ш ан б а к у н и кечқу- 
рун рухсат бердим.
Ш у о қш ом таровиҳ намозидан сўнг 
б и р и н ч и по сдан беш г а р и й ў т г а н и д а , 
п а ш а к а а л булутлари қ ай н аб чиқиб, бир 
зам о нн ин г ичида ш унд ай тўфон бўлиб, 
қ а т т и қ ш ам ол қ ў з га л д и к и , й и қ и л м а г а н
чодир д еяр ли қол м ад и. Мен чодир ичи- 
да ўтириб ёзаётган эдим, қогоз ва даф- 
тарни й и ғ и ш т и р и ш г а ҳам у л гу р м ад и м . 
Ч оди рни эш и ги олдидаги пардаси билан 
бош им га қ у л ат д и . Чодир тепасидаги ки- 
гиз бўлак-бўлак бўлиб кетди. Тангри сақ- 
лади, ҳеч қ ан дай зиён етм ади. Китоб ва 
д а ф т а р ж и қ қ а ҳ ў л б ўлди . У л а р н и қи- 
й и н ч и л и к б илан й и ғ и ш т и р и б ол д ил ар . 
Ж у н ш о л ч а га ўраб, к ат остига қўйи б , 
устига г и л а м л а р н и ёпдик. Б ўрон и к к и
г а р и й д а н сў н г т и н д и . Й и г м а ч о д и р н и
т и к т и р и б , ш а м ё қ т и р д и м . М а ш а қ қ а т
билан ўт ёқиб, тонггача у х л а м а й , вар а қ
ва д аф т ар л ар н и қ у р и т и ш билан маитғул 
бўлдик.
П а й ш а н б а к у н и мен дарёдан кечиб 
ўтдим. Ж у м а куни отга миниб, Х арийд 
ва Секандарпурни сайр қ и л д и к. Ў ша куни 
Абдулло ва Б о қ и Л а к н а в н и н г олингани 
ҳ ақи да ёзган эдилар. Ш анба куни Кўкий- 
ни одамлари билан бориб Б оқийга қўши- 
л и ш л а р и н и т а й и н л а б о л д и н р о қ ж ўнат- 
дим. Я к ш ан б а куни Султон Ж у н ай д бар- 
л ос, Ҳ а с а н Х а л и ф а , М ул ло О п о қ н и н г
одам лари ва Мўмин ат к ан и н г ака-укала 
рига бориб, Б о қ и га қ ў ш и л и т л а р и н и ва 
мен етиб боргунимча қў л л ар и д ан келга- 
нича унга бехато х и зм ат қ и л и ш л а р и н и
тай и н л аб рухсат бердим.
Ш у к у н и аср н а м о з и п а й т и
Ш оҳ 
М у ҳ а м м а д М а ъ р у ф г а м а х с у с сар п о ва 
я х ш и от ин оят қил и б, рухсат берилди. 
Ўтган йи л ги тартиб бўйича С аран даги 
х и з м а т л а р и ҳам да К ан д ла да ги ёйчилар- 
ни т аъ м и н л аб т у р и ш и учун маош ино- 
я т қ и л и н д и . Ш у к у н и И см оил Ж и лво- 
ни йга ҳам С арваар д аром адидан етм иш
и к к и л а к х и зм ат ҳ а қ и тай и н л аб , рухсат 
берилди. Аловулхон Нуҳон ва унинг бош 
ч и л и г и д а к е л г а н л а р г а ҳам С арваар да- 
ром адидан х и з м ат ҳ а қ и т ай и н л аб , рух- 
сат берилди. У лардан ҳар бири ўғл и н и
Ограда м ени нг доим ий х и з м а т и м д а қол- 
дирад и , деган қ а р о р га к е л д и к . „Гунжой- 
и ш “ ва „О ройиш " к ем ас и н и , я н а қўли- 
м и з г а т у ш г а н б а н г о л и й к е м а л а р и д а н
танлаб ол ин ган и к к и к ем ан и Тирмуҳа- 
ний ва Ғозипурга олиб бориш банголий- 
л а р з и м м а с и г а ю к л а н д и . „ О с о й и т “ ва 
„ Ф а р м о й и ш “ к е м а л а р и н и Сару дарёси 
бўйлаб ю қ о р и га ўрду б ил ан бирга элт- 
син, деган ф арм он бўлди.
