Х. С. Асатуллаев, Б. О. Турсунов, М. А. Маманазаров к

ДН=СТ+ИА/ЯЯҚ х 100 % 
СЮ
к 
= БС+МТ / ИҲ+СФ+БС+МТ х 100 % 

---

327 
дейишади. Аслида эса, юқорида қайд этилгандек, харажатлар сифатида тан 
олинган суммалар олиниши зарур. 
 
2018 йилда солиқ юки кўрсаткичларининг таҳлили 
 (шартли рақамлар) 
 
№ 
Кўрсаткичлар 
“А” корхонаси 
“Б” фирмаси
1. 
Маҳсулот сотишдан соф тушум 
105600136 
44966892 
2. 
Фойда солиғи 
110460 
223640 
3. 
Жисмоний шахслардан олинадиган 
даромад солиғи
539711
197965 
4. 
Ободонлаштириш ва ижтимоий 
инфратузилмани 
ривожлантириш 
солиғи
158435 
5. 
Қўшилган қиймат солиғи
1083440 
4461040 
6. 
Сув ресурслардан фойдаланилган-
лиги учун солиқ
41438
6292 
7. 
Мол-мулк солиғи
- 
228123
8. 
Ер солиғи
437082 
176776 
9. 
Бошқа солиқлар 
3222 
22068
10. 
Солиқлар бўйича ҳаражатлар 
2215353
 
5474339 
11. 
Соф солиқ юки
2.1
12.2
12. 
Йўл 
жамғармасига 
мажбурий 
ажратма
1478402
629536 
13. 
Пенсия жамғармасига мажбурий 
ажратма 
1689602
719470 
14. 
Таълим жамғармасига мажбурий 
ажратма 
528001
224834 
15. 
Ягона ижтимоий тўлов 
2080627
597986 
16. 
Импорт бўйича божхона божи
- 
- 
17. 
Маҳаллий йиғимлар
- 
180333
18. 
Мажбурий 
тўловлар 
бўйича 
жами:
5776632 
 
2352159 
 
19. 
Солиқлар ва бошқа мажбурий 
тўловларнинг жами
7991985
 
7826498 
20. 
Ялпи солиқ юки
7,6 
17,4 
Шартли жадвалда хўжалик юритувчи субъектлар, яъни микродаражада 
солиқ юки кўрсаткичини таҳлил қилиш мақсадида “А”, “Б” корхоналарининг 
2016 йилги маълумотларидан фойдаланилди. Жадвал маълумотларининг 
таҳлили шуни кўрсатмоқда 2016 йилда “А” корхонасининг маҳсулотни 
сотишдан соф тушуми 105600136 минг сўм, “Б” фирмасининг соф тушуми 
44966892 минг сўмни ташкил қилган. Шу даврда бу корхоналарнинг солиқ 

---

328 
тўловлари бўйича харажатлари мос равишда 2215353 минг сўм, 5474339 минг 
сўм бўлган. Бошқа мажбурий тўловлар бўйича ажратмалар “А” корхонаси 
5776632 минг сўм, “Б” корхонаси 2352159 минг сўм бўлиб, солиқ ва бошқа 
мажбурий тўловлар бўйича харажатлар мос равишда 7991985 минг сўм, 
7826498 минг сўм бўлган. Республикамизда ҳам корхона даражасида солиқ 
юкини ҳисоблашда ҳар хил кўрсаткичлар қўлланилади.
Солиқ юкини ҳисоблашда маҳсулотни сотишдан соф тушум 
кўрсаткичига нисбатан аниқлаш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз. Чунки 
бу кўрсаткичга нисбатан солиқ юки даражасини аниқлаш, хўжалик юритувчи 
субъект соф тушумининг қанча фоизи солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар 
сифатида харажатларга олиб боришни характерлайди.
Корхоналарда “солиқ юки” кўрсаткичини қуйидаги икки кўрсаткич 
билан ифодалаш мақсадга мувофиқ: соф солиқ юки ва ялпи солиқ юки.  
Соф солиқ юки – бу солиқ харажатларини маҳсулот(ишлар, 
хизматларни)ларни сотишдан соф тушумга нисбатидир.
Ялпи солиқ юки – бу солиқ ва бошқа мажбурий тўловларга ажратмалар 
суммасини маҳсулот(ишлар, хизматларни)ларни сотишдан соф тушумга 
нисбатидир.
1. Соф солиқ юки қуйидаги формула билан ҳисобланади: 
ССЮ=СХ х 100 / СТ 
Бу ерда: