Х. С. Асатуллаев, Б. О. Турсунов, М. А. Маманазаров к

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-расм. Ф.Герцберг модели
33
 
33
Кибанов А.Я. Основы управления персоналом. Учебник. – М: ИНФРА-М, 2011 – 295 стр. 
Меҳнат шароитлари омилллари 
Жамоадаги ўзаро муносабат
Иш ҳақи
Иш шароити
Корхона сиёсати
Иш устидан бевосита назорат даражаси
Қизиқтирувчи омиллар 
Юксак маъсулят даражаси
Иш натижалари этироф этилиши ва маъқулланиши
Шуҳрат қозониш
Муваффақият қозониш
Ижодий ва касбий ривожланиш имконияти 

---

199 
 
Ф. Герцбергнинг ишдан қаноат ҳосил қилишнинг икки омиллик 
назарияси жадвалда келтирилган. Ушбу назария қизиқтиришнинг барча 
омилларини икки гуруҳга ажратишни кўзда тутади.

Мазкур назарияга кўра меҳнат шароити омиллари инсон меҳнат 

қиладиган муҳит, қизиқтирувчи омиллар еса меҳнат хусусиятлари ва 
моҳияти билан боғлиқдир. Ф. Герцберг фикрича, меҳнат шароити 
омилларининг мавжудлиги ходимларни ишга қизиқтирмайди. Бу омиллар 
фақат ишдан қониқмаслик ҳиссини уйғотмасликка хизмат қилади. Фаолият 
самарадорлигини оширишга қизиқтириш учун қизиқтирувчи омиллар 
мавжуд бўлиши керак. Ушбу назариядан самарали фойдаланиш учун меҳнат 
шароити ва қизиқтирувчи омиллар рўйхатини тузиш ҳамда ходимларнинг 
ўзларига улар нимани хохлашларини танлаб олиш имконини бериш керак. 
Шу билан бир қаторда, Ф. Герцберг назарияси камчиликлардан холи 
эмаслигини ҳам кўрсатиш лозим. Инсонларнинг эҳтиёжлари турлича бўлиши 
сабабли муайян бир омил бир ходимда ишдан қаноатлантириш, бошқасида 
эса қониқмаслик ҳиссини уйғотиши мумкин. Инсонларнинг эҳтиёжлари 
турлича бўлиши сабабли муайян бир омил бир ходимда ишдан 
қаноатлантириш, бошқасида эса қониқмаслик ҳиссини уйғотиши мумкин. 
Шу сабабли омилларни икки гуруҳга бўлишни шартли деб қабул қилинган. 
Ушбу назариядан самарали фойдаланиш учун меҳнат шароити ва 
қизиқтирувчи омиллар рўйхатини тузиш ҳамда ходимларнинг ўзларига улар 
нимани хохлашларини танлаб олиш имконини бериш керак. 
Шу билан бир қаторда, Ф. Герцберг назарияси камчиликлардан холи 
эмаслигини ҳам кўрсатиш лозим. Инсонларнинг эҳтиёжлари турлича бўлиши 
сабабли муайян бир омил бир ходимда ишдан қаноатлантириш, бошқасида 
эса қониқмаслик ҳиссини уйғотиши мумкин. Инсонларнинг эҳтиёжлари 
турлича бўлиши сабабли муайян бир омил бир ходимда ишдан 
қаноатлантириш, бошқасида эса қониқмаслик ҳиссини уйғотиши мумкин. 
Шу сабабли омилларни икки гуруҳга бўлишни шартли деб қабул қилиш 

---

200 
даркор. Моҳият бўйича қизиқтириш назарияларида эҳтиёжлар гуруҳлари ва 
улар даражалари келтирилган. Бу назарияларга мувофиқ эҳтиёжлар 
гуруҳлари таққослама нисбати билан расм орқали танишиш мумкин. Моҳият 
бўйича қизиқтириш назариялари инсонлар фаолиятини белгиловчи 
эҳтиёжлар ва улар билан боғлиқ омилларга асосланган. Токи кишилар 
меҳнатига, қобилиятига, билим заковатига яраша тақдирланмас еканлар, улар 
унумдорликни, интенсивликни оширишга ҳаракат қилмайдилар. Корхонада 
ҳамжиҳатлик муҳити қарор топмайди.Бу эҳтиёжларни ҳеч қачон тўла-тўкис 
қондириш имконияти бўлмайди. Шу сабабли эҳтиёжларга асосланган 
мотивация жараёни чексиздир.