Б и ҳ а р ва Сарудан х о т и р ж а м бўлиб 
д у ш а н б а к у н и Ч а т у р м у к н и н г Ч ў п а р а
кеч и ги д ан Сару қ и р ғ о қ л а р и бўйлаб Авад 
томонга к у ч д и к . Ўн ку р ў ҳ ч а йўл юриб 
Ф ат ҳп у р га теги ш л и К а л и й р а деган қ и ш
л о қ ёнида, Сару қ и р ғо ғи га т у ш д и к . Ол- 
д и н р о қ ж ў н а г а н л а р а д а ш и б Ф а т ҳ п у р -
н и н г к а т т а к ў л и г а к ети б қ о л и б д и л а р . 
Б и р неча к и ш и н и я қ и н ў ртад аги одам- 
л арн и о р қ ага қ ай та р и б к е л и ш л а р и учун 
ж ў н а т д и к . К и ч и к Х о ж а н и к ў л ёқ ас и га 
бориб, у ерга т уш ган л а ш к а р н и эртаси
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

БОБУРНОМА
277
к у н и ўрдуга олиб к е л и ш и учун жўнат- 
д и к . Э р т а л а б у е р д а н к у ч д и к . Я р и м
йў л га етганда „О сойиш " кем асига туш- 
дим . 
Ю қорида ж о й л а ш г а н қароргоҳга- 
ча т о р т т и р и б бордим . Й ў л д а кетаётга- 
ни м и зд а Б о қ и н и н г ҳ узуридан келаётган 
Ш оҳ М уҳ ам м ад д евонанинг ў глин и Ха- 
л и ф а олиб к елди. Л а к н а в ҳ ақ и д а ги ха- 
б ар ни нг т ў гр и л и г и тасд и қ л ан д и .
Рамазон ойининг ўн учинчисида, шан- 
ба куни душ ман уруш бошлайди. Л екин 
уруш иб ҳеч нима қ и л о л м ай д и л ар . Уруш 
кетаётган пайтда бирдан йиғиб қ ўйи лган 
х а с - х а ш а к , к а п а л а р ва ж а р и ч и г а бир 
йўла ўт кетад и , қў р ғо н ичи тан д и р д е к 
қ изи йд и. Қўрғон деворлари устида юриб 
бўлмай қолади ва у лар қўрғонни олади- 
лар. Икки-уч кундан сўнг бизнинг қайт- 
ган им из ҳ ақ и д а ги хабарни эшитиб, душ- 
ман Д алм удга қараб ж ў найди. Ў ша куни 
ҳам ўн кур ў ҳ ч а йўл юриб Секрий вилоя- 
т ин инг 
Ж а л е с а р деган қ и ш л о ги ёнида 
Сару дарёси ёқасида тўхтадик.
Ч о р ш ан б а к у н и отл ар га дам бериш 
м а қ с а д и д а ў ш а ж о й д а қ о л д и к . Б а ъ з и
к и ш и л а р н и н г а й т и ш л а р и ч а , Ш ай х Боя- 
зид ва Б и б ан Г а н гд ан ўтиб, Ч у н а р ва 
Ж у у н ер л ар и о р қ а л и ў з л а р и н и н г сипо- 
ҳ и й л а р и том онига ў тиш н и я т и д а юрган- 
м и ш . Б е к л а р н и ч а қ и р и б к е н г а ш д и м .
