Халқ таълими ходимлари малакасини ошириш тизимини ислоҳ қилишнинг долзарб

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 28 dekabrdagi «Pedagog 
xodimlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etish chora-tadbirlari 
to‘g‘risida»gi 1026-sonli qarori.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Xalq ta’limi tizimiga boshqaruvning yangi 
tamoyillarini joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-3931-sonli qarori. 
3.
Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir 
rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak – T.: « O‘zbekiston» , 2017 y. 
4.
Karimov I.A. Yangi hayotni eskicha qarash va yondashuvlar bilan qurib bo‘lmaydi. – 
Toshkent: O‘zbekiston, 2000. – 174 b. 
5.
Mardonov Sh.Q. Yangi ta’limiy qadriyatlar asosida pedagog kadrlarni tayyorlash va 
malakasini oshirish. – T.: Fan, 2006. 
6.
Po‘latov Sh.P. Umumiy o’rta ta’lim rahbarlari uchun metodik qo‘llanma. – T.: 2011. 
7.
Yo‘ldoshev J.G‘. Malaka oshirish – ta’lim-tarbiya omili. – Toshkent: O‘qituvchi, 
1993. – 136 b. 
 
 
 
 

---

107 
III-ШЎЪБА 
 
ХАЛҚ ТАЪЛИМИ МУАССАСАЛАРИ ПЕДАГОГ КАДРЛАРИНИ ҚАЙТА 
ТАЙЁРЛАШ ВА МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДА СИФАТ ВА САМАРАДОРЛИКНИ 
ТАЪМИНЛАШ МАСАЛАЛАРИ 
 
 
PISA XALQARO TADQIQOT DASTURINI AMALGA OSHIRISHDA 
LOYIHAVIY TA’LIM TEXNOLOGIYALARINING AHAMIYATI 
 
M.T.Ergasheva.- 
A.Avloniy nomidagi XTTRMXQTMOI kafedra mudiri
 
Pedagoglarni kasbiy rivojlantirish bevosita ularning faoliyatida ro‘y beradigan 
o‘zgarishlar, motivlar, maqsadlar, yangi vositalarni qo‘llash, usullar hamda faoliyat dasturi bilan 
bog‘liq holda kechadi. Turli pedagogik o‘zgarishlar asosida o‘qituvchi faoliyati shakllanadi. 
Pedagogik mahoratga ega bo‘lgan o‘qituvchi tarbiyadagi qiyinchiliklarni yengishga qodir 
bo‘lgan nufuzli rahbar, o‘sib kelayotgan yosh avlodning ichki dunyosini tushuna oladigan, ichki 
dunyosi nozik va zaif bo‘lgan bola shaxsiga mohirlik bilan avaylab yondashadigan, donolik va 
ijodiy dadillik, ilmiy tahlil, chuqur ilmiy tafakkurga ega bo‘lgan shaxs hisoblanadi.
 
Bugun mamlakatimizda taʼlim sifatini baholashda yangicha xalqaro baholash dasturlari 
yordamida aniqlash va qiyoslashga asoslangan tizim shakllanmoqda. 
PISA o‘quvchining o‘qish, matematika va tabiiy fanlardagi bilim va ko‘nikmalarini 
baholashga qaratilgandir, chunki mazkur fanlar o‘quvchining davomiy ta’limida asos soluvchi 
fanlardir. Shuningdek, PISA o‘quvchining qiziqishi va motivatsiyalari haqidagi qimmatli 
ma’lumotlarni ham to‘playdi, va rasman muammolarni hamkorlikda yechish kabi
ko‘nikmalarini ham baholaydi, boshqa bog‘liq bo‘lgan muhim qobiliyatlar, masalan, global 
kompetensiyalarni baholash uchun ham imkoniyatlarni tekshirib ko‘radi. 
PISA dunyo bo‘ylab o‘quv dasturlarining mazmunini o‘rganadi va o‘quvchilarning 
muammolarni o‘rganish, tahlil qilishi va yecha olish, ularning bilim va ko‘nikmalarini amalda 
qo‘llay olish, muloqot qilish ko‘nikmalarini o‘rganadi. 
Tabiiy fanlar bo‘yicha savodxon bo‘lgan shaxsda quyidagi kompetensiyalar shakllangan 
bo‘ladi: 
•
hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish; 
•
ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash; 
•
ma’lumotlar va dalillarni ilmiy talqin qilish; 
Hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish kompetensiyasi texnologiyalar, tabiiy hodisa-
jarayonlarning izohlarinibilish, taklif qilish va baholash. Bunda quyidagi qobiliyatlar namoyish 
etiladi: 
✓
tabiiy yo‘nalishdagi fanlardan tegishli bilimlarni yodga olish va ulardan foydalanish; 
✓
izohlovchi modellar va tasvirlarni anglash, yaratish va ulardanfoydalanish; 
✓
tegishli bashorat (prognoz)lar qilish va asoslash; 
✓
izohlovchi farazlarni taklif etish; 
✓
ilmiy bilishning jamiyat uchun amaliy ahamiyatini tushuntirish. 

