Халқаро иқтисодий ҳУҚУҚда зарар етказганлик оқибатида келиб чиқадиган

ҲУҚУҚБУЗАРЛИК СОДИР ЭТИЛГАН ЖОЙ ҚОНУНИ

(LEX LOCI DELICTI COMMISSI)

Деликт жойи ҳуқуқи етакчи коллизион норма сифатида танланиши Австрия, Венгрия, Греция, Италия, Польша, Канаданинг Квебек вилояти қонунчилигида, Франция, Скандинавия мамлакатлари суд амалиётида, шунингдек халқаро шартномаларда, масалан 1928 йилги Бустаманте кодексида мустаҳкамланган.

МИСОЛЛАР

Италияда 1995 йилда қабул қилинган Италия халқаро хусусий ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилиш тўғрисидаги қонунга мувофиқ бундай мажбуриятлар бўйича жавобгарлик зарар қайси мамлакат ҳудудида етказилган бўлса, шу мамлакат ҳуқуқи билан тартибга солинади. Бироқ жабрланувчи зарар етказилишига сабаб бўлган ҳаракат қайси мамлакат ҳудудида содир этилган бўлса, шу мамлакат ҳуқуқи қўлланишини талаб қилиши мумкин.

Швейцариянинг 1987 йилги Халқаро хусусий ҳуқуқ тўғрисидаги қонуни зарар етказувчи ва жабрланувчининг одатдаги жойлашган манзили айни бир давлатда бўлган ҳолларда зарар етказишдан келиб чиқадиган мажбуриятларга доир талабларни мазкур давлат ҳуқуқига бўйсундиради. Тарафларнинг умумий турган жойи бўлмаганида, зарар етказишдан келиб чиқадиган мажбуриятларга доир талаблар зарар етказган ҳаракат содир этилган мамлакат ҳуқуқи билан тартибга солинади. Бироқ бундай ҳаракат зарарли оқибатлар бошқа мамлакатда юз беришига сабаб бўлган ва зарар етказувчи улар мазкур давлатда юз беришига кўзи етган бўлса, зарарли оқибатлар юз берган давлат ҳуқуқи қўлланилади.

Фуқаролик кодексида зарар етказишдан келиб чиқадиган мажбуриятларга нисбатан қўлланилиши лозим бўлган ҳуқуқ асосида шу жумладан қуйидагилар аниқланиши назарда тутилган :

• шахс етказилган зарар учун жавоб беришга қодирлиги;

• зарар учун жавобгарлик зарар етказувчи бўлмаган шахсга юклатилиши мумкинлиги;

• жавобгарлик асослари;

• жавобгарликни чеклаш ва ундан озод қилиш асослари;

• зарарни қоплаш усуллари;

• зарарни қоплаш ҳажми ва миқдори.