Ж у н п у р ўрнига Ч у н ар н и , я н а баъзи ви- 
л о я т л а р н и олган М уҳам м ад Зам о н мир- 
зо на Султон Ж у н а й д барлос, Маҳмуд- 
хон Н у ҳ о н и й , Қ ози Ж и й а ва Т о ж и х о н
С арангхоний бориб Чунарда д уш м анни нг 
й ў л и ни тўссин, деган ф икр га келдик.
Э р т а с и г а п а й ш а н б а к у н и т о н г д а
кўчиб, Сару дарёсидан у з о қ л аш и б ўн бир 
к у р ў ҳ йўл ю р д ик ва П ар сару д ан ўтиб, 
П ар сар у ё қ ас и га т у ш д и к . Б е к л а р н и чор- 
лаб, к ен гаш ў т к азд и м . Эсон Темур Сул- 
т о н , М у ҳ а м м а д С у л т о н м и р з о , Т ў х т а
Б ў ғ а С у л т о н , Қ о си м Ҳ у с а й н
С ул то н, 
Б еҳ ў б С ул то н, М у заф ф ар Ҳ у сай н Сул- 
тон, Қосим Х о ж а, Ж а ъ ф а р Х о ж а, Зоҳид- 
х о ж а, Ж о н и б е к , А ск ар и й га н а в к а р л а р и
б илан К и ч и к Х о ж а, ҳ и н д у сто н л и к амир- 
л ард ан О ламхон К а л п и й , М аликдод Ка- 
р а н и й , Р а в у й С е р в а н и й г а л а ш к а р д а н
а ж р а л и б , ўз й и г и т л а р и н и бош лаб Боя- 
зид ва Б и б ан н и н г ортидан т е з л и к билан 
олдинга — Д ал м у д т ар аф га бориш лари- 
ни т а й и н л а д и м .
М ана ш у П ар сар у д арёси д а кеч аси 
т а ҳ о р а т о л а ё т г а н
эд им , ш а м ёр у г и г а
ж у д а кўп балиқ тўплан иб сув юзига чиқ- 
ди. Мен ва ён и м д аги л ар қўл билан ба 
л и қ тутди к.
Ж у м а куни П ар сар у н и н г кат т а бир 
ирмоги бошида т ў хтад и к. Ж у д а ингич- 
ка дарё экан. Л а ш к а р х а л қ и у ёқдан-бу 
ё қ қ а т и н и м си з юриб, безовта қ и л м ас и н
деб, сувни ю қорисидан бўғдириб, ўнга- 
ўн қари келадиган ерда таҳорат учун ж ой 
қ и л д и р д и м . Й и ги р м а еттин чи кечаси ш у 
ж ойд а бўлдик.
Эртаси бу д ар ёд ан у з о қ л а ш и б , Тўс 
сувидан ўтиб ту ш д и к . Я к ш ан б а куни ҳам 
шу дарё ёқасид а турдик.
Ойнинг йигирма тўққизинчисида, ду 
шанба куни мана шу Тўс дарёси қирғоғи 
м ан з и л и м и з эди. Б у оқш ом , гарчи, ҳаво 
у н ч а б у л у тс и з б ў л м аса ҳ а м , бир неча 
к и ш и ойни кў р д и ва қ ози н и н г ҳузурида 
гу в о ҳ л и к бериш ди. Я нги ойнинг бошла 
ни ш и ан и қ ҳ у ж ж а т л а н д и .
Сешанба к у н и тонгда ҳ ай и т намози- 
ни ўқиб, йўлга т у ш д и к . Ўн ку р ў ҳ йўл 
юриб, 
Т а й и к к а бир к у р ў ҳ қ о л г ан и д а, 
Гўйи дарёси қирғоғида тў х т ад и к . П еш ин 
н а м о з и г а я қ и н м а ъ ж у н е д и к . Ш а й х
З а й н , М у л л о Ш и ҳ о б ва Х о н д а м и р н и
қ о ш и м и з г а ч а қ и р и б , м а н а бу б а й т н и
юбордик: