Халқаро туризм

 
 
 

---

69 
Шакл 2 
Жойлаштириш воситалари учун қайд қилиш шаклларининг 
 намунавий нусхаси 
Отел ___________________________________________________ 
(номи) 
шаҳар мамлакат 
Фамилияси _______________________________________________________ 
Исми _______________________________________________________ 
Фуқаролиги _______________________________________________________ 
Касби _______________________________________________________ 
Туғилган йили _______________________________________________________ 
( кун, ой, йил )
Туғилган жойи _______________________________________________________ 
 
Доимо яшайдиган мамлакат (уй адреси) ______________________________________ 
(мамлакат) 
_______________________________________________________________________ 
(шаҳар,кўча) 
Мамлакатдан келди __________________________________________________ 
Мамлакатга йўл олади __________________________________________________ 
Таранспорт турлари __________________________________________________ 
автомобилнинг қайд қилинган номери 
Паспорт № ___________ Берилган 
жойи____________________________
Берилган санаси__________________________________________________ 
( ой, кун, йил) 
Отелга келган санаси _____________________________________________________ 
Жўнаб кетган санаси _____________________________________________________ 
Кишилар сони, кузатиб борувчи оила бошлиғи________________________________ 
________________________________________________________________________ 
(шаҳар сана)
______________________________________________ 
(cайёҳат қилувчи имзоси)

---

70 
Меҳмон карточкасидан тегишли маълумотлар келишнинг қайд қилиш 
дафтарига ўтказилади ва номер фондининг юкланиш дафтарида такрор қайд 
қилинади. Меҳмонларнинг келиши ва жўнаб кетиши, ташриф буюрувчилар 
ҳаракати ҳақида биринчи ёзув амалга оширилади. Иккинчи бўлиб жойлашиш 
воситаларининг ўтказиш қобилияти, номер фонди таркиби ва ундан 
фойдаланиш кўрсатилади. Дафтарда тўпланган ахборотлар келишлар сонини, 
бўлишнинг ўртача давомийлиги, шунингдек номерларнинг юкланишини 
аниқлашга ёрдам беради. Компьютер тизими билан жиҳозланган йирик 
отелларда бирламчи ҳисоб операцияларининг бажарилиши ва уларни кейинги 
қайта ишлаш учун махсус дастурлардан фойдаланилади. Манзара тўлиқ ва 
ишончли бўлиши учун оқим юқори бўлган мавсум билан чекланиб қолмасдан, 
отелларда ёки бошқа жойлашиш воситаларида тўхтаб ўтган, жумладан узоқ 
муддатли, барча меҳмонларни қамраб олган ҳолда статистик кузатувлар йил 
давомида олиб борилиши зарур. 
Келишларни қайд этиш ва номерларнинг юкланишини акс этган дафтар 
статистик ҳисоботларнинг тегишли формаларини тўлдиришга хизмат қилади. У 
жойлашиш воситаси характеристикаси акс этган (тип, категория, ўйинлар сони, 
банд ходимлар сони ва бошқ.), ҳар куни келаётган мижозлар, уларни мамлакат 
бўйлаб бўлиниши, номерлар юкланишининг якуний қисми ва бир ойда 
келишлар миқдори кўрсатиладиган жадвалдан иборат. Форманинг орқа 
томонида уни тўлдириш ва ахборотларнинг ишончлигини кафолатлаган 
статистика органи ҳақида йўриқлар, маълумотлар келтирилган. Ҳисоботнинг 
амалдаги шакли жойлаштириш корхоналари томонидан тўлдирилади ва ҳар 
ойда белгиланган муддатда миллий туристик маъмуриятга ёки статистика 
органларига топширилади. Бу ерда туристик келишувлар ва тунашлар, ўртача 
бўлиш давомийлиги, хоналар миқдори ва ўринлар сони, бандлик сони, номер 
фонди юкланиши, календар ойлари бўйича гуруҳланиши, мамлакатда 
туристлар доимий яшайдиган жой, жойлашиш типи ва категорияси, уларнинг 
манзили ҳақида олинган статистик материаллар ишлаб чиқилади. 
Бундай катта ҳисоб-китоб ишларини муваффақиятли олиб бориш, барча 
жойлашиш воситалари, меҳмонхонларни қайд этиш бўйича маълумотларнинг 
тўлиқ бўлишига боғлиқдир. Аммо бу корхоналарнинг айримлари улар берган 
маълумотлар солиқ хизматларининг диққатини тортиши ва жиддий 
кўнгилсизликлар келтириб чиқишидан хавфсираб тўлдирилган формаларни 
қайтаришмайди. Маълумотлар жадвалини тузиш ва ҳисоб-китобларни 
умумлаштиришда ўрганилаётган ҳолатлар тўлиқ қамраб олинади. Бунда ўтган 
даврга доир маълумотлардан фойдаланилади ва таққосланади. Бу якуний 
манзарани бузмайди, чунки бундан жойлашиш воситалари ҳажми ва обороти 
одатда унча ката бўлмайди. 
Жойлаштириш воситаларида келишни қайд этиш Германия, Швейцария, 
Испания, Марокко, Тунис, Нигерия, Сенегал, Танзания ва бошқа мамлакатларда 
юритилмоқда. 
Статистик кузатувнинг кўриб чиқилаётган усули кенг тарқалган, шунга 
қарамай у бир қатор камчиликларга эга. Биринчидан, статистик тадқиқотлардан 
бир кунлик ташриф буюрувчилар тушиб қолади, хусусий туристлар эса бошқа 

---

71 
меҳмонлар қаторида қайд этиладилар ва кўп ҳолларда мустақил категорияга 
ажратилмайдилар. Мисол учун, ғарбда отеллар меҳмони кўпинча маҳаллий 
аҳоли бўлишади. Бир хил ҳаётдан безган бу одамлар ўзларини кундалик 
зерикарли вақтларини ўзгартириш мақсадида вақтинча уйларидан яқин 
атрофдаги меҳмонхоналарга кўчиб ўтадилар ва турист сифатида қайд 
этиладилар. 
Иккинчидан, жойлаштириш воситаларининг ҳаммаси ҳақида ҳам тегишли 
статистик ҳисобот беришга мажбур эмаслар. Кўп мамлакатларда 
пансионатларда, жиҳозланган хоналарда, хусусий квартираларда ва бошқаларда 
келишлар қайд қилинмайди, уларда тўхтаган туристлар ҳисобга олинмайди. 
Ниҳоят, бу усулда саёҳат чоғида жойлашиш воситаларини алмаштириш 
туристларни икки марта ҳисоблашдан қочиб бўлмайди. 
Жойлаштириш воситаларидан олинган келиш тўғрисидаги маълумотлар 
чегара статистикаси маълумотларидан кескин фарқ қилиши мумкин.
Туристик даромадлар ва харажатлар, жисмоний туристик оқим сингари 
турли усулларда ҳисобланади. Халқаро туризмнинг қиймат кўрсаткичлари 
туризм индустрияси корхоналари ёки банк ҳисоботларидан тегишли 
формаларда олиниши мумкин.