H. Vamberi va uning “O’rta Osiyo bO’ylab sayohat” asari Kirish 1-bob. Herman Vamberining O’rta Osiyoga sayohati

H. Vamberi va uning “O’rta Osiyo bO’ylab sayohat” asari


Kirish
1-bob. Herman Vamberining O’rta Osiyoga sayohati
1.1. Rashid afandi o’zbeklar yurtida
1.2. Herman Vamberi hisoboti va asarlari


2-bob.
2.1. “O’rta Osiyo bo’ylab sayohat” asari tavsifi
2.2. Qo’ng’irotlik Mulla Is’hoq, qaydasiz?


Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish
Arminiy yoki German / Herman Vamberi (vengercha Ármin Vámbéry, nemischa Hermann Bamberger; 19-mart 1832, Nidermarkt — 15-sentabr 1913, Budapesht) – sharqshunos, tilshunos olim, sayyoh va yozuvchi. Vengriya Fanlar akademiyasi a’zosi (1861). Vengriya fanlar akademiyasi muxbir aʼzosi (1861). Peshtda xonadon oʻqituvchisi boʻlgan (1852-1856). Turkiya (Istanbul) da yashagan. Vengriya fanlar akademiyasi homiyligida Eron va Turkistonga sayohat qilgan.
Vamberi darvesh (qalanlar) niqobi ostida Makkadan haj safaridan qaytayotgan mahalliy aholi guruhiga qoʻshilib Mozandarondan Bolxon koʻrfaziga keladi, soʻng Turkmaniston orqali Xiva va Qoʻngʻirotga oʻtadi. Qizilqumdan oʻtib Buxoro, Samarqand, Karki va b. shaharlarda boʻladi. Orqaga Hirot, Mashhad, Tehron va Istanbul boʻylab qaytadi. V. tilshunoslik, adabiyotshunoslik, folklor, etn., tarix va geografiyaga oid asarlar muallifi (“Nemischaturkcha lugʻat”, 1858; “Nemischa-chigʻatoycha lugʻat”, 1860; “Buxoro yoxud Movarounnahr tarixi”, “Mening hayotim”, “Sharq hayoti va urf-odatlari ocherklari” va b.). “Chigʻatoy tili darsligi” (1867) asarida Vamberi turkiy xalqlar folkloriga oid 30 dan ortiq asar haqida maʼlumot bergan, ulardan parchalar keltirgan, shuningdek Navoiy, Fuzuliy, Nasimiy, Soʻfi Olloyor gʻazallaridan olingan namunalarni va 112 ta oʻzbek maqolini arab va lotin yozuvida keltirib, nemischa tarjimada bergan. Turkiy va nemis tillarini qiyosiy oʻrgangan.
1857-1860 yillarda Istanbulda yashagan. 1863-yildan Vengriya fanlar akademiyasi homiyligida Eron va Turkistonga sayohat qilgan. Vamberi darvesh niqobi ostida Makkadan haj safaridan qaytayotgan mahalliy aholi guruhiga qO’shilib Mozandarondan Bolxon kO’rfaziga keladi, sO’ng Turkmaniston orqali Xiva va QO’ng‘irotga O’tadi. Qizilqumdan O’tib Buxoro, Samarqand, Karki va boshqa shaharlarda bO’ladi. Orqaga Hirot, Mashhad, Tehron va Istanbul bO’ylab qaytadi.
Ushbu kurs ishini yozish davomida uning O’rta Osiyo bo`ylab qilgan sayohati va taassurotlari haqidagi ma`lumotlar keltirilib o`tiladi.
Shu o`rinda ta`kidlab o`tish joizki, 1986-yil Turkiya, Vengriya va Tojikiston kinematograflari tomonidan Vamberining hayoti, xususan uning «Soxta darvishning O’rta Osiyoga sayohatlari» nomli asari asosida «Oqsoq darvish» filmi yaratildi. Valeriy Axadov va Yojef Kish rejissorligidagi ushbu fil’m Tug‘ro-film (Turkiya), Xungarofilm, Mafilm (Vengriya), Tojikfilm kinostudiyalari mahsuloti. Filmda Shuhrat Ergashev, San’at Devonov, Inog‘om Odilov kabi O’zbek aktyorlari ham suratga tushishgan. Film premyerasi 1988-yil aprel oyida Moskvada bO’lib O’tgan.