---

108 
Berilgan ilmiy tadqiqotda o‘rganilayotgan muammoni aniqlash ilmiy tadqiq etilishi 
mumkin bo‘lgan savollarni farqlash berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usullarini baholash 
berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usulini taklif etish ma’lumotlarning obyektivligi va 
ishonchliligini ta’minlashda olimlar tomonidan qo‘llaniladigan usullarni tavsiflash va baholash. 
Ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash kompetensiyasi – ilmiy tadqiqotlarni tasvirlash 
va baholash hamda muammolarni ilmiy asoslangan holda hal qilish yo‘llarini taklif etish. Bunda 
quyidagi qobiliyatlar namoyish etiladi: 
➢
berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usullarini baholash; 
➢
ilmiy tadqiq etilishi mumkin bo‘lgan savollarni farqlash; 
➢
berilgan ilmiy tadqiqotdan o‘rganilayotgan muammoni aniqlash; 
➢
ma’lumotlarning obyektivligi va ishonchliligini ta’minlashda olimlar tomonidan 
qo‘llaniladigan usullarni tavsiflash va baholash; 
➢
berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usulini taklif etish. 
Ma’lumotlar va dalillarni ilmiy talqin qilish kompetensiyasi– turli ko‘rinishdagi ilmiy 
ma’lumotlar,dalillarni tahlil qilish va baholash hamda tegishli xulosalar chiqarish. Bunda 
quyidagi qobiliyatlar namoyish etiladi: 
•
ma’lumotlarni tahlil va talqin qilish hamda tegishli xulosalar chiqarish; 
•
ma’lum bir ko‘rinishdagi ma’lumotlarni boshqa ko‘rinishda ifodalash; 
•
ilmiy dalil va nazariyalarga asoslangan mulohazalarni ilmiy bo‘lmagan boshqa 
qarashlardan farqlay olish; 
•
ilmiy adabiyotlardan olingan matnlardagi faraz, dalil va xulosalarni aniqlash; 
•
turli manbalar (masalan, gazeta, jurnal, Internet)dan olingan ilmiy mulohaza va 
dalillarni baholash. 
Demak, biz o‘quvchilarda tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonlikni rivojlantirishda ularda 
yuqorida sanab o‘tilgan kompetensiyalarni shakllantira olishimiz zarur. Natijada o`quvchilar 
tabiiy fanlar bo`yicha savodxonlik kompetensiyalarini o‘zlarida fanlarning mazmunini bilish, 
metodologik bilish, epistemik bilimlar asosida tabiiy fanlarni ilmiy jihatdan tushuna olishadi, 
hamda tabiiy fanlar sistemasiya`ni: fizika ,kimyo, biologiya, geografiya, geologiya, astronomiya 
fanlariga oid bilimlarni o‘zaro bog‘liqligini va bir-birini to‘ldirishi bo‘yicha ularda bilim 
,ko‘nikma va malakalar shakllanadi.