Hadislarni yaxshi tushinish uchun zarur omillar

HADISLARNI YAXSHI TUSHINISH UCHUN ZARUR OMILLAR


Bismillahir Rohmanir Rohiym. Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin. Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
...Hadisi shariflarni to‘g‘ri anglab yetmoqchi bo‘lgan odam avvalo Qur’oni Karimni, uning ta’limotlarini, turli irshodlarini, hukmlari va ko‘rsatmalarini yaxshi tushunib yetgan bo‘lishi kerak. Chunki, Qur’oni Karim Islomning ruhi, uning asosiy bayonchisi, ilohiy dasturidir. Islomning asosiy ta’limotlari, qonun-qoidalari Qur’oni Karimda bayon qilingandir...


1.Arab tilini yaxshi bilish.
Hadisi shariflar lug‘aviy, balog‘at va fasohat hamda adabiy jihatdan Qur’oni Karimdan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Shuning uchun hadisi shariflarni to‘g‘ri anglab yetish uchun eng avvalo arab tilini yaxshi bilish kerak. Arab tili dunyodagi eng nozik va eng mukammal til bo‘lgani uchun ham Alloh taolo O‘zining oxirgi kalomi bo‘lmish Qur’oni Karimga aynan shu tilni ixtiyor qilgan. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam arablarning eng tili fasih qabilasi Qurayshdan bo‘lganlar, o‘zlari chiroyli, fasohatli so‘zlar ustasi bo‘lganlar. Buning ustiga mo‘jizakor Qur’on balog‘ati va fasohati U zotga o‘z ta’sirini o‘tkazgan. Shuning uchun ham U zotning kalomlari Allohning kalomidan keyingi ikkinchi o‘ringa ko‘tarilgan. Ana shundoq oliy maqom kalomni yaxshi tushunish, nozik ma’nolarini to‘la anglab yetish, ulardangi shar’iy hukm, va’z-irshod va ibratlarni mukammal o‘zlashtirib olish uchun arab tili, uning balog‘at va fasohatidan yaxshi xabardor odam bo‘lish kerak. Bu ma’noda ma’lum darajaga erishmay turib, muhaddislikni da’vo qilmasa ham bo‘ladi.


2.Hadislarni Qur’on ta’limotlari asosida anglash.
Hadisi shariflarni to‘g‘ri anglab yetmoqchi bo‘lgan odam avvalo Qur’oni Karimni, uning ta’limotlarini, turli irshodlarini, hukmlari va ko‘rsatmalarini yaxshi tushunib yetgan bo‘lishi kerak. Chunki, Qur’oni Karim Islomning ruhi, uning asosiy bayonchisi, ilohiy dasturidir. Islomning asosiy ta’limotlari, qonun-qoidalari Qur’oni Karimda bayon qilingandir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning sunnati mutahharalari esa asosiy dastur bo‘lmish Qur’oni Karimning sharhi, nazariy bayoni va amaliy tatbiqidan iboratdir. Shuning uchun ham hadisi shariflar doimo Qur’oni Karim ma’nolariga mos keladi. Qur’on ta’limotlariga mos kelmaydigan “hadis”lar aslida hadis emas, balki islom dushmanlari tomonidan to‘qilib, “hadis” deya tiqishtirilgan gap bo‘ladi. Ulamolarimiz Qur’oni Karimga solishtirish yo‘li bilan ko‘plab hadis saqlanib yurilgan gaplarning soxtaligini fosh etganlar. Agar hadis sahih (haqiqiy) hadis bo‘lsayu, ma’nosi Qur’oni Karim ta’limotlariga zid ko‘rinayotgan bo‘lsa, unda siz bilan biz uni to‘g‘ri tushunmayotgan bo‘lamiz. Bundoq hadisning nozik nuqtalari bo‘ladiki, uni mutaxassis olimlargina bayon qilib beradi.