Хаиткариева сабохат хашимовнанинг ўзбекистон тарихи фанидан

Birinchidan, tasnif alomatlari na rasman, na xususiy xususiyatlarga
ega. Ulardan hatto biron bir alomatni o‘zgartirilsa butun boshli nashrning
ham mazmuni, ham shakli butunlay o‘zgarib ketadi. Agar gazeta bilan
jurnal hajjm jihatdan farqlanadi desak, uning davriyligi maqolalar hajmi,
badiiy beziash kabi tasniflariga ham e’tibor qaratishimiz kerak.
Ikkinchidan, ommaviy axborot vositalari tasnifi ko‘plab tashqi
(ijtimoiy) va ichki (jumalistik) sabab va omilllarga ega boiadi. Masalan,
ikki, to‘rt sahifali o‘tgan asrning 80-90 yillarida paydo boigan gazetalar
o'rnida 8,16 hatto 32 sahifali gazetalar chiqa boshlaganini aytib o‘tish
o‘rinli. ( “Soliq va bojxona xabarnomasi” va b.). Lekin nashr
kattalashganiga qaramay, ular eski nashrlar negizida, ulaming g‘oyalarini
davom ettirishganini e’tirof etish kerak.
Uchinchidan, matbuot tasnifiga qaratilgan harakat to‘xtovsiz davom
etadi. U o‘zgarib, toidirilib, boyib boraveradi. Masalan, matbuotga o‘tgan
asming 90-yillarigacha boigan tasmfda matbuot markscha-lemncha
taiim ot asosida, sinfiy-g‘oyaviy nuqtai nazardan o‘rganilgan boisa,
0 ‘zbekiston milliy mustaqilikka erishgach matbuotga yangicha, xolis,
umuminsoniy qarashlar paydo boidi.
Shu uch qoida asosida jurnalistikaning tasnifi va uning tarkibi
borasida to‘xtalamiz. Eng avvalo tasnif xususiyatlarini qarab chiqaylik.
Matbuotni tarqatish hududlari. Matbuotni tarqatish tasnifi uni
qayerda chop etilishi bilan emas, balki qaysi hududlarga tarqatilishi bilan
boshlanadi. Asos qilib xuddi shu qaysi hududlarga xizmat qilishi olinadi.
Demak, matbuotning hududiy yo‘nalishiga qarab markaziy (mamlakat
miqyosida), viloyat, shahar, tuman, quyi matbuot organlari (ko‘p tirajli
gazeta) boiadi. Lekin ba’zi gazetalar jumladan, “Toshkent oqshomi”-
“Вечерний Ташкент” shahar gazetasi boisada u butun mamlakat bo‘ylab
tarqaladi.
Agar u chet mamlakatlarga ham tarqalsa unda u trans milliy maqomini
oladi. Endi mamlakat miqyosidagi, to‘g ‘rirog‘i markaziy gazetalar haqida
to‘xtalsak. Ulaming bari butun mamlakat bo‘ylab tarqatiladi. Unga “Xalq so‘zi”, «Правда Востока», “0 ‘zbekiston ovozi”, “Turkiston”, “Nuroniy”
v.h gazetalar kiradi.
Viloyat gazetalariga “Qashqadaryo”, “Toshkent haqiqati”,
«Ташкентская правда», “Andijonnoma”, shahar gazetalariga “Toshkent
oqshomi” - «Вечерний Ташкент», tuman gazetalariga “Davr ovozi”